Του Φωκίωνα Δανιηλίδη,
Στις αρχές του 16ου αιώνα, η οθωμανική κυριαρχία, στη Μεσόγειο και στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Ευρώπης, ήταν αδιαμφισβήτητη. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, ήταν φανερό στους Χριστιανούς, πως η «νέα αυτοκρατορία» των Οθωμανών αποτελούσε, πλέον, απειλή για ολόκληρη τη Δύση. Πράγματι, μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα, ο «οθωμανικός βόας» —όπως τον αποκαλεί ο Απόστολος Βακαλόπουλος— συνέχισε να προωθείται ακάθεκτος, υποτάσσοντας οποιονδήποτε τολμούσε να του αντισταθεί. Η Βλαχία, η Βουλγαρία, η Σερβία, η Αλβανία και τα υπόλοιπα Βαλκάνια είτε είχαν κατακτηθεί είτε είχαν δηλώσει υποτέλεια στον Σουλτάνο. Ωστόσο, το Βασίλειο της Ουγγαρίας παρέμενε το «σπαθί» και η «ασπίδα» της Ευρώπης. Για σχεδόν 150 χρόνια, οι Ούγγροι αντιστέκονταν στην οθωμανική επέκταση, συμμετέχοντας σε συνασπισμούς και διεξάγοντας οι ίδιοι πολέμους κατά των Τούρκων.
Ο νέος ηγέτης των Οθωμανών, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής —ο οποίος θεωρείται από πολλούς ερευνητές ο σπουδαιότερος Οθωμανός σουλτάνος—, ήταν αποφασισμένος να υποτάξει οριστικά την Ουγγαρία. Αν και οι Οθωμανοί ήταν νικηφόροι στις περισσότερες συγκρούσεις, η ανυποταγή των Ούγγρων είχε καθυστερήσει σημαντικά την επέκταση της Αυτοκρατορίας, ενώ αποτελούσε τη μοναδική ελπίδα πολλών Χριστιανών να απαλλαχθούν από τον οθωμανικό ζυγό. Οι Ούγγροι βασιλείς δεν δίσταζαν να παρουσιάσουν τόσο τον λαό τους όσο και τον ίδιο τους τον εαυτό, ως «προστάτες» της Χριστιανοσύνης, έχοντας κηρύξει με δική τους πρωτοβουλία σταυροφορίες, με σκοπό να απωθήσουν τους Οθωμανούς. Επιπλέον, ο Σουλεϊμάν γνώριζε πως, προκειμένου, η κατάληψη της δυτικής Ευρώπης να είναι δυνατή, η υποταγή της Ουγγαρίας ήταν απαραίτητη, καθώς η μεταφορά ενός πολυάριθμου στρατεύματος σ’ αυτή θα ήταν εφικτή, μόνο όταν η αδράνεια του Βασιλείου θα ήταν εξασφαλισμένη.
Αυτοί ήταν οι κύριοι λόγοι, για τους οποίους ο Σουλεϊμάν ξεκίνησε τις διαδικασίες για να μπορέσει να φτάσει την αυτοκρατορία του στο απόγειό της. Το 1522 —μόλις δύο χρόνια μετά την άνοδό του στον θρόνο— κατέκτησε τη Ρόδο από τους Ιωαννίτες, το τελευταίο «προπύργιο» του Χριστιανισμού στην ανατολική Μεσόγειο και ο επόμενός του στόχος ήταν οι Ούγγροι. Η εισβολή στην Ουγγαρία είχε ξεκινήσει ήδη το 1521, όταν οι Οθωμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το κάστρο του Βελιγραδίου. Το εν λόγω οχυρό βρισκόταν στις παρυφές του Δούναβη και αποτελούσε από τις σημαντικότερες στρατηγικές βάσεις του Βασιλείου. Από το 1456, οι Χριστιανοί είχαν απωθήσει μέσω αυτού πολλές επιθέσεις και κατάφεραν να ανακόψουν την πορεία του τότε σουλτάνου, Μεχμέτ Β’ (ή αλλιώς Μωάμεθ), όταν εκείνος αποπειράθηκε να συνεχίσει τις κατακτήσεις και στην κεντρική Ευρώπη. Οι Οθωμανοί, πλέον, είχαν στα χέρια τους ένα από τα καλύτερα οχυρωμένα κάστρα των Ευρωπαίων και η αξιοποίησή του, ως βάση για επιπλέον επιθέσεις, ήταν δεδομένη. Προκειμένου, ο Σουλεϊμάν να μπορέσει να ξεκινήσει τον πόλεμο, έπρεπε απλώς να περιμένει, μέχρι να βρεθεί το ανάλογο “casus belli” (αφορμή για πόλεμο), το οποίο δόθηκε από τους Γάλλους.
