Του Γιώργου Τσακμάκη,
Παρίσι, Φλωρεντία, Μπρούκλιν, Στοκχόλμη, Άμστερνταμ, Λίμα, Λονδίνο, Βενετία και Ιερουσαλήμ. Κι όμως! Το προκείμενο άρθρο δεν αποτελεί λανθάνουσα διαφήμιση εκ μέρους κάποιου τουριστικού πρακτορείου, καθώς αυτές οι 9 φαινομενικά ασύνδετες πόλεις μοιράζονται κάτι παραπάνω πέρα από το γεγονός ότι αποτελούν πασίγνωστους ταξιδιωτικούς προορισμούς. Καθεμία από αυτές έχει δώσει το όνομα της σε ένα ψυχολογικό σύνδρομο. Ετοιμάστε, λοιπόν, τις βαλίτσες σας για να πραγματοποιήσουμε ένα «ταξίδι» σε 10 ψυχικές νόσους που το όνομά τους σας προσκαλεί να εξερευνήσετε τον κόσμο.
Σύνδρομο του Παρισιού
Πρώτος σταθμός στο ταξίδι μας είναι η γαλλική πρωτεύουσα. Η λάμψη της «Πόλης του Φωτός» σβήνει στην ψυχιατρική βιβλιογραφία, καθώς το Παρίσι έχει συνδεθεί με μια μακάβρια παρατήρηση. Ορισμένοι επισκέπτες που προέρχονται κυρίως από την Ιαπωνία αλλά και από άλλες χώρες της ανατολικής Ασίας εμφανίζουν συμπτώματα αγχώδους διαταραχής. Τα αισθήματα αυτά οφείλονται στην απογοήτευση από την άφιξή τους στην πόλη, καθώς αυτή δεν ανταποκρίθηκε στις υψηλές προσδοκίες τους. Η κατάσταση δυσχεραίνεται από την κούραση λόγω των πολλών ωρών πτήσης, τις πολιτισμικές διαφορές, αλλά και την αδυναμία συνεννόησης. Κάθε χρόνο ως και 50 άτομα νοσηλεύονται με χαρακτηριστικά του συνδρόμου. Οι πάσχοντες έχουν μέσο όρο ηλικίας τα 30 έτη.
Συνηθισμένα συμπτώματα αποτελούν:
- Ταχυκαρδία
- Παραισθήσεις
- Ζαλάδες
- Έντονη εφίδρωση
- Ναυτία.
Σύνδρομο της Φλωρεντίας
Φεύγοντας από την Πόλη του Έρωτα, κατευθυνόμαστε νοτιοανατολικά προς την αναγεννησιακή πρωτεύουσα της Ευρώπης. Υπεύθυνη για το συγκεκριμένο σύνδρομο θεωρείται η τέχνη, που με το μεγαλείο της έχει στολίσει εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια αυτήν την ιταλική πόλη. Και αυτό, διότι η θέασή της ενεργοποιεί πολυάριθμα κέντρα του εγκεφάλου. Τα κλινικά συμπτώματα αυτού του συνδρόμου είναι τα εξής:
- Ταχυκαρδία
- Ζαλάδες
- Διαταραχές Προσωπικότητας
- Επιληπτικές κρίσεις
- Παρανοϊκές κρίσεις.
Ετησίως καταγράφονται 10-20 περιστατικά που χρήζουν νοσηλείας. Σε αντίθεση με το σύνδρομο του Παρισιού, σε αυτήν την περίπτωση προσβάλλονται κυρίως Ευρωπαίοι τουρίστες. Το μεγαλοπρέπες έργο που συχνά κατηγορείται όσο κανένα για την πρόκληση αυτών των συμπτωμάτων είναι η «Γέννηση της Αφροδίτης».
Σύνδρομο του Μπρούκλιν
Αναχωρώντας προσωρινά από τη Γηραιά Ήπειρο, φτάνουμε σε έναν από τους 5 δήμους της Νέας Υόρκης, το Μπρούκλιν. Η πλέον κατά πολλούς (αν και λανθασμένα) κακόφημη αυτή γειτονιά της Νέας Υόρκης πρόσφερε το όνομά της σε μια ψυχιατρική παρατήρηση κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αρκετούς στρατιώτες καταγράφηκε ένα ιδιαίτερο πρότυπο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερο θυμό, καθώς θεωρούσαν πως οι ανώτεροι τους συμπεριφερόταν άδικα, συγκεκριμένα σε αυτούς. Αργότερα οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως οι συγκεκριμένοι στρατιώτες κατάγονταν από τις ίδιες πόλεις στις οποίες οι άνδρες φημολογούνταν ως ιδιαιτέρως αντιδραστικοί.
Σύνδρομο Στοκχόλμης
Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, επισκεπτόμαστε την πρωτεύουσα της χώρας που κατά τις προηγούμενες δεκαετίες αποτέλεσε όσο καμία πρότυπο κοινωνικής προόδου. To πιο «δημοφιλές» σύνδρομο αυτής της λίστας χαρακτηρίζεται από την έντονη συμπάθεια των θυμάτων αποτροπιαστικών εγκλημάτων προς τους απαγωγείς τους και εν γένει τους θύτες. Ταυτόχρονα, εκδηλώνουν μία ανεξήγητη επιθυμία να τους προστατεύσουν. Δικαιολογούν τη βίαιη συμπεριφορά που τους ασκείται και βλέπουν την «ευγενική» πτυχή του ατόμου που τους έβλαψε. Παράλληλα, στα θύματα δημιουργούνται συναισθήματα μίσους απέναντι στην αστυνομία και σε όσους προσπαθούν να τους βοηθήσουν. Μετά τη —φυσική τουλάχιστον— απελευθέρωσή τους από ενδέχεται να βιώσουν:
- Άγχος
- Άρνηση
- Απομόνωση
- Ενοχή
- PTSD
- Εφιάλτες
- Αυπνία
- Από πολλούς αυτό το σύνδρομο θεωρείται ως ένας μηχανισμός άμυνας του οργανισμού απέναντι σε πολύ οδυνηρές καταστάσεις.
Σύνδρομο του Άμστερνταμ
Από την πάλαι ποτέ χώρα πρότυπο για την πρόοδο, πάμε ένα ταξίδι στην Ολλανδία, το κράτος με την ξεχωριστή ομορφιά, μιας και το ¼ της βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ομορφιά αυτή δεν είναι σε θέση φυσικά να αποτρέψει, όμως, τη συχνή δυσφήμση που υφίσταται εξαιτίας της ασυδοσίας των κατοίκων της. Στη δυσφήμιση αυτή, άλλωστε, στηρίζεται και η ονοματοδοσία του ακόλουθου συνδρόμου. Πιο συγκεκριμένα, η συγκεκριμένη ψυχική νόσος χαρακτηρίζεται από την έντονη επιθυμία των ανδρών που πάσχουν να κοινοποιούν πορνογραφικό υλικό είτε των ιδίων είτε από προσωπικές ερωτικές τους στιγμές χωρίς τη συγκατάθεση των συντρόφων τους.
Σύνδρομο Λίμα
Αποχαιρετούμε ξανά την ευρωπαϊκή ήπειρο και κατευθυνόμαστε στη Νότια Αμερική και συγκεκριμένα στην πρωτεύουσα του Περού, στη χώρα που φιλοξενεί το εκθαμβωτικό Μάτσου Πίτσου. Ονοματοδοτήθηκε έτσι από μία ιστορία ομηρίας που διαδραματίστηκε το 1996 στη δεξίωση ενός Ιάπωνα πρέσβη στη Λίμα. Στη βιβλιογραφία αυτή η νόσος περιγράφεται ως το αντίθετο του Συνδρόμου της Στοκχόλμης. Ειδικότερα, σε αυτό το σύνδρομο ο απαγωγέας (ή εν γένει ο θύτης) εμφανίζει ιδιαίτερη συμπάθεια απέναντι στα θύματά του. Πιο επιρρεπείς στην εκδήλωση του συνδρόμου είναι κυρίως νεαροί απαγωγείς ή δράστες, οι οποίοι συνήθως αγνοούν τα πολιτικά αίτια της ομηρίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρατήρηση πως σύμφωνα με ψυχιάτρους, συμπτωματολογία του συνδρόμου εμφανίζει ο πρωταγωνιστής του δημοφιλούς κλασσικού παραμυθιού «Η Πεντάμορφη και το Τέρας».
