Του Νίκου Λυκομήτρου,
Στην Βολιβία, τη Παρασκευή 1 Νοεμβρίου, μια ένοπλη ομάδα κατέλαβε μια βάση των ενόπλων δυνάμεων έξω από την πόλη Cochabamba. Αυτή η ομάδα κατέλαβε την βάση, παίρνοντας ομήρους τους στρατιώτες της, αλλά και όλο το στρατιωτικό εξοπλισμό και τα συναφή, σε βαθμό που μπορεί να θεωρηθεί και προδοσία. Αυτή είναι η μεγαλύτερη κλιμάκωση μέχρι τώρα της διαμάχης των Έβο Μοράλες και Λουίς Άρσε, μετά την πορεία χιλιάδων υποστηρικτών του πρώτου στη πόλη για να διαμαρτυρηθούν για την οικονομική κρίση. Την Κυριακή 3 Νοεμβρίου, επίσης, ο Μοράλες κατήγγειλε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, κατηγορώντας τους αντιπάλους του.
Τα μέλη της ομάδας αυτής ταπείνωσαν τους στρατιώτες και άρχισαν να κάνουν δηλώσεις στα τοπικά μέσα υπέρ του πρώην Προέδρου. Πρέπει να εξηγηθεί, όμως, γιατί συμβαίνει αυτή η διαμάχη, η οποία αποτελεί κεντρικό θέμα της τοπικής πολιτικής σκηνής. Ο Έβο Μοράλες, Πρόεδρος της χώρας από το 2005 έως το 2019, και ο τωρινός Πρόεδρος Άρσε ανήκουν στο ίδιο κόμμα. Και οι δύο ανήκουν στο Κόμμα για το Σοσιαλισμό. Ο Μοράλες ήταν πρόεδρος για 14 χρόνια. Τότε η Βολιβία σημείωσε σημαντική οικονομική ανάπτυξη και μείωσε τις ανισότητες μεταξύ των λευκών και της αυτόχθονης κοινότητας στα δυτικά. Σημειώνεται, επίσης, ότι ο Μοράλες ήταν αρχηγός των συνδικάτων των παραγωγών κόκας στη χώρα και ότι ήταν ο Πρώτος πρόεδρος που καταγόταν από τους αυτόχθονες κατοίκους που αποτελούν την πλειοψηφία.
Ο Άρσε ήταν ο Υπουργός Οικονομικών της χώρας για αρκετά χρόνια, και έχτισε μια καλή φήμη μεταξύ των κατοίκων της χώρας για την συνεπή διαχείριση της τοπικής οικονομίας. Το 2019, προσπάθησε να κατέβει για τέταρτη φορά Πρόεδρος, εξελέγη μεν, αλλά λίγο μετά παύθηκε, λόγω καταγγελιών για παρατυπίες, σε μια απόπειρα πραξικοπήματος από τους τοπικούς ολιγάρχες. Ανέλαβε την εξουσία για ένα χρόνο η Ζανίν Άνιες, της οποίας η θητεία χαρακτηρίστηκε από κακή διαχείριση της οικονομίας, και δολοφονίες διαδηλωτών (σήμερα βρίσκεται υπό κράτηση). Το 2020, κατέβηκε υποψήφιος για το κόμμα ο Λουίς Άρσε, ο οποίος εξελέγη από την πλειοψηφία των ψηφοφόρων και έτσι επανάφερε το κόμμα στην εξουσία. Καθώς ο Μοράλες, λόγω συνταγματικής αναθεώρησης, δεν μπορούσε να διεκδικήσει νέα θητεία, παρότι στις εκλογές του 2019 διεκδίκησε τέταρτη θητεία μέσω της προσφυγής στα δικαστήρια, η οποία τελικά ήταν επιτυχημένη και κατέβηκε στις εκλογές του 2019. Όμως, ο Μοράλες δεν επιτρέπεται να ξανακατέβει πέμπτη φορά, βάσει απόφασης του συνταγματικού δικαστηρίου, απόφαση που προσπαθεί να αλλάξει. Αυτό είναι κεντρικό σημείο της όλης διαμάχης.
