Του Γιάννη Μπότσα,
Η ευρωπαϊκή οικονομία αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η επιβράδυνση της παραγωγικότητας, οι δημογραφικές αλλαγές, οι γεωπολιτικές εξελίξεις κι οι συνέπειες της ενεργειακής κρίσης, έχουν δημιουργήσει χάσμα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, έτσι, η ανισομερής κατανομή της ανάπτυξης έχει αυξηθεί μεταξύ Ευρώπης κι ΗΠΑ σε επίπεδο ΑΕΠ και διαθεσίμων εισοδημάτων των νοικοκυριών. Το πρόβλημα έγκειται όχι μόνο στην έλλειψη ιδεών αλλά και στην έλλειψη επενδύσεων κι υποστήριξης της καινοτομίας. Η Ευρώπη αδυνατεί να στηρίξει και να αναπτύξει μεγάλες καινοτόμες εταιρείες, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη στην παγκόσμια αγορά. Επιπλέον, υπάρχει μια αυξανόμενη εξάρτηση από εξωτερικές αγορές για κρίσιμες πρώτες ύλες και τεχνολογίες. Όλα τα παραπάνω σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή. Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο Donald Trump, ο οποίος προεκλογικά διακήρυττε πως, όταν βρεθεί στην εξουσία, θα αυξήσει τους δασμούς σε Κίνα κι Ευρώπη. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Ο Mario Draghi, που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί με το προσωνύμιο ”Super Mario”, είναι ο άνθρωπος που είχε πει το 2012 το ιστορικό: «ό,τι κι αν χρειαστεί», προκειμένου να διασωθεί το ευρώ. Το Σεπτέμβριο παρουσίασε μια έκθεση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας αλλά και της οικονομίας ευρύτερα. Εκεί εντοπίζει τα ζητήματα και προτείνει λύσεις για αυτά, προειδοποιώντας πως η Ε.Ε κινδυνεύει να χάσει τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή.
Η πρόκληση της παραγωγικότητας και καινοτομίας
Η παραγωγικότητα στην Ευρώπη αυξάνεται με ρυθμούς χαμηλότερους από τους αντίστοιχους των ΗΠΑ και της Κίνας, με αποτέλεσμα να διευρύνεται το παραγωγικό χάσμα. Η έκθεση τονίζει ότι το τεχνολογικό χάσμα, ιδιαίτερα στον τομέα της καινοτομίας, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Για παράδειγμα, μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες στον κόσμο είναι ευρωπαϊκές, ενώ η Ευρώπη επενδύει €270 δισεκατομμύρια λιγότερα στην έρευνα κι ανάπτυξη από τις ΗΠΑ.
Για να καλύψει αυτό το κενό, η Ευρώπη πρέπει να προωθήσει την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων και την ενίσχυση της έρευνας, παρέχοντας, ταυτόχρονα, κίνητρα για την ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα της τεχνολογίας. Ειδικά για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, απαιτείται απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου και βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για να ενισχυθούν και να μπορέσουν να γίνουν πιο ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Περιβαλλοντική βιωσιμότητα κι ανταγωνιστικότητα
Η επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή απαιτεί μια συνολική στρατηγική που θα συνδυάζει τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με την οικονομική ανάπτυξη. Παρά τις επιτυχίες σε τομείς όπως οι τεχνολογίες αιολικής ενέργειας, οι τιμές ενέργειας στην Ευρώπη παραμένουν πολύ υψηλότερες από αυτές των ΗΠΑ, κάτι που αυξάνει το λειτουργικό κόστος των ευρωπαϊκών βιομηχανιών και περιορίζει την ανταγωνιστικότητά τους.
Η έκθεση προτείνει ότι μια ενιαία προσέγγιση για την απανθρακοποίηση θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση των τιμών της ενέργειας και να ευνοήσει τη μεταβατική διαδικασία σε καθαρές μορφές ενέργειας, όπως η αιολική κι η ηλιακή. Η βιωσιμότητα πρέπει να αποτελεί κεντρικό πυλώνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής, αλλά με παράλληλη ενίσχυση των μηχανισμών που θα επιτρέπουν τη μετάβαση αυτή με τρόπο που να διατηρεί την ανταγωνιστικότητα.
