Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Στο προηγούμενο μέρος της ανάλυσής μας για τα πιο καλοδιατηρημένα Μεσαιωνικά κάστρα στην Ελλάδα, αναφερθήκαμε στο σπουδαίο κάστρο του Πλαταμώνα, αλλά και στο γνωστό «οχυρό» της Κέρκυρας, το Παλαιό Κάστρο της, ευρύτερα γνωστό κι ως Φορτέτσα ή φρούριο του Αγίου Νικολάου. Στο παρόν Β’ μέρος, λοιπόν, θα ακολουθήσει η αναφορά και περιγραφή τεσσάρων εξίσου σημαντικών για την ελληνική ιστορία, κάστρων. Τρία από αυτά, τοποθετούνται στην Πελοπόννησο. Πρόκειται για το κάστρο της Μεθώνης, καθώς και το γνωστό Χλεμούτσι στον νομί Ηλείας, ενώ ακολουθεί το Παλαμήδι που βρίσκεται στο Ναύπλιο. Τέλος, θα αναφερθούμε εκτενώς στο παλάτι των Μεγάλων Μαγίστρων στη Ρόδο.
Στο Α’ μέρος, ολοκληρώσαμε με το κάστρο της Κέρκυρας, γνωστή «καστροπαραγωγή» των Ενετών. Παρ’όλα αυτά, δεν αρκεί μόνο αυτό, για να αντιληφθούμε πόσο καλοί τεχνίτες υπήρξαν οι ίδιοι. Για αυτό, περνάμε σε άλλα τρία εξίσου σημαντικά και καλοδιατηρημένα κάστρα, αυτή τη φορά της Πελοποννήσου. Αρκεί να πούμε ότι, στην περίοδο του Μεσαίωνα, η διατήρηση κτισμάτων σε μακρινές αποικίες εντός της Μεσογείου, από μεριάς των διαφόρων μεριτοκρατών (όπως η Βενετία κι η Γένοβα), ήταν κρίσιμη. Έτσι, οι Ενετοί θα θυσίαζαν μέχρι και το τελευταίο τους κέρμα για να εξασφαλίσουν τους εμπορικούς δρόμους και την κυριαρχία σε αυτούς. Γι’ αυτόν τον λόγο, επέκτειναν τις εργασίες τους στο νοτιότερο άκρο του Μοριά, το πανέμορφο και επιβλητικό κάστρο της Μεθώνης. Πρόκειται για μια μεγάλη καστροπολιτεία, που κατά την Α’ περίοδο της Ενετοκρατίας, κατάφερε να κυριαρχήσει, όσον αφορά τη στρατηγική της θέση, αφού αποτελούσε στάση για τους σταυροφόρους κατά την κάθοδο στους «πολυπαθημένους» Αγίους Τόπους. Γενικότερα, όμως, το φυσικό λιμάνι στα στενά της Μεθώνης, ήταν τόπος ορόσημο του εμπορίου στον ύστερο Μεσαίωνα. Τον 16ο αιώνα ακόμη, καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς και μέχρι την επέμβαση των Γάλλων στρατευμάτων στην επαναστατική Ελλάδα, το κάστρο παραδόθηκε κι ύστερα ο οικισμός, ο οποίος μέχρι τότε βρισκόταν εντός των τειχών, ερημώθηκε.