Σύνδρομο του Λονδίνου
Αποτελεί και το τελευταίο από τα 3 σύνδρομα που σχετίζονται με καταστάσεις ομηρίας, το οποίο, ωστόσο, σε αντίθεση με τα δύο προαναφερθέντα, δεν συνδέεται με την ανάπτυξη όμορφων συναισθημάτων μεταξύ ομήρων και απαγωγέων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι όμηροι δυσανασχετούν σε τόσο μεγάλο βαθμό με τους απαγωγείς, που δείχνουν έντονη ανυπακοή στις προσταγές τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν οι ίδιοι τον θάνατό τους από τους εγκληματίες. Αυτή η άρνηση υποταγής είναι απότοκο της τοποθέτησης της ιδεολογίας ή των θρησκευτικών πεποιθήσεων του ομήρου πάνω από την ίδια του τη ζωή. Το σύνδρομο παρατηρείται διαχρονικά στο πλήρωμα και στους επιβάτες αεροσκαφών που τελούν υπό ομηρία.
Σύνδρομο της Βενετίας
O δρόμος της επιστήμης μας οδηγεί για δεύτερη φορά στη γείτονα Ιταλία. Η πολυφωτογραφημένη πόλη του ιταλικού βορρά, όμως, είναι συνδεδεμένη με την πιο μακάβρια ψυχιατρική παρατήρηση της λίστας. Ανάμεσα στο 1988 και το 1995 στην πόλη καταγράφηκαν 16 αυτοχειρίες τουριστών και άλλες 35 απόπειρες αυτοκτονίες. Όσον αφορά στην επιδημιολογία της νόσου, ο μέσος όρος ηλικίας των αυτόχειρων που ήταν τουρίστες από αναπτυγμένες δυτικές χώρες είναι τα 36 έτη. Η συχνότητα εμφάνισης είναι ανεξάρτητη του φύλου. Δεν έχει διαλευκανθεί, ωστόσο, ακόμη η αιτία που κατά μέσο όρο 2,5 τουρίστες κάθε χρόνο επιλέγουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους στη Βενετία.
Σύνδρομο της Ιερουσαλήμ
O τελευταίος μας σταθμός βρίσκεται στη Μέση Ανατολή και συνδέεται με ένα ψυχιατρικό σύνδρομο με ιδιαίτερα βαριά κλινική συμπτωματολογία. Πιο συγκεκριμένα, ορισμένοι ταξιδιώτες σε αυτή τη πόλη με τις άπειρες βιβλικές αναφορές αναπτύσσουν ψευδαισθήσεις πως οι ίδιοι είναι κάποιο θρησκευτικό πρόσωπο που αναφέρεται στα Ιερά Κείμενα. Έχουν παρατηρηθεί περιστατικά στα οποία οι Χριστιανοί αλλά και Εβραίοι πάσχοντες θεωρούσαν πως είναι ο Ίδιος ο Ιησούς, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο Μωυσής ή η Παναγία Θεοτόκος.
Υπάρχουν 3 διαφορετικοί τύποι που αφορούν την εκδήλωση της ασθένειας. Η διάκριση γίνεται με βάση την προηγούμενη εικόνα της ψυχικής υγείας του ασθενή. Πολλοί ασθενείς πάσχουν ήδη από κάποια ψυχική νόσο (Τύπος Ι), όπως σχιζοφρένεια, πριν επισκεφτούν τους Άγιους Τόπους. Οι υπόλοιποι προερχόνται απλώς από οικογένειες με υψηλά θρησκευτικά φρονήματα και εμφάνισαν το πρώτο τους ψυχωτικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους (Τύποι ΙΙ και ΙΙΙ).
Οι πάσχοντες παρουσιάζουν τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Ψυχώσεις
- Οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις
- Διαταραχές Προσωπικότητας
- Έμμονες Ιδέες
- Επιθυμία να αγορεύσουν κηρύγματα ή ψευδείς προφητείες
- Μιμητισμό πράξεων Ιερών Προσώπων.
Δυστυχώς ή ευτυχώς (!), ήρθε η ώρα να πάρουμε τις βαλίτσες μας και να επιστρέψουμε στη μουντή πραγματικότητα. Αν και μετά από την παραπάνω ενδελεχή εξέταση των ψυχικών ασθενειών, δεν είναι σίγουρο κατά πόσο η διάθεσή μας για ταξίδια παραμένει το ίδιο έντονη…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Paris Syndrome: When Shock And Disappointment Take Over, Forbes, διαθέσιμο εδώ
- Stendhal syndrome: The travel syndrome that causes panic, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Stockholm Syndrome, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- What is Lima Syndrome, Healthline, διαθέσιμο εδώ
- Death in Venice: Does a Laguna syndrome exist?, ReasearchGate, διαθέσιμο εδώ
- Jerusalem syndrome. Symptoms, course and cultural context, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
