Της Μαρίας Γκόρου,
Η ιστορία της βασιλείας και του μοναρχισμού έχει τις ρίζες σε πολύ βαθιά στρώματα της ιστορίας και σε αρκετές χώρες του κόσμου. Μία από αυτές τις χώρες ήταν και η Ελλάδα, όπου ο μοναρχισμός ξεκίνησε με τον Βασιλιά Όθωνα. Ωστόσο, μετά τον Όθωνα, ο τέως Βασιλικός Οίκος της Ελλάδας ιδρύθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ και ανέδειξε έξι ανώτατους άρχοντες έως την έκπτωσή της, το 1974.
Συναποτελείται από τους παλαιότερους πριγκιπικούς κλάδους, αυτούς του Οίκου του Σλέσβιχ—Χόλσταϊν—Σόντερμπουργκ και του Οίκου Γκλύξμπουργκ της Δανίας. Ο συγκεκριμένος Οίκος έχει έναν «πλάγιο κλάδο», τον οποίο ίδρυσε ο Πρίγκιπας Ανδρέας της Ελλάδας με τον γάμο του γιου του Φιλίππου και της Ελισάβετ Β’ της Αγγλίας. Πιο αναλυτικά, μετά την ανατροπή του Όθωνα το 1862, ξεκίνησε δημοψήφισμα στις 19 Νοεμβρίου του 1962, σύμφωνα με το οποίο θα επέστρεφε ο Πρίγκιπας Αλφρέδο της Σαξονίας—Κόμπουργκ και Γκότα για να βασιλέψει στη χώρα. Ο τελευταίος βασιλιάς ήταν ο Κωνσταντίνος Β’, ο οποίος βασίλευσε από το 1964 έως το 1973, όταν με το καθεστώς των συνταγματαρχών καταργήθηκε ο θεσμός της βασιλείας.
Πιο αναλυτικά, διαδέχτηκε τον πατέρα του Παύλο —που πέθανε από καρκίνο στο στομάχι— στις 6 Μαρτίου του 1964 και κυβέρνησε διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στα πολιτικά γεγονότα της χώρας, αναφορικά με την επιβολή δικτατορικού καθεστώτος. Παράλληλα, όμως, συγκρούστηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου στα γεγονότα της Αποστασίας της δεκαετίας του 1960. Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε στις 2 Ιουνίου 1940 στα Ανάκτορα του Παλαιού Ψυχικού. Γονείς του ήταν ο πρίγκιπας Παύλος της Ελλάδας και η Πριγκίπισσα της Ελλάδας, του Αννοβέρου, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, Φρειδερίκη.
Είχε δύο αδελφές, τη Σοφία και την Ειρήνη. Ως βασιλιάς πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες και συγκεκριμένα, στο άθλημα της ιστιοπλοΐας, κερδίζοντας το χρυσό μετάλλιο με το σκάφος κλάσης Dragon. Ο Κωνσταντίνος νυμφεύθηκε την πριγκίπισσα της Δανίας, Άννα–Μαρία, με την οποία απέχτησαν τρεις γιους —Παύλος, Νικόλαος, Φίλιππος— και δύο κόρες —Αλεξία, Θεοδώρα.
Το 1974, μετά την πτώση της Χούντας και αφότου έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανήγγειλε δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Αν και ήταν στο πλευρό του βασιλιά, δεν τον ψήφισε. Σύμφωνα με το δημοψήφισμα και τις ψήφους του ελληνικού λαού —69,2% έναντι 30,8% της βασιλευομένης—, ο βασιλιάς δέχτηκε την απόφαση του λαού να καταργηθεί η βασιλευόμενη δημοκρατία και να επικρατήσει το πολίτευμα της δημοκρατίας. Ζούσε μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού μέχρι και τον θάνατό του, στις 10 Ιανουαρίου του 2023.
Η μοναρχία στην Ελλάδα δεν ήταν απλώς ένας πολιτειακός θεσμός, αλλά διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκηνής και της εθνικής ταυτότητας της χώρας. Από τον ερχομό του Όθωνα —ενός νεαρού μονάρχη από τη Βαυαρία— έως την έντονα συνδεδεμένη με τη Δανία δυναστεία των Γκλύξμπουργκ, η μοναρχία επηρέασε ποικιλοτρόπως τα γεγονότα. Οι βασιλείς είχαν ενεργό ρόλο όχι μόνο στις πολιτικές εξελίξεις —όπως κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού ή της Αποστασίας— αλλά και σε κρίσιμα γεγονότα —όπως η Μικρασιατική Καταστροφή, η Κατοχή και ο Εμφύλιος Πόλεμος. Συχνά, όμως, το παρεμβατικό τους ύφος και οι συγκρούσεις με την εκλεγμένη ηγεσία πυροδοτούσαν κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας, που επηρέασε την τύχη της ελληνικής μοναρχίας, ήταν η στενή της σύνδεση με ξένες δυνάμεις. Ειδικά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η μοναρχία θεωρήθηκε από πολλούς Έλληνες ότι λειτουργούσε περισσότερο ως σύμμαχος των δυτικών δυνάμεων παρά ως ανεξάρτητος εθνικός θεσμός. Αυτή η αντίληψη, σε συνδυασμό με τις αποτυχίες της μοναρχίας να συμβάλει σε σταθερότητα και ενότητα, συνέβαλε στην αυξανόμενη αντιπάθεια του λαού προς τον θεσμό.
Τέλος, δεν μπορεί να παραβλεφθεί η πολιτιστική και κοινωνική επίδραση της βασιλικής οικογένειας. Οι γάμοι των βασιλέων, οι βασιλικές τελετές και η φιλανθρωπική τους δραστηριότητα άφησαν το αποτύπωμά τους στην ελληνική κοινωνία, ακόμη και μετά την κατάργηση του θεσμού. Η ιστορία των βασιλέων της Ελλάδας —ανεξάρτητα από την τελική έκβαση— αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και αντικείμενο συζήτησης και μελέτης για την κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Συμπερασματικά, η μοναρχία έχει εδραιωθεί ως καθεστώς σε πολλές χώρες. Ωστόσο, στην Ελλάδα δεν κατάφερε να επικρατήσει, διότι ο λαός δεν επιθυμούσε να κυβερνιέται κάτω από το βασιλικό στέμμα, γι’ αυτό και επέλεξε να την ανατρέψει, χωρίς να καταφέρει, όμως, να διαγράψει τα ονόματα των βασιλιάδων, που κυβέρνησαν για λίγα χρόνια από την ιστορία της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νίκος Αλιβιζάτος (2003), Η βασιλική περιουσία στο Στρασβούργο, Ιστορικό και τεκμήρια μιας σκληρής αντιδικίας, Αθήνα — Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα
- Ηλίας Νικολακόπουλος (2016), Η καχεκτική δημοκρατία, κόμματα και εκλογές, 1946 — 1967, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη
