Του Γιώργου Αργυρόπουλου,
Στο προηγούμενό μας άρθρο για τον Αλέξανδρο Σβώλο αναφέρθηκαν συνοπτικά τα βιογραφικά στοιχεία του μεγάλου Έλληνα συνταγματολόγου και πολιτικού. Στο παρόν άρθρο έχουμε σκοπό να δούμε τον Αλέξανδρο Σβώλο στην πολιτική του καριέρα, η οποία ξεκίνησε το 1944 όταν και εντάχθηκε στην ΠΕΕΑ και ολοκληρώθηκε το 1956 με την εκλογή του στη βουλή με το «Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού», τρεις μέρες πριν το θάνατό του.
Φτάνουμε στο 1944 όπου όλα έδειχναν πως η μέρα της απελευθέρωσης και για την Ελλάδα δεν θα αργούσε από τον κατοχικό ζυγό. Η μόνη κυβέρνηση που θα έχει λαϊκό έρεισμα τότε «τόσο εντός, όσο και εκτός των τειχών», θα είναι αυτή που θα σχηματιστεί από το ΕΑΜ, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ελληνική αντίσταση. Έτσι οι δυνάμεις που συσπειρώθηκαν γύρω από το ΕΑΜ, κάλεσαν αρχικά ένα πρόσωπο που θα εκπροσωπούσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας, τον βενιζελικό και αντικομμουνιστή Γεώργιο Παπανδρέου. Ο τελευταίος αρνήθηκε κι έτσι πρόταση έγινε στον Αλέξανδρο Σβώλο, έναν αστό σοσιαλιστή, που ήταν κοντά στο βενιζελισμό κι ως τότε είχε δεχθεί διώξεις από το πανεπιστήμιο που δίδασκε κι εξορίες για την ιδεολογία και τις πεποιθήσεις του.
Ο Σβώλος δέχθηκε την πρόταση του ΕΑΜ να γίνει πρόεδρος της «Κυβέρνησης του Βουνού», όμως παράλληλα συζητούσε με τις αστικές δυνάμεις και τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, την προοπτική δημιουργίας ενός ενιαίου εθνικού μετώπου. Κάτι τέτοιο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, καθώς οι μεν τον ήθελαν στην εξόριστη κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και οι δε αποκλειστικά στο «Βουνό». Τελικά ο Σβώλος, έχοντας ως γνώμονα την προσπάθεια επίτευξης εθνικής ενότητας και τη διασφάλιση ειρηνικής πορείας στη χώρα μετά την απελευθέρωση, μεταβαίνει στο «Βουνό» και αναλαμβάνει πρόεδρος της ΠΕΕΑ στις 18 Απριλίου 1944.
Ως πρόεδρος της ΠΕΕΑ συμμετείχε στη διάσκεψη του Λιβάνου, όπου δύο γεγονότα έθεσαν τις δυνάμεις της αριστεράς σε μειονεκτική θέση, πριν απ’ αυτή. Το πρώτο γεγονός ήταν η δολοφονία του συνταγματάρχη Δ. Ψαρρού, από δυνάμεις του ΕΛΑΣ, όπως καταγγέλθηκε και το δεύτερο ήταν το κίνημα του Ναυτικού στη Μέση Ανατολή που θεωρήθηκε πως το μεθόδευσαν κομμουνιστικά στοιχεία. Έτσι στο Λίβανο οι αριστερές δυνάμεις βρέθηκαν κατηγορούμενες επί της ουσίας γι’ αυτά τα πρόσφατα γεγονότα και δεν μπόρεσαν να κερδίσουν όσα επιθυμούσαν. Απ’ τους εν Ελλάδι συντρόφους τους κατηγορήθηκαν για ενδοτική στάση, γεγονός που έκανε τον Σβώλο να εκθέσει δημόσια τους λόγους για τους οποίους συμφώνησαν στη διάσκεψη του Λιβάνου με τις αστικές δυνάμεις και φυσικά εξήγησε και τις αιτίες που τους οδήγησαν στη συμμετοχής της κυβέρνησης «εθνικής ενότητας».
Από τις 2 Σεπτεμβρίου 1944 και για 45 μέρες ο Σβώλος θα χρηματίσει Υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου και θα παραιτηθεί λίγο πριν τα «Δεκεμβριανά». Ο Αλέξανδρος Σβώλος έχει να αντιμετωπίσει μια ολική καταστροφή, χωρίς να διαθέτει πόρους και με το ταμείο της χώρας να είναι τελείως άδειο. Παρ’ όλα αυτά στις αρχές Νοεμβρίου προσπάθησε να ξεκινήσει τον ανεφοδιασμό της Ελλάδας, ενώ εξέδωσε νόμο για τη σταθεροποίηση της δραχμής. Επιπλέον, ένα ακόμα μέτρο που έλαβε ήταν «η διαγραφή των δεσμευμένων προπολεμικών καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα». Η μη άμεση απόδοση αυτών των μέτρων, έφερε και τις πρώτες κατηγορίες από το αστικό μπλοκ προς του Υπουργούς του ΕΑΜ και μαζί με τη διαφαινόμενη σύγκρουση του Δεκεμβρίου, τους οδήγησε στην παραίτηση. Παρά ταύτα, ο Σβώλος μετά το πέρας της θητείας του δεν κρύφτηκε, αλλ’ αντιθέτως έκανε ένα απολογισμό για τις μέρες και τα έργα του Υπουργείου που διηύθυνε.
