Της Γαρυφαλιάς Σόλια,
Εισαγωγή – παρούσα κατάσταση
Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί την πρώτη σημαντική πηγή παραγωγής ενέργειας στην ΕΕ. Η πυρηνική ενέργεια παρήγαγε λίγο περισσότερο από το ένα πέμπτο (21,8%) της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ το 2022, ενώ 12 χώρες της ΕΕ την συμπεριλαμβάνονται στην λίστα για την παραγωγή ενέργειας με αυτόν τον τρόπο. Η ΕΕ παραμένει τεχνολογικά ουδέτερη όσον αφορά τις πηγές ενέργειας, πράγμα που σημαίνει ότι η απόφαση για το ποια θα είναι η κύρια πηγή ενέργειας εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος. Ωστόσο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η πολιτική της ΕΕ για την πυρηνική ενέργεια αφορά όλους τους πολίτες της. Η συνεργασία στον τομέα αυτό ρυθμίζεται από τη Συνθήκη Ευρατόμ και τη δευτερογενή νομοθεσία Ευρατόμ.
Σύμφωνα με ειδική έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2018, η IPCC (2018) τρόπους για μείωση των εκπομπών που επαρκούν για να περιορίσουν τη μέση παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας σε λιγότερο από 1,5°C. Κατά μέσο όρο, απαιτείται ο τριπλασιασμός της πυρηνικής ενέργειας και την επίτευξη 1 160 GW ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2050. Στις συνομιλίες για το κλίμα COP28 στο Ντουμπάι τον Δεκέμβριο, οι ΗΠΑ ηγήθηκαν μιας δέσμευσης για τον τριπλασιασμό της παγκόσμιας πυρηνικής ενεργειακής ικανότητας, την οποία έχουν πλέον υπογράψει 25 κράτη.
O ρόλος της πυρηνικής ενέργειας στις προηγμένες οικονομίες και στους παράγοντες που θέτουν την πυρηνική ενέργεια σε κίνδυνο μελλοντικής παρακμής. Αποδεικνύεται ότι, χωρίς δράση, η πυρηνική ενέργεια στις προηγμένες οικονομίες θα μπορούσε να μειωθεί κατά δύο τρίτα μέχρι το 2040. Ένα λόγος είναι ότι ορισμένες χώρες έχουν εγκαταλείψει την πυρηνική ενέργεια, λόγω ανησυχιών σχετικά με την ασφάλεια και άλλα ζητήματα. Πολλές άλλες, ωστόσο, εξακολουθούν να βλέπουν τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας στην ενεργειακή τους μετάβαση, αλλά δεν κάνουν αρκετά για να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο δεύτερος λόγος είναι η έλλειψη περαιτέρω παρατάσεων της διάρκειας ζωής και νέων έργων, θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιπλέον 4 δισεκατομμύρια τόνους εκπομπών CO2, υπογραμμίζοντας τη σημασία του πυρηνικού στόλου για τη μετάβαση σε ενεργειακές μεταβάσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, ο πυρηνικός στόλος στις προηγμένες οικονομίες είναι κατά μέσο όρο 35 ετών και πολλοί σταθμοί πλησιάζουν στο τέλος της προβλεπόμενης διάρκειας ζωής τους. Δεδομένης της ηλικίας τους, οι σταθμοί αρχίζουν να κλείνουν, με το 25% της υφιστάμενης πυρηνικής ισχύος στις προηγμένες οικονομίες να αναμένεται να κλείσει έως το 2025.
Η παράταση της ζωής ενός αντιδραστήρα είναι σημαντικά φθηνότερη από την κατασκευή ενός νέου εργοστασίου και το κόστος των παρατάσεων είναι ανταγωνιστικό σε σχέση με άλλες επιλογές καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των νέων ηλιακών φωτοβολταϊκών και αιολικών έργων. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μια σημαντική επένδυση κεφαλαίου. Το εκτιμώμενο κόστος της παράτασης της λειτουργικής ζωής 1 GW πυρηνικής ισχύος για τουλάχιστον 10 χρόνια κυμαίνεται από 500 εκατομμύρια δολάρια, έως λίγο πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια, ανάλογα με την κατάσταση της εγκατάστασης.
Οι δύσκολες συνθήκες της αγοράς αποτελούν εμπόδιο για τις επενδύσεις επέκτασης της διάρκειας ζωής. Μια παρατεταμένη περίοδος χαμηλών τιμών χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες έχει μειώσει σημαντικά ή εξαλείψει τα περιθώρια κέρδους για πολλές τεχνολογίες, θέτοντας την πυρηνική ενέργεια σε κίνδυνο πρόωρης διακοπής λειτουργίας, εάν απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις. Ως εκ τούτου, η σκοπιμότητα των επεκτάσεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες της εγχώριας αγοράς.
