Του Ιωάννη Αμπατζίδη,
Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή παραμένει οριακή, με το Ισραήλ να συνεχίζει τις επιχειρήσεις του στη Λωρίδα της Γάζας και ταυτόχρονα στο νότιο Λίβανο κατά της Χεζμπολά, ενώ παράλληλα υπάρχει ο φόβος πως ανά πάσα στιγμή το Ιράν θα εξαπολύσει ακόμα μία πυραυλική επίθεση προς το Ισραήλ, ως απάντηση προς τις πράξεις του τελευταίου. Σε αυτό το χαοτικό σκηνικό προστίθεται κι η αποχώρηση του Κατάρ ως διαμεσολαβητή ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς. Το Κατάρ είναι εδώ και καιρό ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες αυτής της διένεξης, με τη Ντόχα να έχει διαμεσολαβήσει για την ανταλλαγή ομήρων μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς το Νοέμβριο του 2023, κάτι που είχε οδηγήσει και σε παύση των εχθροπραξιών για ένα μικρό χρονικό διάστημα.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον κομβικό ρόλο που είχε το Κατάρ ως διαμεσολαβητής, θα πρέπει αρχικά να αναφερθούμε γενικά στον ρόλο της διαμεσολάβησης στις διεθνείς συγκρούσεις και να χτίσουμε ένα θεωρητικό πλαίσιο. Η διαμεσολάβηση ορίζεται ως «ένας τρόπος διαπραγμάτευσης κατά την οποία ένας αποδεκτός από όλες τις μεριές τρίτος παράγοντας βοηθάει στην επίλυση των διαμαχών». Η διαμεσολάβηση συνήθως αποτελείται από τρία μέρη. Αρχικά, η διαμεσολάβηση περιλαμβάνει τη δημιουργία βασικών κανόνων κι ενός χρονοδιαγράμματος. Επιπλέον, ο διαμεσολαβητής επιβλέπει τις όποιες συναντήσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών δίνοντας την ευκαιρία σε κάθε μέρος να δηλώσει τις προτιμώμενες λύσεις στη σύγκρουση. Τα εμπλεκόμενα μέρη συζητούν τις πιθανές λύσεις και τα επιθυμούμενα αποτελέσματα, ενώ έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν vis-à-vis μόνο με τον διαμεσολαβητή. Στη συνέχεια αμφότερες οι μεριές δηλώνουν τους όρους τους για την επίλυση της σύγκρουσης προτού συγκροτηθεί κάποιο επίσημο έγγραφο το οποίο θα αναλύει λεπτομερώς τους όρους και τις υποχρεώσεις κάθε μεριάς.
Η θέσπιση του παραπάνω συνοπτικού πλαισίου της διαμεσολάβησης μπορεί να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε αναλυτικότερα τις πράξεις του Κατάρ. Το κράτος του Περσικού Κόλπου προχώρησε στην αποχώρηση του ως διαμεσολαβητή, που είχε ως στόχο την εκεχειρία και την απελευθέρωση των ομήρων μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, καθώς θεώρησε πως Ισραήλ και Χαμάς δεν είναι πρόθυμοι να προχωρήσουν σε οποιουδήποτε τύπου διαπραγματεύσεις. Η απόφαση αυτή πάρθηκε αφότου αρκετοί Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν δηλώσει πως η Ουάσιγκτον δεν θα εξακολουθήσει να αποδέχεται την παρουσία αξιωματούχων της Χαμάς στο Κατάρ, κατηγορώντας τη Χαμάς πως δεν αποδέχεται καμία πρόταση για την παύση των εχθροπραξιών στη Γάζα. Με τη σειρά του το Κατάρ, στο οποίο η Χαμάς διατηρεί τα πολιτικά της γραφεία, τόνισε πως ενημέρωσε τα εμπλεκόμενα μέρη στα μέσα Οκτωβρίου για την επικείμενη παύση του ως διαμεσολαβητής εφόσον τα δύο μέρη δεν επιτύχουν κάποια συμφωνία κατά τον τελευταίο γύρο των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ δήλωσε πως «το Κατάρ θα συνεχίσει τις προσπάθειες, όταν τα δύο μέρη δείξουν την επιθυμία και τη σοβαρότητα για να τελειώσει αυτός ο βίαιος πόλεμος».