Το 1945 ο Σβώλος θα γίνει πρόεδρος στο «Σοσιαλιστικό Κόμμα – Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας», θέση στην οποία θα παραμείνει ως το 1953. Τότε το ΣΚ-ΕΛΔ θα ενωθεί με το «Δημοκρατικό Κόμμα» του Καρτάλη. Πρόεδρος του «Δημοκρατικού Κόμματος του Εργαζόμενου Λαού», όπως θα ονομαστεί το νέο κόμμα, θα γίνει ο Αλέξανδρος Σβώλος μέχρι το θάνατό του το 1956. Ο συνταγματολόγος και πολιτικός που μελετάμε θα εκλεγεί δύο φορές βουλευτής, το 1950 και 3 μέρες πριν το θάνατό του, το 1956.
Το κόμμα του οποίου ηγήθηκε το 1945, το ΣΚ-ΕΛΔ, ακολουθούσε «τις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού, έχοντας ως στόχους, την εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τη διανομή γης στους ακτήμονες, την οργάνωσή τους σε συνεταιρισμούς, τον περιορισμό της ιδιωτικής οικονομίας, την κατοχύρωση του δικαιώματος στην εργασία, καθώς και τη διασφάλιση σύνταξης και κοινωνικής ασφάλισης για κάθε εργαζόμενο». Σκοπός του κόμματος ήταν η αλλαγή του κοινωνικού καθεστώτος σε σοσιαλιστικό με ειρηνικό όμως τρόπο, δεχόμενο «τη θεωρία της πάλης των τάξεων». Να τονίσουμε σ’ αυτό το σημείο πως το ΣΚ-ΕΛΔ ήταν πλήρως αντίθετο προς τη δικτατορία του προλεταριάτου, διακηρύσσοντας την πεποίθηση ότι η λαϊκή δημοκρατία μπορεί να επιτευχθεί με ειρηνικό τρόπο. Ήταν ένα κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού, εκ διαμέτρου αντίθετο από το ΚΚΕ και το γενικότερο κομμουνιστικό χώρο.
Ο Σβώλος καθ’ όλη την παρουσία του στην πολιτική σκηνή εξέφραζε τις απόψεις του για το δημοκρατικό σοσιαλισμό που πρέπει να ακολουθήσει και η Ελλάδα. Η θέση του για το Πολιτειακό, στρεφόταν εναντίον της Μοναρχίας, ενώ στα εθνικά θέματα ακολουθούσε πατριωτική γραμμή. Ως συνταγματολόγος έκανε παρατηρήσεις για το εκλογικό σύστημα που έπρεπε να καθιερωθεί, καθώς και για το νέο τότε, σύνταγμα του 1952. Υπεράσπιζε τις ατομικές ελευθερίες και ήταν πολέμιος των πολιτικών διώξεων, ενώ βρέθηκε στο πλευρό του Νίκου Καζαντζάκη όταν διώχθηκε το 1955 από την εκκλησία για τα έργα του. Ο Αλέξανδρος Σβώλος υποστήριζε «την ελευθερία της έκφρασης και της τέχνης» και ουδέποτε ξέφυγε απ’ αυτά που πραγματικά πρέσβευε.
Το 1953, λοιπόν, το «ΣΚ-ΕΛΔ» συγχωνεύεται με το «Δημοκρατικό Κόμμα» του Καρτάλη και δημιουργείται το «ΔΚΕΛ». Μέχρι το θάνατό του ο Σβώλος θα ασκήσει αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Παπάγου για τους χειρισμούς της στην εσωτερική κι εξωτερική σκηνή. Στην εκλογική διαδικασία του 1950 που εξελέγη βουλευτής πρόλαβε να κάνει ελάχιστα πράγματα, εντός του κοινοβουλίου, διότι σε σύντομο χρονικό διάστημα προκηρύχθηκαν νέες εκλογές. Το 1956 όταν επανεξελέγη δεν πρόλαβε να κοσμήσει με την παρουσία του το κοινοβούλιο, διότι απεβίωσε τρεις μέρες μετά την εκλογή του, σε ηλικία 64 ετών.
Για τον Αλέξανδρο Σβώλο ως πολιτικό έχει ειπωθεί κυρίως ότι δεν έκανε γι’ αυτό το ρόλο, διότι «ήταν πολύ θεωρητικός και αδυνατούσε να ξεσηκώσει το λαό». Άλλοι φρονούσαν επίσης ότι οι ιδέες του ήταν ουτοπικές και πως έμεινε σταθερά πιστός στις αξίες του, δίχως να μπορεί εύκολα να προσαρμόζεται. Απ’ την άλλη όμως δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι ο Σβώλος έδειχνε απαράμιλλο «πολιτικό ήθος και είχε βαθιά πίστη στη δημοκρατία» γεγονός πρωτόγνωρο για το ελληνικό κοινοβούλιο. Οι πολιτικές του ιδέες σίγουρα δεν άρεσαν στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού κοινοβουλίου, αλλά «η προσωπικότητά του αναγνωρίστηκε από φίλους και αντιπάλους, τόσο όταν βρισκόταν εν ζωή ο Σβώλος, όσο και μετά θάνατον».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-
Συλλογικό Έργο (2009) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΒΩΛΟΣ, ο συνταγματολόγος, ο πολιτικός, ο οραματιστής, (Επιμ. Γ. Κασσιμάτης-Γ. Αναστασιάδης), Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
