Της Βασιλικής Χαραλάμπους,
Το 2012 γίνεται για πρώτη φορά λόγος για το φαινόμενο του “crime as a service” στο dark web. Συνοπτικά, πρόκειται για μια προσφορά παράνομων υπηρεσιών στο διαδίκτυο, όπως η μόλυνση μεγάλου αριθμού υπολογιστών, η μαζική αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων (spam), η πραγματοποίηση επιθέσεων DDoS κ.ά. Είναι, λοιπόν, κατά παραγγελία εγκληματικές ενέργειες τελούμενες στο Διαδίκτυο. Στην πραγματικότητα, οι έμπειροι χρήστες των υπολογιστικών συστημάτων «νοικιάζουν» τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις υπολογιστικές τους ικανότητες σε εγκληματικές οργανώσεις, με απώτερο σκοπό αυτές να διενεργήσουν εγκληματικές ενέργειες σε βάρος των θυμάτων τους, μέσω απάτης, υπεξαίρεσης, μεταφοράς χρημάτων ή τέλος με σκοπό την προστατευμένη επικοινωνία των μελών των οργανώσεων δια μέσου κρυπτογραφημένων πλατφορμών. Όπως καθίσταται προφανές, τόσο «σκοτεινές υπηρεσίες» δεν θα μπορούσαν να διατίθενται ελεύθερα στο κοινό διαδίκτυο, παρά μόνο στο λεγόμενο deep web.
Πεδίο δραστηριοποίησης αποτελεί όχι το προσβάσιμο σε όλους μέσω της μηχανής αναζήτησης Google «επιφανειακό δίκτυο», αλλά το «βαθύ και σκοτεινό διαδίκτυο», το οποίο δεν είναι ευκόλως προσβάσιμο μέσω μιας παραδοσιακής μηχανής αναζήτησης. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο, οι εγκληματίες στρέφονται προς το dark web, αφού γνωρίζουν ότι η ταυτοποίησή τους γίνεται πλέον αυτομάτως πολύ δύσκολα, εκμεταλλευόμενοι την ανωνυμία που τους προσφέρει. Το πλέον πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα προσφερόμενων παράνομων αγαθών κι υπηρεσιών στο σκοτεινό διαδίκτυο είναι οι online αγορές (marketplace), όπου ο καθένας μπορεί να προμηθευτεί υποκλαπέντα αγαθά, οικονομικά δεδομένα, όπως κωδικούς ασφαλείας και πιστωτικών καρτών, πλαστογραφημένα έγγραφα (ταυτότητες, διαβατήρια), ακόμα και να προσλάβει τους ίδιους του εγκληματίες με σκοπό τη διάπραξη βίαιων εγκλημάτων. Η αγορά είναι πολυποίκιλη κι η τιμή εξαρτάται από το μέγεθος της βλάβης του εννόμου αγαθού.
Τα εγκλήματα αυτά που γίνονται κατά παραγγελία στον κυβερνοχώρο, με όρους ποινικού δικαίου μεταφράζονται σε ηθική και φυσική αυτουργία του εγκλήματος. Ο ηθικός αυτουργός είναι το πρόσωπο που με δόλο προκάλεσε σε τρίτο άτομο την απόφαση, να προβεί σε έγκλημα που τελικά έκανε. Σε περίπτωση, όμως, που ο φυσικός αυτουργός είχε λάβει ήδη την απόφαση να τελέσει το έγκλημα, τότε δεν υφίσταται ηθική αυτουργία, ωστόσο πιθανόν να μπορεί να θεμελιωθεί απλή συνέργεια, αφού ο ηθικός αυτουργός ενθαρρύνει τον φυσικό αυτουργό να κάνει το έγκλημα που έχει ήδη αποφασίσει πως θα διαπράξει. Πρόκειται για φαινόμενο αρκετά γνώριμο στον νομικό κόσμο, αφού είναι αρκετά σύνηθες οι εγκληματίες-φυσικοί αυτουργοί της πράξης να προβαίνουν σε αυτή έναντι οικονομικού ανταλλάγματος από τον ηθικό αυτουργό.
