Του Παντελή Δημητρόγλου,
Η περασμένη εικοσαετία για την Ελλάδα ήταν μία από τις πιο καθοριστικές περιόδους στην μεταπολιτευτική εποχή. Με αποκορύφωμα την ανακήρυξη του καθεστώτος οικονομικής επιτήρησης στις 23 Απριλίου του 2010 από τον τότε Έλληνα Πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, η χώρα διένυσε το δεύτερο μισό αυτής της εικοσαετίας μαστιζόμενη από την οικονομική, αλλά και ταυτόχρονα πολιτική εξαθλίωση που είναι όμως μόνο ένα μέρος μιας μεγάλης και πολύπλευρης ιστορίας. Η είσοδος της Ελλάδας στα μνημόνια ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς κάκιστων οικονομικών κινήσεων και διαχείρισης επί σειρά ετών που η πολιτική ηγεσία αποδείχθηκε ακατάλληλη να εξορθολογήσει. Η συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους, έμοιαζε περισσότερο με απόλυτη σχέση εξάρτησης, αφού η Ελλάδα σταδιακά απομονώθηκε οικονομικά και στοχοποιήθηκε για όλα τα κακώς κείμενα της οικονομικής δυσχέρειας που αντιμετώπισε η Ευρωζώνη μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που το Ελληνικό κράτος έρχεται αντιμέτωπο με τη χρεωκοπία, μάλιστα αυτή ήταν η πέμπτη, είναι κρίσιμο να παραδεχθεί κανείς ότι το πρώτο μισό της προαναφερθείσας εικοσαετίας εμπεριέχει πληθώρα δεδομένων, πολιτικών χειρισμών και αναλύσεων που προοικονομούσαν αυτή την κατάληξη. Ο μαρασμός αυτός, όπως είναι φυσικό, δεν επηρέασε μόνο όλα όσα είχε να διαχειριστεί το Υπουργείο Οικονομικών, αλλά κλονίστηκε σύσσωμο το δίκτυο αξιών του μέσου Έλληνα πολίτη, η ήδη ταραγμένη σχέση του με το κεντρικό κράτος και τα στελέχη που κατέχουν θέσεις εξουσίας, ενώ ταυτόχρονα κατέρρευσαν οι κρατικές υποδομές, χιλιάδες επιχειρήσεις «κατέβασαν ρολά» και παραδόξως ο μόνος χώρος που επιβίωσε, αναγεννήθηκε και έδινε την εντύπωση μιας Ελλάδας αντάξιας του χρυσού αιώνα του Περικλή, ήταν αυτός της τηλεόρασης.
Βασικότερο στοιχείο αυτής της σήψης ήταν το προ κρίσης ζηλευτό επίπεδο ζωής, το οποίο όμως υποστηριζόταν από κεφάλαια του εξωτερικού και όχι από αντικειμενικά στοιχεία εγχώριας παραγωγής και πλούτου. Η αδικαιολόγητη αυτή σπατάλη κάποια στιγμή διεκόπη απότομα, αν όμως είχαν γίνει τα αυτονόητα, η Ελληνική οικονομία θα είχε διασωθεί. Με μία γρήγορη ματιά, στα μέσα της δεκαετίας του ’90 βλέπει κανείς την αρχή αυτής της ιστορίας, μία περίοδο που η Ελλάδα ξεκίνησε την προσπάθεια να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Μια σειρά μεταρρυθμίσεων και εξυγίανσης του δημοσίου ήταν απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, όπως και έγινε αφού από την 1η Ιανουαρίου του 2001 η Ελλάδα έγινε και επίσημα μέλος της. Η πρώτη φάση αυτής της προσπάθειας, φαινόταν να απέδιδε καρπούς, αφού ο πληθωρισμός μειωνόταν με γρήγορους ρυθμούς και οι Ελληνικές τράπεζες, μπορούσαν να έχουν δανειοληπτικές σχέσεις με τις διεθνείς αγορές με χαμηλότερα επιτόκια. Αυτό, επέφερε ευελιξία στο εσωτερικό, αφού οι τράπεζες δάνειζαν σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά με πολύ ευνοϊκούς όρους.