Μετά την εκλογή του Άρσε, φάνηκε ότι και ο Άρσε επιθυμεί μια πιο σοβαρή κατοχύρωση του στο κόμμα. Τότε άρχισε το πρώτο χάσμα μεταξύ των δύο ισχυρών ανδρών της βολιβιανών κυβερνώσας παράταξης. Αρχικά, ο ίδιος ο Άρσε ήταν δημοφιλής, χάρει και στην επιτυχημένη καταστολή του δεξιού κινήματος στα ανατολικά, τον Οκτώβριο του 2022 (στη Βολιβία υπάρχει έντονη κοινωνική και οικονομική αντίθεση μεταξύ των λευκών και μεστίζο στα ανατολικά και των αυτοχθόνων στα δυτικά). Τον Οκτώβριο του 2023, σύνεδροι στο κομματικό συνέδριο ψήφισαν την αποβολή του Άρσε από το κόμμα (ενώ και ο Άρσε έχει προσπαθήσει να αποβάλλει τον Μοράλες από το κόμμα χωρίς να το καταφέρει) και μετά ψήφισαν, τον Μάιο, την εκλογή του πρώην συνδικαλιστή Γκρόβερ Γκαρσία στην ηγεσία του κόμματος. Το χάσμα έχει φτάσει σε τέτοιο επίπεδο, που αρκετοί νόμοι της Κυβέρνησης Άρσε δεν ψηφίζονται στη Βουλή, επειδή αντιτίθεται τόσο η δεξιά αντιπολίτευση όσο και το κομμάτι του κόμματος που στηρίζει τον Μοράλες, ενώ έχουν γίνει χωριστά συνέδρια των δύο παρατάξεων που η άλλη δεν αναγνωρίζει. Τον Ιούνιο, έγινε απόπειρα πραξικοπήματος από τον στρατό, ο οποίος αρχικά ένωσε τις δύο φράξιες, αλλά μετά άρχισαν οι κατηγορίες της πλευράς του Μοράλες ότι ήταν αυτοπραξικόπημα του Άρσε με σκοπό την ενίσχυση της θέσης του. Τον Σεπτέμβριο, χιλιάδες διαδηλωτές που υποστηρίζουν τον Μοράλες έκαναν πορεία προς την Λα Πας, με σκοπό να διαμαρτυρηθούν για τις πολιτικές του Άρσε, όπου ήρθαν σε σύγκρουση με υποστηρικτές του αντιπάλου.
Ο Άρσε κατηγορεί τον Μοράλες για το σχίσμα μέσα στο κόμμα. Άλλοι εκτιμούν ότι το χάσμα οφείλεται στην αυξανόμενη ανισότητα στο θέμα της κατανομής των κρατικών πόρων ανάμεσα στις παρατάξεις και στα συνδικάτα που στηρίζουν τους δύο. Επίσης, δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι ο Μοράλες προέρχεται από την εργατική τάξη, από τους αυτόχθονες και ο Άρσε από τους μιγάδες. Επί Μοράλες, έγιναν πολλές κρατικοποιήσεις εθνικών πόρων, και έργα υποδομών, αλλά και πληρωμές στους κατοίκους που ενίσχυσαν σημαντικά το εισόδημα των κατοίκων και έριξαν τις ανισότητες. Υπήρξε σημαντική οικονομική και πολιτική σταθερότητα στην χώρα για 13 χρόνια. Πλέον, όμως, η χώρα βρίσκεται σε κακή οικονομική κατάσταση και η κατάσταση είναι τέτοια, που η Κυβέρνηση του 2025 θα χρειαστεί να πάρει κρίσιμες αποφάσεις.
Μεταξύ άλλων, τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν σχεδόν καταναλωθεί, και το χρέος αυξηθεί αρκετά. Το μόνο θετικό για το κόμμα είναι ότι παρά την τεράστια διαμάχη που απειλεί να το κόψει σε δύο κομμάτια, η πραξικοπηματική ανάληψη της εξουσίας από την δεξιά και τον στρατό το 2019. Σημειώνεται ότι παρά το ότι η εκλογή του παραβίαζε τη συνταγματική αναθεώρηση, είχε εκλεγεί με διαφορά 11% από τον αντίπαλο, ενδεικτικό της δημοφιλίας του. Η θητεία της Άνιες, που ανήκε στη δεξιά παράταξη, ακολουθήθηκε από δολοφονίες διαδηλωτών και κακοδιαχείριση της κατάστασης πανδημίας, και η όλη κατάσταση οδήγησε στην καταβαράθρωση της δεξιάς και την απώλεια της εμπιστοσύνης προς αυτή από το κόσμο. Αυτό επιτρέπει στο Κίνημα για τον Σοσιαλισμό, να λύσει τις διαμάχες χωρίς να απειλείται άμεσα η προοπτική επανεκλογής του κόμματος στις εκλογές του 2025.
Η κατάσταση στη Βολιβία, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε όποιον τη μελετήσει να πάρει μια εικόνα από τις φυλετικές αντιπαλότητες που υπάρχουν σε αρκετές χώρες της λατινικής Αμερικής, επειδή, όπως αναφέρθηκε, οι υποστηρικτές του Μοράλες είναι αυτόχθονες σε μεγάλο βαθμό, και οι λευκοί/μιγάδες στηρίζουν κυρίως τον Άρσε. Αυτή η διαμάχη έχει διχάσει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας στη χώρα. Το σημαντικό είναι οι δύο πλευρές να τα βρουν μεταξύ τους, να αποφασίσουν από κοινού για την εκλογική συμμετοχή τους το 2025, και να επουλωθούν τα χάσματα μεταξύ των αυτοχθόνων και λευκών στην κοινωνία, την οικονομία και αλλού στη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bolivia: protest march by ex-president’s supporters reflects split at heart of left, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Bolivia’s socialist split: Morales and Arce supporters divided ahead of 2025 elections, People’s World, διαθέσιμο εδώ
- Bolivia’s Morales barred from running for political office, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Street battles in Bolivia as Evo Morales leads march to La Paz, BBC, διαθέσιμο εδώ
