Της Αναστασίας Δάβαρη,
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, γνωστός επίσης ως «Μεγάλος Πόλεμος», ήταν μία από τις μεγαλύτερες, πιο καταστροφικές και πιο αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις στην μέχρι τότε παγκόσμια ιστορία. Διήρκεσε από τον Ιούλιο του 1914 έως τον Νοέμβριο του 1918, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στον παγκόσμιο χάρτη, την οικονομία και την κοινωνία. Το τέλος του πολέμου σηματοδοτήθηκε από την υπογραφή της Ανακωχής της Κομπιέν στις 11 Νοεμβρίου 1918, μία ημέρα που τιμάται παγκοσμίως ως ημέρα ανακωχής. Η λήξη του πολέμου, επέφερε σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις, όπως επίσης και τις συνθήκες για μελλοντικές συγκρούσεις.
Το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επήλθε λόγω πολλών παραγόντων. Η εξάντληση σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Οι συγκρούσεις είχαν προκαλέσει τεράστιες απώλειες και στις δύο πλευρές, λόγω των δύσκολων συνθηκών που επικρατούσαν στα χαρακώματα, καθώς και την πρωτοφανή χρήση νέων όπλων, όπως τα χημικά αέρια και τα τανκς. Στα δύο αντικρουόμενα στρατόπεδα, τα αποθέματα δυνάμεων του Κεντρικού Άξονα, δηλαδή της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Βουλγαρίας να μειώνονταν σημαντικά. Ενώ, παράλληλα, η είσοδος των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο το 1917 ενίσχυσε τις Συμμαχικές Δυνάμεις, δηλαδή το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Σερβία και τη Ρωσία, σε υλικοτεχνικό και στρατιωτικό επίπεδο σε μεγάλο βαθμό.
Η επίσημη λήξη των εχθροπραξιών σηματοδοτείται με την υπογραφή της συνθήκης της Κομπιέν, στη Γαλλία, στις 11 Νοεμβρίου 1918. Οι όροι της ανακωχής ήταν βαρείς για τη Γερμανία, καθώς προέβλεπαν την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από κατεχόμενες περιοχές, τον αφοπλισμό του γερμανικού στρατού και την παράδοση των στρατιωτικών μέσων. Το Γερμανικό Ράιχ υποχρεώθηκε επίσης να αναγνωρίσει τον έλεγχο της Συμμαχικής Επιτροπής στην επικράτειά του, ενώ η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία εξασφάλισαν την επιρροή τους στις κατεχόμενες περιοχές.
Αν και η ανακωχή σταμάτησε τις εχθροπραξίες, η επίσημη λήξη του πολέμου επιτεύχθηκε μέσω της Συνθήκης των Βερσαλλιών στις 28 Ιουνίου του 1919. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών επιβάρυνε τη Γερμανία με σοβαρές κυρώσεις και υπέδειξε την «αποκλειστική ευθύνη» της για τον πόλεμο. Οι όροι της συνθήκης επέβαλαν στη Γερμανία να πληρώσει τεράστιες αποζημιώσεις, να περιορίσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και να παραχωρήσει εδάφη. Επιπλέον, η συνθήκη προέβλεπε τη διάλυση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη δημιουργία νέων κρατών στην Ευρώπη, ανακατανέμοντας τους χάρτες σε μία προσπάθεια να σταθεροποιηθεί η περιοχή.
Ωστόσο, οι αυστηροί όροι που τέθηκαν, καθώς και η οικονομικής και κοινωνικής καταστροφή που επήλθαν με την υπογραφή της συνθήκης, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στη Γερμανία και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την άνοδο του εθνικισμού και του ναζισμού στα επόμενα χρόνια.
Η λήξη του πολέμου είχε σοβαρές συνέπειες. Μεγάλες απώλειες ζωών, τραυματίες και ακρωτηριασμένοι στρατιώτες δημιούργησαν ένα κλίμα απογοήτευσης και αβεβαιότητας. Οι γυναίκες, που ανέλαβαν ενεργό ρόλο στην εργασία κατά τη διάρκεια του πολέμου, απέκτησαν νέα θέση στην κοινωνία, διεκδίκησαν περισσότερα δικαιώματα και πρόσβαση σε θέσεις εργασίας. Η αλλαγή αυτή ενίσχυσε τις κοινωνικές ανακατατάξεις και επηρέασε τα κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών. Επιπλέον, η κατάρρευση αυτοκρατοριών όπως η Αυστροουγγαρία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία δημιούργησε νέες εθνικές ταυτότητες και ενίσχυσε την εθνική αυτοδιάθεση στην Ευρώπη.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε στο φως τη δύναμη της τεχνολογίας στον πόλεμο, όπως επίσης και την καταστροφική της χρήση. Η ένταξη της αεροπορικής μάχης, των τανκς και των χημικών όπλων έφερε επανάσταση στις στρατιωτικές τακτικές, αλλά άφησε και ανεπανόρθωτες συνέπειες στους επιζώντες. Η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε τη φρίκη που μπορεί να προκληθεί από τις νέες τεχνολογίες, και οι πολεμικές εμπειρίες αυτές αποτέλεσαν αφορμή για διεθνείς διαπραγματεύσεις και πρωτόκολλα.
Οι οικονομικές συνέπειες ήταν επίσης καταστροφικές. Τα περισσότερα βρέθηκαν με υπέρογκα χρέη, ενώ η κοινωνία άρχισε να αναζητά λύσεις σε μία νέα παγκόσμια τάξη. Η ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών αποτέλεσε την πρώτη διεθνή προσπάθεια για τη διατήρηση της ειρήνης και τη διασφάλιση της συνεργασίας μεταξύ των εθνών, παρόλο που αργότερα αποδείχθηκε ανίκανη να αποτρέψει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε μία περίοδο ανασύνταξης και ανακατατάξεων στην παγκόσμια ιστορία. Ο κόσμος άλλαξε ριζικά, με τις μεγάλες δυνάμεις να επαναπροσδιορίζουν τη θέση τους στην παγκόσμια σκηνή και τις κοινωνίες να προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές που άφησε ο πόλεμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ένας αιώνας από την ανακωχή της Κομπιέν, gr.euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, encyclopedia.ushmm.org, διαθέσιμο εδώ
