Της Ελπίδας Γιατρά,
Το κομβικό ζήτημα του μεταναστευτικού, έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους, καθώς τα αιτήματα ασύλου στα κράτη—μέλη, ολοένα και πληθαίνουν. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2023 σημειώθηκε σημαντική άνοδος στις αιτήσεις, καταγράφοντας τον μεγαλύτερο αριθμό από την προσφυγική κρίση του 2015-2016. Αυτή η αυξημένη πίεση έχει καταστήσει επιτακτική την ανάγκη για μία πιο αποτελεσματική και συντονισμένη διαχείριση. Σε συνδυασμό με το ζήτημα της διασφάλισης ισχυρών εξωτερικών συνόρων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προέβη σε νέες μεταρρυθμίσεις του Σύμφωνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τον περασμένο Απρίλιο.
Οι τέσσερις πυλώνες του νέου συμφώνου
Πρώτος Πυλώνας — Ασφαλή Εξωτερικά Σύνορα
Ο πρώτος πυλώνας εστιάζει στην ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων, εισάγοντας νέους και αυστηρότερους ελέγχους σ’ όσους δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισόδου. Με τον κανονισμό “Eurodac”, εμπλουτίζονται οι βάσεις δεδομένων για το άσυλο και την μετανάστευση, ώστε η ταυτοποίηση των εισερχόμενων να γίνεται πιο αποτελεσματικά. Παράλληλα, διαμορφώθηκε μία νέα διαδικασία ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα, η οποία μεταξύ άλλων προβλέπει την επιστροφή όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία. Σημαντικές χώρες πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, αναμένεται να επωφεληθούν από το νέο σύστημα ελέγχων.
Δεύτερος Πυλώνας — Ταχύτερες Διαδικασίες Ασύλου
Ο δεύτερος πυλώνας στοχεύει στην επιτάχυνση και στη βελτίωση των διαδικασιών προστασίας, μέσω σαφέστερων κανόνων, που αφορούν το άσυλο και το «καθεστώς πρόσφυγα». Η αυξημένη ροή αιτήσεων έχει οδηγήσει σε μεγάλο αριθμό εκκρεμοτήτων, οι οποίες οφείλεται να διευθετηθούν άμεσα και αποτελεσματικά. Μεταξύ άλλων, οι νέοι κανόνες συμπεριλαμβάνουν και τις υποχρεώσεις των αιτούντων άσυλο —όπως και τις αντίστοιχες συνέπειες— σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Τρίτος Πυλώνας — Το Σύστημα Αλληλεγγύης και Ευθύνης
Ο τρίτος πυλώνας σχετίζεται με την δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος αλληλεγγύης και ευθύνη. Προωθείται, πλέον, ένα νέο και μόνιμο πλαίσιο αλληλεγγύης προς τα κράτη—μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσον αφορά την οικονομική και υπηρεσιακή ενίσχυση, προβλέπεται πως θα μεριμνήσουν οργανισμοί, όπως o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) και o Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (EUAA). Παράλληλα, καθορίζονται νέοι κανόνες για την κατανομή της ευθύνης στις αιτήσεις ασύλου, περιορίζοντας τη δευτερογενή μετακίνηση των αιτούντων εντός της Ε.Ε., με την υποχρέωσή τους να παραμένουν στη χώρα πρώτης εισόδου μέχρι τον προσδιορισμό της χώρας ευθύνης. Έτσι, το νέο σύστημα θίγει άμεσα και την ανάγκη υιοθέτησης μίας κοινής στρατηγικής μεταξύ των κρατών—μελών της Ευρώπης σε κομβικά ζητήματα, ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματική κατανομή ευθυνών και να μειωθούν οι πιέσεις σε συγκεκριμένες χώρες.
Τέταρτος Πυλώνας — Ενσωμάτωση της Μετανάστευσης στις Διεθνείς Εταιρικές Σχέσεις
Ο τέταρτος και τελευταίος πυλώνας εστιάζει στη συνεργασία για την πρόληψη των αντικανονικών αναχωρήσεων, μέσω ενίσχυσης των δυνατοτήτων των αρχών διαχείρισης συνόρων, με τη βοήθεια της FRONTEX. Επιπρόσθετα, γίνεται μία προσπάθεια καταπολέμησης του προβλήματος της παράνομης διακίνησης μεταναστών, μέσω της συνεργασίας μεταξύ των χωρών και των οργανισμών του ΟΗΕ. Παράλληλα, αναμένεται πως η ένταξη των μεταναστών θα διευκολυνθεί μέσω των εταιρικών σχέσεων προσέλκυσης ταλέντων.
Οι αντιδράσεις των Κρατών—Μελών
Το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο στην Ευρώπη, έχει προκαλέσει αντιδράσεις, με τα κράτη—μέλη να εκφράζουν διαφορετικές απόψεις. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, τάσσονται υπέρ του Συμφώνου, κυρίως λόγω της επιθυμίας τους να μοιραστούν τις ευθύνες, σχετικά με τη διαχείριση των αιτούντων άσυλο. Αυτές οι χώρες στηρίζουν την εισαγωγή ενός συστήματος ποσοστιαίας κατανομής, προκειμένου να αποφεύγεται η συσσώρευση αιτούντων άσυλο σε κράτη—μέλη πρώτης υποδοχής.
Οι χώρες πρώτης υποδοχής έχουν εκφράσει αντιρρήσεις. Ωστόσο, δεν διαφωνούν με το ίδιο το Σύμφωνο. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα και η Ιταλία, εξέφρασαν την ανησυχία τους σχετικά με την υποχρέωση διατήρησης των αιτούντων στην πρώτη χώρα εισόδου, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ήδη υπάρχουσα πίεση. Γι’ αυτόν, ακριβώς, τον λόγο, αιτήθηκαν περισσότερη χρηματοδότηση και προσωπικό για την ενίσχυση της επιτήρησης των συνόρων.
Από την άλλη πλευρά, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, εστίασαν περισσότερο στην επιβολή της υποχρεωτικής ποσοστιαίας κατανομής των μεταναστών, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Χώρες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, θεωρούν ότι η διαχείριση της μετανάστευσης, πρέπει να είναι εθνική αρμοδιότητα και ανησυχούν ότι η υποχρεωτική κατανομή θα μπορούσε να επηρεάσει τον κοινωνικό τους ιστό. Η αντιπρότασή τους υποστηρίζει πολιτικές, οι οποίες περιορίζουν τη μετανάστευση και επιθυμούν να διατηρήσουν πλήρη έλεγχο των συνόρων και της πολιτικής ασύλου σε εθνικό επίπεδο.
Οι διαφορές, ως προς τις προτεραιότητες και τις στρατηγικές των κρατών—μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να αποτελέσουν ένα σοβαρό εμπόδιο στην εφαρμογή του Νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο είναι αναγκαίο, οι χώρες να ξεπεράσουν τις όποιες αντιφάσεις τους και να συνεργαστούν, ώστε να εξασφαλιστεί μια δίκαιη και ισότιμη διαχείριση της μετανάστευσης. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι βασικοί στόχοι είναι η διασφάλιση της σωστής διαχείρισης των αιτούντων άσυλο και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διατηρώντας, ταυτόχρονα, την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα σε κάθε κράτος—μέλος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- Ετήσια έκθεση για το άσυλο 2024, Οργανισμός Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο, διαθέσιμο εδώ
- EU records most asylum applications since 2015-16 migrant crisis, Politico, διαθέσιμο εδώ
- The EU Pact on Migration and Asylum: context, challenges and limitations, Real Instituto Elcano, διαθέσιμο εδώ
- Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
