Της Θεοδώρας Αλικάκου,
Με τον όρο αστική εξερεύνηση, ή αλλιώς urban exploration, αναφερόμαστε στην εξερεύνηση εγκαταλειμμένων από τον άνθρωπο, κυρίως για μεγάλο χρονικό διάστημα, χώρων. Οι χώροι αυτοί, μπορεί να είναι είτε παλιά σπίτια, ξενοδοχεία, εργοστάσια, καταφύγια, νοσοκομεία, σχολεία, καράβια είτε υπόγειοι, όπως είναι οι σήραγγες, τα ορυχεία κι οι κατακόμβες. Η επίσκεψη τέτοιων «απαγορευμένων» χώρων, προκαλεί στον επισκέπτη δέος, έκρηξη αδρεναλίνης και κάποιες φορές, μπορούν να φέρουν στην επιφάνεια ιστορικά τεκμήρια. Το κίνημα αυτό, είναι κυρίως δημοφιλές στο εξωτερικό, ενώ σιγά σιγά, αποκτά τους οπαδούς του και στη χώρα μας.
Οι πόλεις αποτελούν πολυσύνθετες δομές, οι οποίες εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου. Με την αστική εξερεύνηση, ανακαλύπτουμε κι ανακαλούμε στη μνήμη μας, αυτά τα «νεκρά» τμήματά της. Είναι εκπληκτικό, το πόσα πράγματα διαφυλάσσονται στα στενά, τα σοκάκια και στους υπόγειους χώρους της κάθε πόλης. Διαφυλάσσονται μνήμες, παλιά αντικείμενα και μυστηριώδεις ιστορίες. Χάρη στην αστική εξερεύνηση, γνωρίζουμε εις βάθος την πόλη μας κι όχι επιφανειακά, κυκλοφορώντας, δηλαδή, μόνο σε σημεία όπου κυκλοφορεί όλος ο κόσμος και που είναι εύκολα προσβάσιμα, αλλά σε σημεία δύσβατα, που κάποτε κατοικούνταν ή χρησιμοποιούνταν από τον άνθρωπο. Πολλές φορές, έτσι, επιβεβαιώνουμε αν ισχύουν αστικοί μύθοι κι ερχόμαστε σε άμεση επαφή, με τη σύγχρονη ιστορία της πόλης μας.
Ένα μεγάλο ζήτημα που σχετίζεται με την αστική εξερεύνηση, είναι η ίδια η νομιμότητά της. Η επίσκεψη σε τέτοιους χώρους, θεωρείται καταπάτηση ιδιωτικής περιουσίας, η οποία διώκεται αυστηρά από τον νόμο. Η είσοδος, ακόμα, απαγορεύεται σε πολλά μέρη, κυρίως λόγω επικινδυνότητας. Κάποιες φορές, ειδικά σε ιδιωτικούς χώρους, μπορεί να υπάρχουν συστήματα ασφαλείας, συναγερμοί, λουκέτα, κάμερες κι αισθητήρες κίνησης. Μερικοί urbexers, αψηφούν ακόμη κι αυτά, προκειμένου να διαπιστώσουν τι βρίσκεται κρυμμένο πίσω από τις πόρτες.
Δυστυχώς, όμως, όπως υπάρχουν ασυνείδητοι πολίτες, υπάρχουν κι ασυνείδητοι urbexers, οι οποίοι μολύνουν, βανδαλίζουν και κλέβουν από τους χώρους που επισκέπτονται. Έτσι, παραβιάζουν θεμελιώδεις αρχές της αστικής εξερεύνησης. Είναι σημαντικό, να αποφεύγουμε τις φθορές, το σπάσιμο λουκέτων, να μη κλέβουμε αντικείμενα και να μη κάνουμε γκράφιτι, στους χώρους που επισκεπτόμαστε. Είναι απαραίτητο να υπάρχει σεβασμός, απέναντι σε αυτούς τους χώρους, καθώς και μη αλλοίωση των στοιχείων τους, αφού οι ίδιοι, αποτελούν ζωντανά τεκμήρια μιας παλαιότερης και μη εποχής.
Πως ξεκίνησε, όμως, το urban exploration; Δεν είμαστε βέβαιοι, για το πως ακριβώς ξεκίνησε, αλλά σύμφωνα με την κοινότητα του urbex, η αρχή έγινε το 1973, στο Παρίσι, από τον Philibert Aspairt. Ο συγκεκριμένος, ήταν θυρωρός στο ξενοδοχείο Val-de-Grace, το οποίο βρισκόταν πολύ κοντά στις κατακόμβες του Παρισιού. Συχνά, έμπαινε κι εξερευνούσε τις κατακόμβες, οι οποίες είχαν τεράστια έκταση. Ωστόσο, το 1804, βρέθηκε το πτώμα του κοντά σε μία έξοδο, ενώ πάνω στη ζώνη του, βρίσκονταν τα κλειδιά για τις κατακόμβες. Έπειτα, το 1861, ο Walt Whitman, διάσημος αμερικανός συγγραφέας και ποιητής, περιέγραψε την είσοδό του στο εγκαταλειμμένο τούνελ, Atlantic Avenue, στο Brooklyn της Νέας Υόρκης. Το τούνελ αυτό, είχε κλείσει για το κοινό από το 1862, λόγω ζητημάτων ασφαλείας.
Στενά συνδεδεμένη με την αστική εξερεύνηση, είναι η βιομηχανική αρχαιολογία, η οποία ασχολείται με τη μελέτη βιομηχανικών μνημείων. Εξετάζει τη τεχνολογία της εποχής, το κοινωνικό κι ιστορικό τους πλαίσιο καθώς και το εμπορικό. Η βιομηχανική αρχαιολογία, ξεφεύγει από τη σφαίρα της καλαισθησίας, της αρχαιότητας και του ελιτισμού. Μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αποτελούν και τα βιομηχανικά κτίρια, οι εργατικές κατοικίες, τα μέσα μεταφοράς κι επικοινωνίας, οι μηχανές, αλλά και τα εργαλεία. Επιπλέον, αντικείμενο μελέτης, είναι η εκβιομηχάνιση και το αντίκτυπο που αυτή έχει στην κοινωνία αλλά και στο περιβάλλον. Ωστόσο, η βιομηχανική αρχαιολογία φαίνεται να αντιμετωπίζει προβλήματα καταγραφής καθώς κι η νομοθεσία προστασίας αυτών των δομών είναι ασαφής κι αδύναμη.
Τέλος, το κίνημα του urban exploration είναι πολύ ενδιαφέρον και προσφέρει στο άτομο γνώσεις, αδρεναλίνη και ψυχαγωγία. Είναι σημαντικό για τους urbexers να σέβονται τα μέρη που επισκέπτονται, πολλά από τα οποία, όπως αναφέρθηκε, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Πάντα, βέβαια, ζητείται σε περίπτωση που βρουν κάτι ενδιαφέρον, να το αναφέρουν σε κάποιον αρμόδιο, ώστε να πραγματοποιηθεί η ιστορική του τεκμηρίωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Urbex Hub – The Hub for Urban Exploration, urbexhub.com, διαθέσιμο εδώ
- Κίνημα urban exploration: Ποιοι είναι οι κατακτητές του Καλατράβα, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- M. Hulot (2021), Η Υπόγεια Αθήνα: Η αθέατη (και αληθινή) πόλη κάτω απ’την πόλη, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιώργος Μαχαίρας (2011), Βιομηχανική Αρχαιολογία: Η άλλη αρχαιολογία, archaiologia.gr, διαθέσιμο εδώ
