Ακμή: Το δέρμα μας είναι… λερωμένο;

Tου Γιώργου Κιόση, 

Γενικά

Ο όρος «ακμή» αναφέρεται σε μια συχνή πάθηση του δέρματος, η οποία χαρακτηρίζεται από λευκά, μαύρα ή άλλου τύπου σπυράκια, γι’ αυτό άλλωστε δίνει και την εντύπωση του «λερωμένου» δέρματος. Το δέρμα μας διαθέτει πόρους, οι οποίοι είναι δυνατόν να αποφράξουν, εξαιτίας της λιπαρότητας, μικροοργανισμών ή νεκρών κυττάρων του δέρματος. Αυτοί οι μπλοκαρισμένοι πόροι δημιουργούν τα σπυράκια. Συνήθης είναι, επίσης, η επιδείνωση αυτών σε ουλές.

Ο επιπολασμός της ασθένειας ανέρχεται στο 9,4% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, αποτελεί τη συχνότερη πάθηση του δέρματος στις ΗΠΑ. Επηρεάζει κατά κύριο ποσοστό τους εφήβους, αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.

Παρόλο που δεν αποτελεί κατάσταση επικίνδυνη για την υγεία του ανθρώπου, μπορεί να έχει συναισθηματικές επιπτώσεις στους ασθενείς. Συνήθως, οι ίδιοι νιώθουν μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, ειδικά όταν τα σημάδια βρίσκονται σε ορατά σημεία του δέρματος. Συνήθης εντοπισμός των στιγμάτων αυτών αποτελούν το πρόσωπο, ο λαιμός, η πλάτη, οι ώμοι και το στήθος.

Τύποι Ακμής

Υπάρχουν διάφοροι τύποι στιγμάτων, οι οποίοι μπορούν να εμφανιστούν είτε μεμονωμένοι είτε με διάφορους συνδυασμούς, στο δέρμα του ασθενούς.

Τα λευκά ή μαύρα στίγματα λέγονται φαγέσωρες. Τα μαύρα είναι στίγματα ανοιχτά, και έτσι, λόγω οξείδωσης με το οξυγόνο του αέρα, μαυρίζει η κορυφή τους. Τα λευκά διατηρούν το χρώμα του δέρματος.

Πέρα αυτών των στιγμάτων, υπάρχουν και τα φλεγμονώδη σημάδια, τα οποία συνήθως καταλήγουν σε ουλές. Αυτά είναι τα εξής:

• Κύστες: εσωτερικά ογκώματα γεμάτα πύον.
• Βλατίδες: εξωτερικά κόκκινα εξογκώματα.
• Οζίδια: εσωτερικά συμπαγή και επώδυνα ογκώματα.
• Φλύκταινες: πυώδη εξωτερικά σημάδια.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ακμής είναι όλοι οι τύποι στιγμάτων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, εμφανίζονται τα αντίστοιχα στίγματα.

Αιτιολογία

Η κύρια αιτιολογία της ακμής είναι το μπλοκάρισμα των τριχοθυλακίων. Τα τριχοθυλάκια είναι πόροι του δέρματος που υποδέχονται τις τρίχες. Σε αυτά εκβάλλουν και οι σμηγματογόνοι αδένες, όπου προωθείται το σμήγμα προς το δέρμα.

Τέσσερις παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν ακμή:

1. Υπερβολική ποσότητα σμήγματος που αποφράζει τους πόρους.
2. Νεκρά κύτταρα του δέρματος, που προκειμένου να δημιουργήσουν χώρο για τα καινούργια, απομακρύνονται από το δέρμα και μεταπίπτουν στους πόρους.
3. Μόλυνση των πόρων από βακτήρια.
4. Φλεγμονή, η οποία οδηγεί σε στίγματα πιο επώδυνα και επιρρεπή σε ανάπτυξη ουλών.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ακμή είναι:

• Ορμονικές αλλαγές: κυρίως τα ανδρογόνα που αναπτύσσονται κατά την εφηβική ηλικία, σε αγόρια και κορίτσια. Διευρύνουν τους σμηγματογόνους αδένες και οδηγούν σε υπερέκκριση σμήγματος.
• Φάρμακα: κυρίως τα κορτικοστεροειδή και φάρμακα που περιέχουν λίθιο ή τεστοστερόνη.
• Δίαιτα: γεύματα πλούσια σε υδατάνθρακες έχει παρατηρηθεί, σύμφωνα με έρευνες, ότι επιδεινώνουν την ακμή.
• Χρησιμοποίηση λιπαρών προϊόντων: τέτοια προϊόντα είναι η λοσιόν δέρματος, ή ακόμα και η εργασία σε περιβάλλον με λιπαρά, όπως είναι τα εστιατόρια.
• Άγχος: το άγχος από μόνο του δεν προκαλεί ακμή, απλά την επιδεινώνει σε άτομα που ήδη είχαν εμφανίσει στίγματα.
• Στενά ρούχα και καλύμματα κεφαλής.
• Ατμοσφαιρική ρύπανση και ορισμένες καιρικές συνθήκες, όπως η υγρασία.