Η ευημερία αυτή, όμως, ήταν πλασματική αφού καίριοι τομείς της οικονομίας, όπως ο εγχώριος πρωτογενής τομέας παραγωγής και η βαριά βιομηχανία παραγκωνίστηκαν και σταμάτησαν να είναι ανταγωνιστικοί προς τα εισαγόμενα είδη. Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή δεν επέτρεπε να υπάρχουν αξιόλογα κρατικά έσοδα, και έτσι οι τιμές του δημόσιου χρέους άρχισαν να αυξάνονται. Φυσικά, το πρόβλημα αυτό είχε διεθνή διάσταση λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, παρόλα αυτά, τον πρωταγωνιστικό ρόλο τον έχει η Ελληνική θεσμική παθογένεια. Οι ευθύνες δηλαδή αφορούν κατά βάση το ελληνικό πολιτικό σύστημα.
Μέσα σε αυτόν τον οικονομικό κυκεώνα, η ελληνική κοινωνική βάση που καλλιεργήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 80’ μέχρι και το 2000, απέδειξε το πόσο ανεκπαίδευτη και ανέτοιμη ήταν στο να διαχειριστεί αυτά τα υπέρογκα ποσά και την ορθολογική απορρόφησή τους. Η καταναλωτική κουλτούρα και η επιρρέπεια στη δημαγωγία ήταν βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ζωής που μέχρι σήμερα δεν έχουν αλλάξει. Ο συνδυασμός αυτών των συνθηκών, δημιούργησε αμφιβολίες στις διεθνείς και ευρωπαϊκές αγορές, οπότε και άρχισαν να δανείζουν στο ελληνικό δημόσιο με υψηλότερα επιτόκια. Το 2009, το χρέος του δημοσίου έφτασε το 127% του ΑΕΠ και με αυτά τα δεδομένα στα χέρια του ο Γιώργος Παπανδρέου έφτασε στο Καστελόριζο για να διακηρύξει το πλήρες αδιέξοδο και την εξάρτηση από την Τρόικα.
Η σχέση λοιπόν της οικονομίας και της πολιτικής για την Ελλάδα εκείνη την περίοδο, ήταν αδιάρρηκτη και επέφερε ανθρωπιστική κρίση πέρα από οικονομική. Η αυτοχειρία ήταν σύνηθες φαινόμενο αφού καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι ήταν αντιμέτωποι με οικονομικό αδιέξοδο αφού τα έσοδα των νοικοκυριών δεν έφταναν ούτε για τα είδη πρώτης ανάγκης. Το Ε.Σ.Υ. ακόμα προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια του και όσο για το γνωστικό επίπεδο των Ελλήνων μαθητών και συνολικά του εκπαιδευτικού συστήματος, η εικόνα μπορεί να συμπυκνωθεί στα αποτελέσματα της έρευνας PISA του ΟΟΣΑ TOY 2022, όπου η Ελλάδα ανάμεσα σε 81 χώρες που έλαβαν μέρος, βρέθηκε στην 44η θέση της κατάταξης πολύ κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Τα επόμενα χρόνια συνεπώς, η χώρα καλείται όχι μόνο να ανταπεξέλθει σε σύγχρονες προκλήσεις που είναι κάθε άλλο παρά προετοιμασμένη, αλλά και να επιλύσει πολύ βασικά και αυτονόητα ζητήματα, ώστε να μπορεί να αξιωθεί εμπεριστατωμένα και με την περίοπτη θέση που της αναλογεί στον δυτικό πολιτισμό, πράγμα που άλλωστε συνηθίζει να καρπώνεται και να διεκδικεί μακριά από κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Η ποικιλία και η δημιουργικότητα των σκανδάλων τα οποία ξέσπασαν και συγκαλύφθηκαν μετά το 2020 και την πανδημία που, ήλθε να αποτελειώσει ότι απέμεινε, είναι ασίγαστη και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί και πορεύεται η πολιτική ζωή του τόπου δεν δίνουν περιθώρια ελπίδας και ουσιαστικής παραγωγικότητας.
Σε μία ομιχλώδη εποχή όπως αυτή, που μοιάζει με εκείνη του 2012 που Χρυσή Αυγή ήταν το τρίτο κόμμα του Ελληνικού Κοινοβουλίου, ομάδες και μορφώματα με ακραία ρητορική και πεποιθήσεις εκμεταλλεύονται την απουσία πολιτικότητας και κοινωνικής αντίληψης των ανθρώπων για να ριζώσουν και να αλλοιώσουν το κοινοβουλευτικό περιβάλλον, που πολλές φορές θεωρούμε αυθύπαρκτο και δεν καταβάλουμε καμία προσπάθεια να το εκσυγχρονίσουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καστελόριζο: Το διάγγελμα Παπανδρέου πριν 14 χρόνια και η είσοδος στα μνημόνια, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς Έφτασε Η Ελλάδα Στα Μνημόνια;, dianeosis.org, διαθέσιμο εδώ