Εκτός από πολίτικούς λόγους, για την δημιουργία νέων επενδύσεων σε πυρηνική ενέργεια, όπως θα δούμε παρακάτω. Ένας άλλος λόγος που έχει συμβάλει στην αλλαγή σε τέτοιες επενδύσεις προκύπτει πλέον από την ανάγκη να καλυφθούν ενεργειακά υποδομές όπως είναι τα data centers. Η τεχνίτη νοημοσύνη και η blockchain τεχνολογία απαιτούν μεγάλη υπολογιστική ισχύ με συνέπεια την κατανάλωση περισσότερης ενέργειας. Τεχνολογικοί γίγαντες όπως η Microsoft, η Amazon και η Google. Οι τρεις αυτές εταιρείες έχουν συνάψει συμφωνίες για την παραγωγή περισσότερης πυρηνικής ενέργειας —ίσως η πιο αξιοσημείωτη, είναι αυτή της Microsoft που έκλεισε 20ετή συμφωνία με την Constellation Energy για την επανεκκίνηση ενός αντιδραστήρα στο Three Mile Island στην Πενσυλβάνια, όπου σημειώθηκε η σοβαρότερη πυρηνική κατάρρευση στην ιστορία των ΗΠΑ το 1979. Η επαναλειτουργία έχει προγραμματιστεί για το 2028. Ο λόγος είναι η ανάγκη αδιάλειπτης παροχής ενέργειας 24/7. Κάποιες εναλλακτικές πηγές ενέργειας δεν μπορούν να καλύψουν αυτήν την απαίτηση.
Στις ΗΠΑ, 7 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιχειρηματικά κεφάλαια μόνο για την πυρηνική σύντηξη στα οποία δεν περιλαμβάνεται η χρηματοδότηση της πυρηνικής σχάσης, μιας διαφορετικής διαδικασίας παραγωγής ενέργειας. το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι έκλεισε δάνειο ύψους 1,5 δισεκατομμυρίου δολαρίων για την αναβίωση του πυρηνικού σταθμού Holtec Palisades στο Μίσιγκαν στα τέλη του 2025, γεγονός που θα τον καταστήσει τον πρώτο αμερικανικό πυρηνικό σταθμό που θα τεθεί σε λειτουργία. Η Google στα μέσα Οκτωβρίου δήλωσε ότι θα αγοράσει ενέργεια από την Kairos Power, μια εταιρεία ανάπτυξης μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, για να βοηθήσει «να επιτευχθεί η πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης». Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η υπόθεση της παράτασης της διάρκειας ζωής των πυρηνικών σταθμών είναι ισχυρότερη. Η οικονομική υπόθεση παραμένει πειστική, ακόμη και αν επιταχυνθεί η μείωση του.
Οι λόγοι που οι χώρες αρχίζουν να επενδύουν ξανά σε πυρηνική ενέργεια
Οι λόγοι για να μπει μια χώρα στην πυρηνική ενέργεια οφείλονται: στην κλιματική αλλαγής, βιώσιμη ανάπτυξη, και γεωπολιτικές καταστάσεις. H ανάγκη για πυρηνική ενέργεια έχει κλιμακωθεί παγκοσμίως λόγω της απαίτησης της συμφωνίας του Κιότο να μειώσουν δραστικά οι υπογράφοντες χώρες το αποτύπωμα άνθρακα και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Επιπλέον, ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας και η τρέχουσα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή που έχει διακόψει τον ενεργειακό εφοδιασμό έχουν αυξήσει σημαντικά τη σημασία της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας.
Ο ενθουσιασμός για την πυρηνική ενέργεια βασίζεται σε τρεις εξελίξεις: Η νέα τεχνολογία έχει μεγαλύτερη ενεργειακή αποτελεσματικότητα, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για τις πηγές της ενέργειας όχι μόνο για τα ορυκτά αποθέματα αλλά και για τις γεωπολιτικές περιπλοκές, και υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το κλίμα που οδηγεί σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Εξαιρώντας την Ρωσία, την Κίνα, την Κορέα και την Γαλλίας, οι άλλες χώρες δεν κατάφεραν να κάνουν την πυρηνική ενέργεια την βασική ενεργειακή πηγή τους. Υπάρχει λίγη εξειδίκευση, λίγες εφοδιαστικές αλυσίδες, λίγος ενθουσιασμός για την χρηματοδότηση πυρηνικών προγραμμάτων, και υπάρχει υψηλός γεωπολιτικός ανταγωνισμός ανάμεσα στους παρόχους πυρηνικής τεχνολογίας. Οι μόνοι που μπορούν να χτίσουν μεγάλες μονάδες με αποδοτικό τρόπο είναι η Ρωσία, η Κίνα (κυρίως για εγχώρια χρήση) και η Κορέα.