Το Κατάρ, δικαιολογημένα, πήρε αυτή την απόφαση καθώς τα δύο μέρη της σύγκρουσης συνεχώς απέρριπταν οποιαδήποτε προσπάθεια για τη λήξη του πολέμου. Από τη μία μεριά, η Χαμάς απέρριψε την πρόταση για μια βραχυπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός, καλώντας για μια οριστική παύση και την αποχώρηση όλων των Ισραηλινών στρατευμάτων από τη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ από τη μεριά του φέρεται κι αυτό να απορρίπτει οποιαδήποτε προτεινόμενη λύση. Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του πρώην υπουργού Αμύνης του Ισραήλ, Yoav Gallant, ο οποίος κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Netanyahu πως απορρίπτει οποιαδήποτε πρόταση ειρηνευτικής συμφωνίας, διαφωνώντας συνεχώς με τους συμβούλους ασφαλείας του.
Η έκκληση των Αμερικανών για την αποχώρηση της Χαμάς από το Κατάρ περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, καθώς ενώ οι Αμερικανοί προσπάθησαν να επιτύχουν μια fast-track ειρηνευτική συμφωνία, τα αποτελέσματα ήταν σίγουρα όχι τα αναμενόμενα. Εκτός του Κατάρ, οι επιλογές της Χαμάς είναι ιδιαίτερα περιορισμένες με την Τουρκία και το Ιράν να προβάλλονται ως οι ιδανικότερες εναλλακτικές. Η Τουρκία πασχίζει από την αρχή του πολέμου να γίνει ο διαμεσολαβητής ανάμεσα σε Ισραήλ και Χαμάς. Οι δηλώσεις της Τουρκικής ηγεσίας κατά του Ισραήλ τους περασμένου μήνες περιπλέκει ιδιαίτερα την κατάσταση. Από την άλλη, θα ήταν εφιαλτικό για οποιονδήποτε επιζητά την ειρήνη, εάν η ηγεσία της Χαμάς «μετακόμιζε» στο Ιράν, καθώς το θρησκευτικό καθεστώς του Khamenei τροφοδοτεί τον πόλεμο, εξοπλίζοντας συνεχώς τη Χαμάς καθώς και πολλαπλούς proxy του στην περιοχή, κι η εξωτερική του πολιτική βασίζεται στην εξάλειψη του Ισραήλ από τον χάρτη.
Φαίνεται λοιπόν πως το θεωρητικό πλαίσιο της διαμεσολάβησης καταπατείται συνεχώς κι από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, με το Κατάρ πλέον να λαμβάνει μια ορθολογική, για αυτό, απόφαση. Αναμένεται η αντίδραση των μεριών καθώς και των Αμερικανών κι εάν θα ασκηθεί πίεση προς το Κατάρ για την ανατροπή της απόφασης του. Το μόνο σίγουρο είναι πως όσο συνεχίζεται αυτός ο πόλεμος, αμφότεροι οι λαοί, κι ιδιαίτερα οι απλοί κάτοικοι της Γάζας, υποφέρουν, με τους αξιωματούχους όλων των εμπλεκομένων και μη πλευρών να εθελοτυφλούν στην προσπάθεια τους να θέσουν κάποιο θεσμικό πλαίσιο για την επίλυση της διαμάχης και την επίτευξη ειρήνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why did Qatar suspend its Gaza mediation and what does it mean?, TRT World, διαθέσιμο εδώ
- Qatar suspends role as mediator between Israel and Hamas, BBC, διαθέσιμο εδώ
- How Mediation Works in International Conflicts, Norwich University, διαθέσιμο εδώ
