Του Ορέστη Παπαδημητρίου,
Η ιστορική μας αφήγηση ξεκινά γύρω στο 1200 π.Χ., όταν τα ελληνικά φύλα, με κυρίαρχη δύναμη τους Μυκηναίους, περνούν μια περίοδο κρίσης. Εκείνη την εποχή, οι πολιτισμοί της ανατολικής Μεσογείου υποφέρουν από καταστροφές λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως η έξαρση της πειρατείας —γνωστοί ως «λαοί της θάλασσας»— και οι μαζικές μεταναστεύσεις, μεταξύ αυτών και η κάθοδος των Δωριέων στην Ελλάδα. Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται, επίσης, από οικονομική αστάθεια και την ανάγκη αναζήτησης νέων εμπορικών δρόμων, γεγονός που οδήγησε τους Έλληνες στην ίδρυση πολυάριθμων αποικιών στη Μεσόγειο.
Οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν αποικίες σε περιοχές όπως η νότια Ιταλία, η Μικρά Ασία, η Λιβύη, η Κριμαία, ακόμη και σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία. Μία αποικία, ωστόσο, η οποία συχνά τίθεται υπό αμφισβήτηση, είναι αυτή των Ελλήνων στη σημερινή περιοχή του Ισραήλ, που συνδέεται με τους Φιλισταίους. Οι Φιλισταίοι δεν ανήκαν στον αραβικό λαό, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, αλλά φαίνεται πως προέρχονταν από το Αιγαίο και τον ελλαδικό χώρο, μετακινούμενοι στη Μέση Ανατολή, εκείνη την περίοδο.
Η παρουσία των Φιλισταίων στην περιοχή αυτή ήταν σύντομη, καθώς βρίσκονταν σ’ ένα γεωγραφικό περιβάλλον με συχνές συγκρούσεις. Στους επόμενους αιώνες, οι Φιλισταίοι κατακτήθηκαν διαδοχικά από τους Βαβυλώνιους, τους Ασσύριους, τους Αιγύπτιους και αργότερα, από τους Πέρσες, μειώνοντας έτσι την ελληνική επιρροή στην περιοχή. Η επιστροφή του ελληνισμού στη Μέση Ανατολή έγινε αιώνες αργότερα, με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τη δημιουργία της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας.
Αρχικά, αρκετοί επιστήμονες ήταν δύσπιστοι, σχετικά με το αν οι Φιλισταίοι ήταν αποτέλεσμα μαζικής μετανάστευσης ή απλώς, τοπικής αφομοίωσης αιγαιακών και μυκηναϊκών εθίμων, μέσω εμπορικών συναλλαγών. Το 2016, ωστόσο, ανακαλύφθηκε ένα αρχαίο νεκροταφείο κοντά στην πόλη Ασκελόν του Ισραήλ, όπου βρέθηκαν περίπου πάνω από 150 ανθρώπινοι σκελετοί. Σύμφωνα με την ανάλυση των ευρημάτων, οι Φιλισταίοι προέρχονταν —πιθανώς— από λαούς, οι οποίοι ήρθαν στην περιοχή της Παλαιστίνης από την Ευρώπη, με επικρατέστερες περιοχές καταγωγής το Αιγαίο, τη Σαρδηνία και την Κρήτη. Οι γενετικές ενδείξεις δείχνουν πως οι Φιλισταίοι έφθασαν μαζικά στο νότιο Λεβάντε από τη Δύση, γύρω στον 12ο αιώνα π.Χ., ζώντας εκεί για πάνω από πέντε αιώνες και διατηρώντας τον ιδιαίτερο πολιτισμό τους, μέχρι την τελική κατάκτηση τους, από τους Βαβυλώνιους, το 604 π.Χ.
Γύρω στο 1180 π.Χ., οι Φιλισταίοι κυριάρχησαν στην περιοχή της Χαναάν, κατοικώντας στις πόλεις Ασκελόν, Γάζα, Άζωτο, Εκρών και Γαθ. Οι πόλεις τους διοικούνταν από βασιλείς —ονομαζόμενοι «σερανίμ» στην εβραϊκή γλώσσα— και λειτουργούσαν αυτόνομα. Εξαιτίας της εχθρότητας με τους Ισραηλίτες, η εβραϊκή Βίβλος τους χαρακτηρίζει, ως τους κύριους αντιπάλους τους. Πιθανολογείται, ότι οι Φιλισταίοι είχαν το μονοπώλιο της επεξεργασίας σιδήρου, πράξη που ενισχύεται από την περιγραφή του εξοπλισμού του Γολιάθ στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Γολιάθ αναφέρεται, ότι φορούσε χάλκινη περικεφαλαία, θώρακα από χαλκό και σίδηρο, χάλκινες περικνημίδες και χάλκινη ασπίδα.
Παρά τις διαφωνίες των ιστορικών, φαίνεται πολύ πιθανό ότι οι Φιλισταίοι είχαν ελληνική καταγωγή και δεν σχετίζονται με τους σημερινούς Άραβες της περιοχής. Ωστόσο, παρατηρείται η τάση ορισμένων ξένων λαών να διεκδικούν ελληνικά ιστορικά στοιχεία, όπως των Μακεδόνων, των Ηπειρωτών, των Σουλιωτών και των Αρβανιτών. Δυστυχώς, η αντίδραση είναι ανεπαρκής, όχι μόνο από πολιτικής πλευράς, αλλά και από τους ίδιους τους Έλληνες, οι οποίοι συχνά αγνοούν την ιστορία τους. Είναι σημαντικό, επομένως, να γνωρίζουμε την ιστορία μας και να διαδίδουμε αληθή γεγονότα, χωρίς να διεκδικούμε στοιχεία άλλων λαών και χωρίς να συγχέουμε την ιστορία με την προϊστορία και τη μυθολογία, καθώς πρόκειται για διαφορετικά πεδία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μάιος Βερέττας (2015), Η Βίβλος και οι Έλληνες (πρώτος τόμος): Οι διαδρομές του βιβλικού μισελληνισμού — Βίβλος — Ιώυαν — Φιλισταίοι, εκδ. Βερέττας
- Nancy K. Sandars (2001), Οι Λαοί της Θάλασσας: Πολεμιστές στην Αρχαία Μεσόγειο (1250-1150), εκδ. Οδυσσέας
- Τι σχέση έχουν οι αρχαίοι Φιλισταίοι με τους Παλαιστίνιους και την Κρήτη;, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