Έτι περαιτέρω, το dark web αποτελεί πεδίο άνθισης εγκληματικών ενεργειών, δεδομένου ότι όχι μόνο ο καθένας μπορεί να «προσλάβει» έναν επαγγελματία εγκληματία, αλλά η ίδια η πλατφόρμα ευνοεί τους ομοϊδεάτες να γνωριστούν και να ανταλλάξουν ιδέες, προωθώντας τη βιαιότητα, τον εξτρεμισμό και τη βαρβαρότητα. Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι στο dark web μπορεί να υπάρχει πρόσβαση σε υλικό παιδικής πορνογραφίας κι εκμετάλλευσης ανηλίκων πολλές φορές μάλιστα έναντι αδρής αμοιβής. Σε αντίθεση, λοιπόν, με τα παραδοσιακά εγκλήματα, τα εγκλήματα στο κυβερνοχώρο απαιτούν πολύ λιγότερες ικανότητες, διασφαλίζουν μεγαλύτερη ανωνυμία, τελούμενες πλέον κι από πρόσωπα τα οποία χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις μπορούν πλέον εύκολα να παραβιάσουν ηλεκτρονικά δεδομένα, να δημιουργήσουν κακόβουλο λογισμικό και phishing campaings. Έτσι, ο καθένας ο οποίος διαθέτει χρήματα και πρόσβαση, μπορεί χωρίς ιδιαίτερο ρίσκο να επιδοθεί σε τέτοιες εγκληματικές δραστηριότητες.
Φυσικά, το φαινόμενο κινείται με ραγδαίους ρυθμούς, ιδίως ενόψει της ταχύτατης εξέλιξης της τεχνολογίας, με αποτέλεσμα οι εγκληματικές αυτές ενέργειες να έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία, τις εταιρείες και τις κυβερνήσεις. Δια τούτο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένα τόσο πολύπλευρο φαινόμενο, χρειάζεται η χάραξη μιας ολιστικής αντεγκληματικής πολιτικής. Ακριβώς επειδή το Διαδίκτυο δεν γνωρίζει σύνορα, η προσέγγιση πρέπει να είναι κοινή: εισαγγελικές, δικαστικές αρχές, εταιρείες, τραπεζικά ιδρύματα και νομοθέτες. Μια κοινή νομοθεσία η οποία θα ακολουθεί τους ταχύτατους ρυθμούς εξέλιξης του προβλήματος χρήζει συνεργασίας τόσο σε εθνικό, ευρωπαϊκό ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που καθιστά το έργο περαιτέρω δυσχερές. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, η διερεύνηση των κυβερνοεγκλημάτων κι η εξακρίβωση της ταυτότητας των δραστών εκφεύγει των ορίων του Ποινικού Κώδικα και στο προσκήνιο πλέον εμφανίζονται κι έτερα νομικά ζητήματα: το απόρρητο των επικοινωνιών, τα προσωπικά δεδομένα, η ασφάλεια των προσώπων και των συναλλαγών, η ιδιωτικότητα, ζητήματα τα οποία κάθε άλλο παρά ευχερώς επιλύσιμα είναι.
Καταληκτικώς, ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στην αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των Κρατών, στο πλαίσιο των διμερών ή πολυμερών συμφωνιών καθώς και στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και διεθνούς συνεργασίας, όπως είναι το European Cybercrime της Europol και το Global Complex for Innovation της Interpol. Τέλος, κρίνεται επιτακτική κι η αρωγή και των εργαλείων που προσφέρονται στο πλαίσιο της Σύμβασης για την Εφαρμογή της Συμφωνίας Σένγκεν (Σ.Ε.Σ.Σ.) καθώς και της Joint Cybercrime Action Taskforce που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο της Europol. Το φαινόμενο φυσικά και δεν περιορίζεται μόνον σε νομικής φύσεως προτεινόμενες λύσεις, αλλά πέραν αυτού υφίστανται και ζητήματα σχετικά με την κρυπτογραφημένη επικοινωνία κι εμπόδια σχετικά με τους παρόχους των Υπηρεσιών Διαδικτύου (ISPs).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- BUSINESS TECH WEEKLY, Crime As A Service: Understanding the Latest Threat on the Dark Web – Businesstechweekly.com. Διαθέσιμο εδώ.
- ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: ΤΟ ΦΑΙΝΌΜΕΝΟ ΤΟΥ CRIME AS A SERVICE ΓΙΑ ΒΙΑΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, ΤΝΠ QUALEX.