Υπάρχουν κάποιες παρερμηνείες σχετικά με ορισμένους παράγοντες, οι οποίοι στην πραγματικότητα έχουν ελάχιστη επίδραση στην ανάπτυξη ακμής, όπως η σοκολάτα, το «βρώμικο» δέρμα, καθώς και τα καλλυντικά, τα οποία είναι αναγκαίο να μην περιέχουν λίπη απόφραξης των πόρων, καθώς και να απομακρύνονται από το δέρμα, αφότου παρέλθει η αιτία χρήσης τους.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ακμής πραγματοποιείται από κάποιο ειδικό ιατρό, δηλαδή δερματολόγο. Αυτός παρατηρεί προσεκτικά το δέρμα του ασθενούς, ενώ είναι σε θέση να διακρίνει τους διάφορους τύπους στιγμάτων, καθώς και τη σοβαρότητα της κατάστασης. Πέραν από την απλή παρατήρηση, λαμβάνει και ένα μικρό ιστορικό από τον ασθενή, τόσο προσωπικό όσο και οικογενειακό. Συνήθως, λαμβάνει υπόψη πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή του, το επίπεδο άγχους, τυχόν φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνει, καθώς και την περίπτωση της κληρονομικότητας.

Θεραπεία

Ο δερματολόγος στοχεύει με τη θεραπευτική αγωγή στον έλεγχο της παθολογικής κατάστασης, καθώς και στην αποφυγή σχηματισμού ή περίθαλψη των ουλών. Ανάλογα με τα στίγματα του δέρματος και τη σοβαρότητα της κατάστασης, επιλέγεται διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση. Αυτή μπορεί να είναι είτε τοπική είτε δια του στόματος θεραπεία.

Τοπικά φάρμακα

• Ρετινοειδή και φάρμακα που μοιάζουν με αυτά: κρέμες ή λοσιόν που περιέχει ρετινοϊκό οξύ ή τρετινοίνη. Αποτρέπουν την απόφραξη των τριχοθυλακίων.
• Αντιβιοτικά: καταπολεμούν την περίσσεια βακτηριακού πληθυσμού στο δέρμα, καθώς και την φλεγμονή και την ερυθρότητα. Επειδή τα αντιβιοτικά από μόνα τους δεν συνίστανται, συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί με ρετινοειδή, απλά σε διαφορετικές ώρες της ημέρας.
• Αζελαικό οξύ: Διαθέτει αντιμικροβιακές ιδιότητες και αντιμετωπίζει τον αποχρωματισμό που συμβαίνει από την ακμή.
• Σαλικυλικό οξύ: Βοηθάει στην πρόληψη βουλωμένων τριχοθυλακίων.

Δια του στόματος φάρμακα

• Αντιβιοτικά: χρησιμοποιούνται για βακτηριακή καταπολέμηση. Η χρήση τους πρέπει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη, προκειμένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη ανθεκτικότητας βακτηρίων.
• Συνδυασμένα αντι-συλληπτικά: περιέχουν προγεστερόνη και οιστρογόνα. Σχετίζονται, ωστόσο, με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου του μαστού και του τραχήλου της μήτρας.
• Αντι-ανδρογόνα: παρεμποδίζουν την επίδραση των ανδρογόνων στους σμηγματογόνους αδένες.
• Ισοτρετινοίνη: είναι παράγωγο της βιταμίνης Α. Χρησιμοποιείται για σοβαρού τύπου ακμή. Σχετίζεται βέβαια με γενετικές ανωμαλίες, κατάθλιψη και φλεγμονή.

Πέραν των φαρμακευτικών προσεγγίσεων, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης, όπως φωτοθεραπεία, τεχνική αποστράγγισης και εξαγωγής, χημική φλούδα και ένεση στεροειδών. Οι περισσότερες από αυτές είναι προσωρινές και πρέπει να γίνονται επαναλαμβανόμενα. Η θεραπεία για την ακμή μπορεί να είναι μακροχρόνια, όπως άλλωστε και ο συνολικός καθαρισμός των στιγμάτων.

Ο ασθενής, λοιπόν, είναι αναγκαίο να καταλάβει ότι το δέρμα του δεν είναι «λερωμένο». Η ακμή είναι συχνή πάθηση, ακίνδυνη για τη συνολική υγεία, και έτσι δεν θα πρέπει να αποτελεί αιτία μείωσης της αυτοπεποίθησης. Με την κατάλληλη θεραπεία και υπομονή θα επέλθει καθαρισμός.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Acne (Symptoms & Causes), Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Acne (Diagnosis & Treatment), Mayo Clinic, δαθέσιμο εδώ
• Acne, Cleveland Clinic, διαθεσιμο εδώ 
• Everything You Want to Know About Acne, Healthline διαθέσιμο εδώ
• Acne, NHS, διαθέσιμο εδώ