Της Γαρυφαλλιάς Σόλια,
Η ενέργεια αποτελεί ένα βασικό αγαθό απαραίτητο για την παροχή προϊόντων κι υπηρεσιών, αλλά και για τη διεκπεραίωση βασικών λειτουργιών των νοικοκυριών. Όταν αναφερόμαστε στην κατανάλωση της ενέργειας αναφερόμαστε όχι μόνο ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και τις μεταφορές και τη θέρμανση.
Δεδομένου ότι οι μεταφορές κι η θέρμανση τείνουν να είναι πιο δύσκολο να απαλλαγούν από τις εκπομπές άνθρακα, κυρίως εξαρτώνται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τείνουν να έχουν υψηλότερο μερίδιο στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με το συνολικό ενεργειακό μείγμα. Σημαντικός, όμως, στόχος για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας είναι να αντιμετωπίσουν προκλήσεις ως προς τη μείωση των εκπομπών CO2, αύξηση ζήτησης για ενέργεια, ενσωμάτωση της ενέργειας από ΑΠΕ, εξασφάλιση της σταθερότητας του δικτύου.
Όπως γνωρίζουμε, η ΕΕ προσπαθεί από τον Μάιο του 2022 να καταργήσει του υδρογονάνθρακες. Ένας πολύ σημαντικός λόγος εκτός από αυτόν της βιωσιμότητας (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία με σκοπό τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990) ήταν κι οι δυσκολίες κι η επιρροή που είχε στην παγκόσμια αγορά ενέργειας η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπλέον, τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οφείλονται στην καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα ευθύνονται για μεγάλες ποσότητες τοπικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μια από τις επιπτώσεις της είναι τα προβλήματα υγείας που οδηγούν σε τουλάχιστον 5 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο.
Η ΕΕ μέσω της δράσης REPowerEU βοηθά στην εξοικονόμηση της ενέργειας, στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και στην παράγωγη καθαρής ενέργειας. Πλέον, το φυσικό αέριο που εισάγει η ΕΕ από τη Ρωσία είναι μόνο 15% σε σχέση με το 45% που είχε το 2021 για να καλύψει τις ανάγκες σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εξοικονομώντας 125 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας μέσα από τις δράσεις των πολιτών, των επιχειρήσεων και των κρατών-μελών της ΕΕ. Ακόμη, όμως, εξαρτόμαστε από τους υδρογονάνθρακες, ειδικά τον χειμώνα και το καλοκαίρι, που σημαντική είναι η εξασφάλιση των αποθεμάτων. Την 1η Απριλίου 2024 τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου ήταν στο 59% της συνολικής χωρητικότητας.
Οι κυρώσεις της ΕΕ έχουν απαγορεύσει τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου και προϊόντων διύλισης πετρελαίου καθώς και ρωσικού άνθρακα. Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου έχουν μειωθεί σημαντικά, θέτοντας την ΕΕ σε τροχιά σταδιακής κατάργησής τους τα επόμενα χρόνια. Με τον τρόπο αυτόν μπορεί να μειωθεί η ζήτηση της ΕΕ για ρωσικό φυσικό αέριο κατά δύο τρίτα. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν φθηνή, καθαρή και δυνητικά ανεξάντλητη πηγή ενέργειας κι, αντί να χρηματοδοτούν τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων σε άλλα μέρη, δημιουργούν θέσεις εργασίας εντός Ευρώπης.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην απαλλαγή των ενεργειακών μας συστημάτων από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα τις επόμενες δεκαετίες. Σήμερα, περίπου το ένα έβδομο της παγκόσμιας πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας προέρχεται πλέον από τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από τον συνδυασμό ΑΠΕ, όπως της υδροηλεκτρικής, της ηλιακής, της αιολικής, της γεωθερμικής, της κυματικής, της παλιρροιακής ενέργειας και σύγχρονων βοιοκαυσίμων.
Αναλυτικότερα, από την έκθεση για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας το πρώτο τρίμηνο του 2024, οι ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας συνέχισαν να καταγράφουν πτώση, αυξάνοντας τα μερίδια των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως την αύξηση της παραγωγής στην ηλιακή ενέργεια, την υπεράκτια και χερσαία αιολική ενέργεια και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ο αριθμός των ωρών με αρνητικές τιμές χονδρικής το πρώτο τρίμηνο του 2024 ήταν υψηλότερος από ότι το ίδιο τρίμηνο του 2023. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας δεν έχει ακόμη ανακάμψει πλήρως, σε σύγκριση με τα προ της κρίσης επίπεδα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι η μεγαλύτερη σύγχρονη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Ωστόσο, βλέπουμε επίσης την αιολική κι την ηλιακή ενέργεια να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα παρακάτω.
Η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε τις 180.000 τεραβατώρες κι η μελλοντική αύξηση της κατανάλωσης αναμένεται ραγδαία. Από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα προκύπτει ο περιορισμός της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς μέσω στροφής σε τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας που παράγουν χαμηλότερα ποσοστά σε εκπομπές άνθρακα. Τέτοιες τεχνολογίες είναι η αιολική, η ηλιακή, την υδροηλεκτρική κι η πυρηνική ενέργεια.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανάπτυξη και περισσότερη στα φωτοβολταϊκά, συνεχίζουν να υπάρχουν εισαγωγές ενέργειας, προχωρούν οι διασυνδέσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, στο μέλλον προβλέπεται πολύ μεγάλη αύξηση στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και προβλέπονται μεγάλες επενδύσεις σε ΑΠΕ κι αποθήκευση ενέργειας. Λόγω της αυξημένης χρήσης των ΑΠΕ έχουν γίνει πιο φθηνές ως τεχνολογίες.
Η επιλογή της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας στις χώρες της ΕΕ καθορίζεται σε εθνικό επίπεδο. Ένα μέρος της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ περιλαμβάνει και το κομμάτι της πυρηνικής ενέργειας εκτός από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως μια πηγή χαμηλών εκπομπών σε άνθρακα. Σήμερα, ένα επίσης μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας στη Ευρώπη παράγεται από πυρηνικά κι αυτό έχει συμβάλει στην αναγνώριση της πυρηνικής ενέργειας ως μέρος της απεξάρτησής μας από τους υδρογονάνθρακες που υπηρετεί αυτόν τον στόχο, κάτι στο οποίο εμείς ως χώρα δεν συμφωνούμε. Η διαφορά μας έγκειται στα ζητήματα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων με τις παρούσες τεχνολογίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- REPowerEU at a glance , Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- REPowerEU: κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο οικονομικά προσιτή, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2022, διαθέσιμο εδώ
- Quarterly reports confirm the return to more stable gas and electricity market conditions, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024, διαθέσιμο εδώ
- Πυρηνική ενέργεια: Ανοίγει η πόρτα για τους αντιδραστήρες τσέπης… στην Ελλάδα, Οικονομικός ταχυδρόμος, 2024, διαθέσιμο εδώ
- Renewable Energy Renewable energy sources are growing quickly and will play a vital role in tackling climate change, Hannah Ritchie, Max Roser and Pablo Rosado, 2020, διαθέσιμο εδώ