Το κάστρο του Ναυπλίου, γνωστό κι ως Παλαμήδι, ή φυλακή του Γέρου του Μοριά, σε συνδυασμό με τα 999 σκαλιά του, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παλαιάς τότε πρωτεύουσας του Ελληνικού Έθνους. Ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα σαφώς κάστρα στην Ελλάδα οφείλει κι αυτό την ύπαρξή του στους Ενετούς και τις προσπάθειες της Βενετσιάνικης Δημοκρατίας να επικρατήσει στον ελλαδικό χώρο. Το 1715 καταλήφθηκε από 100 χιλιάδες Οθωμανούς, αφότου ο ίδιος ο μηχανικός που το κατασκεύασε πρόδωσε τους ομοεθνείς του. Τη νύχτα της 29ης Νοεμβρίου 1822, έμελλε το επαναστατικό πνεύμα των 350 Ελλήνων, υπό την ηγεσία του Στάικου Σταϊκόπουλου, αγωνιστή του 1821, να καταλάβει το κάστρο. Στην Πελοπόννησο, συναντάμε κι ένα ακόμη κρυφό «διαμάντι», το κάστρο Χλεμούτσι ή Clermont ή Castel Tornese (κατά τους Βενετούς). Πρόκειται για ένα οχυρό που θα προφύλασσε το υπό φραγκική ηγεσία Πριγκιπάτο της Αχαΐας επί σειρά ετών. Το κάστρο χτίστηκε το 1220-1223, από τον γνωστό Φράγκο Ιππότη Γοδεφρείδο Α’ Βιλλεαρδουίνο, χρισμένο πρίγκηψ της Αχαΐας. Αποτελεί ένα σχεδόν μετά βίας κτίσμα του, με σκοπό να υποστηρίξει από τη μία μεριά το υψηλό αξίωμα που του είχε αποδοθεί, αλλά ταυτόχρονα, να εξασφαλίσει την εδαφική ακεραιότητα του νέου κρατιδίου. Πρόκειται για το μεγαλύτερο οικοδόμημα που έχτισαν οι Φράγκοι σε όλόκληρα τα Βλακάνια. Οι δύο οχυρωματικοί περίβολοι που το διακρίνουν αποτελούν καταλυτικό σημείο του κάστρου, ενώ αξίζει να αναφέρουμε πως περιήλθε για σύντομο χρονικό διάστημα στα χέρια της Δυναστείας των Παλαιολόγων και των Ενετών.
Τέλος, θα κλείσουμε με το Παλάτι των Μεγάλων Μαγίστρων, το σπουδαιότερο ίσως κάστρο στην Ελλάδα, το οποίο υπέστη εξαίρετη συντήρηση και διατήρηση ανά τους αιώνες. Είναι γνωστό ως ορμητήριο για τις μεγαλύτερες εκστρατείες και σταυροφορίες που διεξήχθησαν ποτέ, το κάστρο των Ιωαννιτών Ιπποτών, ενώ ακόμη κι η θέση του δεν ήτο τυχαία, καθώς χτίστηκε επί της παλαιάς βυζαντινής αλλά κι αρχαίας ακρόπολης. Σύμφωνα με έρευνες, εκεί έστεκε ένα από τα επτά αρχαία θαύματα του κόσμου, ο Κολοσσός της Ρόδου. Το κάστρο βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και κάθε επισκέπτης που βρίσκεται εκεί, απολαμβάνει ένα ευχάριστο ταξίδι στον χρόνο. Η Ρόδος καταλήφθηκε το 1522 από τους Οθωμανούς κι έκτοτε το κάστρο εγκαταλείφθηκε κι ερειπώθηκε, ενώ το 1856 σημειώθηκε μία έξαφνη ανατίναξη στην κορυφή του, όπου βρισκόταν το Παλάτι. Τότε, προκλήθηκε μία έκρηξη από ανάφλεξη πυρίτιδας, η οποία παρέμεινε εκεί από τον καιρό των Ιπποτών. Οι μετέπειτα Ιταλοί «ιδιοκτήτες» των Δωδεκανήσων βρήκαν ένα κάστρο κατεστραμμένο και παραγκωνισμένο, οπότε κι αποφάσισαν να το χτίσουν από το μηδέν και να επαναφέρουν τη μεσαιωνική του αίγλη.
Ας πάρουμε, λοιπόν, σαν παράδειγμα της πράξεις των Ιταλών κι ας επαναφέρουμε κι εμείς μερικά από τα κάστρα μας στην πρωτύτερη κατάστασή τους, εκτιμώντας το ένδοξο παρελθόν που άφησαν οι Βυζαντινοί πρόγονοί μας, αλλά ακόμα κι οι περιερχόμενοι μεριτοκράτες. Ακόμα σημαντικότερη κι απαραίτητη κρίνεται η εκτίμησή μας για τον πλούσιο μεσαιωνικό θησαυρό της χώρας μας μαζί με τη συντήρηση των εναπομεινάντων κτισμάτων της, αλλά κι η επίσκεψή μας σε αυτά. Δεν είναι διόλου τυχαία η καλοδιατηρημένη φύση των προαναφερθέντων, αφού όλα αυτά τα κάστρα κατέχουν πλούσια ιστορία, μία ιστορία που «παλεύουμε», μέχρι σήμερα, να κρατήσουμε ζωντανή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κάστρο Μεθώνης, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Παλαμήδι, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Χλεμούτσι, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