Τα προηγούμενα χρόνια, η Γαλλία είχε έρθει σε αρκετές συρράξεις με τους Αψβούργους στα πλαίσια των Ιταλικών Πολέμων (1494-1559), καθώς και οι δύο πλευρές διεκδικούσαν εδάφη στην ομώνυμη χερσόνησο. Το 1525, στη μάχη της Παβίας, ο Γάλλος βασιλιάς, Φραγκίσκος Α’, ηττήθηκε και αιχμαλωτίστηκε από τον Κάρολο Ε’, τον ηγεμόνα των Αψβούργων, ο οποίος τον απελευθέρωσε έναν χρόνο αργότερα, υπό ταπεινωτικούς όρους για τον πρώτο. Ειδικότερα, ο Φραγκίσκος εξαναγκάστηκε να παραχωρήσει εδάφη και να ανακαλέσει τις αξιώσεις του ως κυρίαρχος στην Ιταλία. Υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, ήταν φανερό πως οι Γάλλοι δεν θα είχαν τη δυνατότητα να υπερισχύσουν και ως εκ τούτου, ο βασιλιάς στράφηκε στον Σουλεϊμάν και του ζήτησε σε μία επιστολή να επιτεθεί στους Αψβούργους. Ωστόσο, —όπως έχει αναφερθεί— αυτό θα ήταν δυνατό, μόνο αν οι Οθωμανοί διαπερνούσαν την Ουγγαρία, την οποία ο Σουλτάνος σκόπευε να κατακτήσει ούτως ή άλλως.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Ουγγαρία δεν είχε την ίδια ισχύ με παλιότερα. Μεταξύ του 1490-1494, ο βασιλιάς Βλαδίσλαος Β’ παραχωρούσε εκτάσεις γης, οι οποίες ανήκαν στον βασιλικό οίκο, στους ευγενείς του κράτους, σε μία προσπάθεια να κερδίσει την εύνοιά τους. Παρ’ όλα αυτά, οι συνέπειες της πολιτικής του ήταν καταστροφικές. Οι εύποροι έστρεψαν την πλάτη τους στον βασιλιά και επικεντρώθηκαν στο να αυξήσουν τα κέρδη τους, ενώ η υπομονή των φτωχών της επικράτειας είχε εξαντληθεί. Το 1514, ένα στράτευμα 40.000 ανδρών ξεσηκώθηκε κατά του Βλαδισλάου και ξεκίνησε έναν εμφύλιο πόλεμο, που αποδυνάμωσε ολόκληρη την Ουγγαρία. Η επανάσταση σταμάτησε βίαια, όταν ο Βοεβόδας της Τρανσυλβανίας, ο Ιωάννης Ζαπόλυα, συνέτριψε και αιχμαλώτισε τους στασιαστές, στερώντας από τον βασιλιά την δυνατότητα να τους επιστρατεύσει, στην περίπτωση που χρειαζόταν να προστατέψει την επικράτειά του από τους Τούρκους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σταυριανός Λευτέρης (2000), The Balkans since 1453, Εκδόσεις Hurst
- Finkel Caroline (2007), Οθωμανική Αυτοκρατορία 1300-1923, Αθήνα: Εκδόσεις Διόπτρα
- Tamás Pálosfalvi (2018), From Nicopolis to Mohács: A History of Ottoman-Hungarian Warfare, 1389-1526, Εκδόσεις Brill
- Battle of Mohacs, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- The Battle for Central Europe, isamveri.org, διαθέσιμο εδώ
- The Fall of the Medieval Kingdom of Hungary: Mohacs 1526-Buda 1541, thejanissaryarchives.com, διαθέσιμο εδώ
