Της Γεωργίας Καρυώτη,
Πολλές συζητήσεις γίνονται στα social media για το περιβόητο “cancel culture” και τις επιδράσεις του στον δημόσιο λόγο, χρησιμοποιώντας φορτισμένο και «εκλεπτυσμένο» λεξιλόγιο για την περιγραφή του. Είναι όντως μια μορφή «εξοστρακισμού»; Οι πρακτικές του συμβαδίζουν με τα δημοκρατικά θεμέλια του και κυρίως μπορεί να φανεί αποτελεσματικό; Η έκκληση για αποκλεισμό ατόμων ή ομάδων λόγω προσβλητικών και ακατάλληλων δηλώσεων, καθώς και συμπεριφορών μπορεί να λειτουργήσει ως παραδειγματισμός ή τουλάχιστον να εκλείψει τις πιθανότητες επαναληψιμότητας τους;
Η κουλτούρα της ακύρωσης θέτει ένα πρωταρχικό ζήτημα για την ισορροπία του συνόλου, αυτό της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κατά πόσο είναι δυνατό ή μέχρι ποια όρια μπορούν ομάδες των κοινωνικών δικτύων, να επιφέρουν την τάξη και πόσο μάλλον να λειτουργούν ως «λαϊκά δικαστήρια» με τη δυνατότητα του αποκλεισμού άλλων ομάδων. Είναι απότοκο της μη ορθής λειτουργίας των νομοθετικών, εκτελεστικών και δικαστικών οργάνων ή περιλαμβάνεται και αυτό μέσα στη σύγχρονη κουλτούρα των social media που «ανακατευθύνει» τους νέους και βρίσκεται πίσω από όλα τα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας; Το cancel culture πιθανότατα δεν είναι κάτι νέο, απλώς παίρνει μια διαφορετική, ψηφιακή μορφή. Ακολουθεί τις τωρινές ανάγκες και κατά κάποιον τρόπο αλλάζει τους ρόλους ανάμεσα στις ομάδες που πρωτοστατούν σε αυτό και σε εκείνες που το δέχονται. Πριν κάποιες δεκαετίες, οι κοινωνικοί ρυθμοί απειλούνταν από την παρουσία των ομοφυλόφιλων και οποιουδήποτε δεν ακολουθούσε τα κλασικά πατροπαράδοτα πρότυπα. Σήμερα, σε μια προσπάθεια συμπερίληψης με κατευθυντήρια γραμμή την πολιτική ορθότητα, συμπεριφορές μίσους και ρατσισμού απέναντι σε μειονοτικές ομάδες, αμέσως γίνονται κατακριτέες. Μέχρι στιγμής, το αποτέλεσμα αυτό μοιάζει ιδανικό για τη δημιουργία μιας μεγάλης και ποικιλόμορφης κοινωνίας, ώσπου κάποια στιγμή τα όρια προσπερνάνε τον αρχικό σκοπό και οδηγούν σε πρακτικές πόλωσης.
Ωστόσο, η λογοδοσία από την πλευρά των ομάδων, των δημοσίων προσώπων, των εταιρειών και άλλων που έχουν εξουσία, μόνο ως υπευθυνότητα θα μπορούσε να εκληφθεί, όταν προβαίνουν σε ανάρμοστες ενέργειες. Αντιστοίχως, η μαζική μη υποστήριξη τους, η διαδήλωση εναντίον τους ή μη προώθηση, λόγου χάρη των προϊόντων τους, όταν δεν αποσύρουν τις επιζήμιες πρακτικές τους, είναι ένα πολύ σημαντικό και ωφέλιμο χαρακτηριστικό της κουλτούρας της ακύρωσης. Η προστασία των μειονοτικών ομάδων είναι, επίσης, μια σημαντική παράμετρος της όλης κουλτούρας που αν μη τι άλλο δεν πρέπει να περιορίζεται. Απλώς, είναι πολύ εύκολο να χαθεί η ουσία μέσα από φευγαλέες εντυπώσεις που δημιουργούνται από fake news, παρερμηνείες και μεγεθύνσεις γεγονότων. Λεκτικές απειλές, αθυρόστομα σχόλια, συκοφαντίες είναι λίγα από τα παραδείγματα της υπερβολής που ξεπερνάει την αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Παράλληλα, μια βασική προέκταση του ζητήματος είναι η αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης κουλτούρας. Μειώνονται στην πραγματικότητα οι ακραίες συμπεριφορές ή καλλιεργείται μονάχα ένα κλίμα φόβου; Επίσης, θα μπορούσε να υπάρχει ένας άλλος τρόπος μείωσης των επιβλαβών συμπεριφορών;
Συνήθως, το ζήτημα του cancel culture καταλήγει σε διχαστικά συμπεράσματα, με την προσπάθεια εντοπισμού της σκοπιμότητας αυτής της κουλτούρας και των επιδράσεων της στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική δραστηριότητα. Παράλληλα, η εστίαση γίνεται στο κατά πόσο ο διάλογος και η διαφωνία μπορούν να υφίσταται στα πλαίσια της κουλτούρας της ακύρωσης, όπως και στην ύπαρξη της έμμεσης χειραγώγησης μέσα σε αυτήν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Is Cancel Culture Effective?, ucf.edu, διαθέσιμο εδώ