Ενεργειακή και γεωπολιτική ασφάλεια
Η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξημένες γεωπολιτικές απειλές κι εξαρτάται σημαντικά από εξωτερικούς προμηθευτές πρώτων υλών κι ενέργειας. Η εξάρτηση από συγκεκριμένες χώρες για κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως αυτές που απαιτούνται για την παραγωγή τεχνολογιών πράσινης ενέργειας, αποτελεί σημαντική αδυναμία.
Η έκθεση προτείνει μια ενιαία οικονομική κι εξωτερική πολιτική που θα μειώσει τις εξαρτήσεις και θα ενισχύσει την αυτάρκεια της Ευρώπης σε κρίσιμες πρώτες ύλες, βιομηχανικά αγαθά κι ενέργεια, ώστε να διασφαλίσει τη βιώσιμη ανάπτυξή της μακροπρόθεσμα.
Η επόμενη μέρα
Η Ευρώπη κι η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσουν σε τεχνολογίες αιχμής και να δώσουν έμφαση στην ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων. Η υποστήριξη της έρευνας και της τεχνολογίας μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργία υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας και να προσελκύσει ανθρώπινο κεφάλαιο (περισσότερα για την οικονομική σημασία της τεχνολογίας εδώ). Για να επιτευχθεί μια ανταγωνιστική ευρωπαϊκή οικονομία, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν σε καθαρές τεχνολογίες και να εξασφαλίσουν την ενεργειακή τους ανεξαρτησία. Παρόλα αυτά δεν θα πρέπει να παραμεριστεί κι η δυνατότητα εκμετάλλευσης του πλούτου που κατέχουν τα κράτη, όπως πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η βελτίωση της οικονομικής ασφάλειας προϋποθέτει τη μείωση των εξωτερικών εξαρτήσεων, ειδικά στην Ευρώπη, όπου η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων κι η ενίσχυση των σχέσεων με άλλες γεωπολιτικές δυνάμεις αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής και της Ελληνικής οικονομίας απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες σε επίπεδο καινοτομίας, περιβαλλοντικής βιωσιμότητας κι ασφάλειας. Η ανάπτυξη της τεχνολογικής βάσης κι η μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές αγορές αποτελούν βασικά βήματα για τη μακροχρόνια ανάπτυξη. Παράλληλα, η αύξηση της κοινωνικής συνοχής είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση ενός ασφαλούς και παραγωγικού οικονομικού περιβάλλοντος.
Η έκθεση Draghi εντοπίζει πολλά σημεία που χρήζουν βελτίωσης και προτείνει λύσεις αλλού γενικότερες κι αλλού πιο στοχευμένες. Ασχέτως αν κανείς συμφωνεί με αυτά που λέει, μας δίνει την αφορμή να ανοίξουμε τη συζήτηση προκειμένου να διαμορφωθούν οι στρατηγικές που θα οδηγήσουν την Eυρώπη στο επόμενο βήμα. Ακόμα κι αν υπάρχουν διακηρύξεις του νέου Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα (που στην τελική είναι αντιμετωπίσιμες με αντι-δασμούς στα αμερικανικά), το μήνυμα των καιρών είναι συγκεκριμένο: Η Ευρώπη οφείλει να ενηλικιωθεί, οικονομικά, αμυντικά και γεωπολιτικά, να διαμορφώσει μόνη της τις στρατηγικές της και να σταθεί στο ύψος της ιστορικής ευκαιρίας που προκύπτει. Η Ελλάδα ως μέρος της και με δεδομένη τη σταδιακή ανάκαμψή της από τις κρίσεις αλλά κι ως χώρα που πρώτη έθεσε το ζήτημα του κινδύνου από τρίτες δυνάμεις, οφείλει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτών των συσχετισμών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The future of European competitiveness, Mario Draghi, September 2024.Διαθέσιμο εδώ