Ενέργειες που έχει κάνει η ΕΕ για να ενισχύσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας ήταν η ανάπτυξη ενός πλαισίου για την ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας. Θεωρείται ότι είναι παγκόσμιος ηγέτης σε αυτόν τον τομέα. Το πλαίσιο ασφάλειας της Ευρατόμ απαιτεί από τις χώρες της ΕΕ να δίνουν ύψιστη προτεραιότητα στην πυρηνική ασφάλεια σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής μιας πυρηνικής εγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Αυτό εκτείνεται από τις αξιολογήσεις ασφάλειας πριν από την κατασκευή νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας, έως την ασφαλή και υπεύθυνη διαχείριση των αναλωμένων καυσίμων και των ραδιενεργών αποβλήτων και τον παροπλισμό των εγκαταστάσεων που έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας ως μέρος του τελικού σταδίου του κύκλου ζωής τους. Ένας άλλος σημαντικός πυλώνας του πλαισίου ασφάλειας της Ευρατόμ είναι η οδηγία για τα βασικά πρότυπα ασφαλείας που εξασφαλίζει ότι οι χώρες της ΕΕ εφαρμόζουν το υψηλότερο επίπεδο προστασίας για όσους εργάζονται σε περιβάλλοντα με ιοντίζουσα ακτινοβολία, για τα μέλη του κοινού που εκτίθενται σε ιοντίζουσα ακτινοβολία.
Η ικανότητα, όμως, ενός έθνους να παράγει πυρηνική ενέργεια και εναλλακτικές πηγές ενέργειας μπορεί να επηρεάζεται από τον γεωπολιτικό κίνδυνο, αλλά η τρέχουσα εμπειρική βιβλιογραφία για το θέμα αυτό είναι ελάχιστη. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι είναι συχνά συνυφασμένοι με γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των εμφυλίων πολέμων, των στρατιωτικών πραξικοπημάτων, των μαζικών διαδηλώσεων και της τρομοκρατίας, επηρεάζοντας συνεχώς τη διεθνή και την σταθερότητα σε επίπεδο έθνους, την ασφάλεια και την πρόοδο. Οι ανησυχίες ως προς την ενέργεια και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι και οι περισσότερες από τις δυσκολίες στα παγκόσμια ενεργειακά διλήμματα μπορούν να αποδοθούν στους γεωπολιτικούς κινδύνους. Τρωτά σημεία που προκαλούνται από γεωπολιτικές συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών διατήρησης της ασφάλειας και της προστασίας των πυρηνικών εγκαταστάσεων, των διακοπών στην αλυσίδα εφοδιασμού πυρηνικών καυσίμων και της αβεβαιότητας των τιμών. Είναι σημαντικό, λοιπόν, πριν προχωρήσει μια χώρα σε μια τέτοια επένδυση να κατανοήσει την σημασία της σχέσης μεταξύ του γεωπολιτικού κινδύνου και της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας.
Η Ελλάδα συμμετέχει στην ευρωπαϊκή κοινοπραξία για την επίτευξη ενέργειας σύντηξης EUROfusion, με πάνω από 70 άτομα, πάνω από 800 δημοσιεύσεις, και απόκτηση τεχνογνωσίας. Άλλες γειτονικές χώρες της Ελλάδας προχωρούν τα πυρηνικά τους προγράμματα, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, και της Τουρκίας. Η Σερβία ξεκινά επίσης να το μελετά. Για την Ελλάδα αν και υπάρχει το νομικό πλαίσιο για να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη τέτοιων εγκαταστάσεων. Όμως, μέχρι τώρα, δεν υπήρχε η κοινωνική αποδοχή. Με την προσπάθεια να έχει αποτύχει τρεις φορές: το 1965, την περίοδο της χούντας, και στη μεταπολίτευση το 1978, πάντοτε λόγω του φόβου της πολιτικής αστάθειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Big Tech is driving a nuclear power revival, energy guru Dan Yergin says, Natasha Turak, 2024 διαθέσιμο εδώ
- Πυρηνική ενέργεια: Ανοίγει η πόρτα για τους αντιδραστήρες τσέπης… στην Ελλάδα, Οικονομικός ταχυδρόμος, 2024 διαθέσιμο εδώ
-
How does geopolitical risk affect sustainable nuclear energy development, ShiYong Zheng, Sidra Sohail, Ilhan Ozturk, Sana Ullah, Razaz Waheeb Attar, 2024 διαθέσιμο εδώ
