Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Αν και μπορεί να ακουστεί παράξενο σε κάποιους, στην Ελλάδα υπάρχουν εκατοντάδες κάστρα. Μπορεί να μην διατηρούνται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση, όπως αυτά της Γερμανίας ή λοιπά κάστρα της Ευρώπης, παρόλα αυτά εξακολουθούν να στέκουν επιβλητικά κι έπειτα από πολλές μελέτες της αρχαιολογίας κι ιστορικών χρονογράφων, έχουμε καταλήξει σε πολλά συμπεράσματα όσον αφορά το πως χρησιμοποιούνταν για την προφύλαξη των συνόρων των εκάστοτε κρατών ή και την καθημερινή ζωή των στρατιωτών εκείνης της εποχής.
Έτσι, λοιπόν, ας περάσουμε στο κυρίως θέμα μας, ξεκινώντας από ένα αρκετά σημαντικό για την ελληνική ιστορία και το βυζαντινό μας κράτος, κάστρο. Το ιδιαίτερα όμορφο κάστρο του Πλαταμώνα, σημαίνων «βραχώδη άκρα επί της θάλασσας», δεν είναι ένα συνηθισμένο κάστρο. Αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο στην προστασία της νοτίου Ελλάδας και των κτήσεων του Βυζαντίου, ενώ προφύλασσε την κοιλάδα των Τεμπών οσάν «ακλόνητος βράχος» ήδη από τον 10ο αιώνα. Πρωτοαναφέρεται στο χρυσόβουλο του σπουδαίου Αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού, ενώ με το πέρας της 4ης Σταυροφορίας και της συνυφασμένης με αυτή Φραγκοκρατίας, ο Λομβαρδός ιππότης Ρολάνδο Πίσκια επέκτεινε το κάστρο επί των αρχαίων ερειπίων. Βέβαια, δεν θα είχε διατηρηθεί στην παρούσα καλή κατάσταση, αν οι επόμενοι κατακτητές, οι Οθωμανοί, δεν το είχαν καταστήσει βάση επιχειρήσεών τους, ενάντια σε Έλληνες αντάρτες της τότε εποχής. Μπρος στα τείχη του, διεξήχθησαν δεκάδες βίαιες συγκρούσεις, κυρίως το 1425, όταν Ενετοί έκαψαν μία «εκατόμβη» Τούρκων, αλλά ακόμα και στο «πρόσφατο» ’41, όταν ένα νεοζηλανδέζικο τάγμα συγκρούστηκε με τους Ναζί κι αυτοί βομβάρδισαν τα «καρτερικά» βυζαντινά τείχη.
Τώρα, όμως, ας ταξιδέψουμε στο αγαπημένο μας νησί του Ιονίου, στην κατάφυτη Κέρκυρα, όπου εντός της μεγάλης της πόλης, βρίσκουμε ένα κάστρο σημαντικότατο «κρίκο» για κάθε πολεμική εκστρατεία του παρελθόντος κι ορόσημο της μεριτοκρατίας. Ο δοξασμένος στρατηγός κι αυτοκράτωρ της Γαλλίας, Ναπολέων Βοναπάρτης, κατονόμασε την Κέρκυρα ως το πιο σημαντικό οχυρό και «κλειδί» για τον έλεγχο της Αδριατικής. Το οχυρό της δεν είναι άλλο παρά το Παλαιό Κάστρο της, η Φορτέτσα ή ακόμα και φρούριο του Αγίου Νικολάου. Το κάστρο εκτίσθη στη βραχώδη χερσόνησο προεξέχουσα από την πόλη, ενώ η τεχνητή τάφρος που δημιούργησαν οι Ενετοί χρόνια αργότερα κατέστησε την καστροπολιτεία ένα απόρθητο νησάκι. Η χερσόνησος κατοικήθηκε από τους κατοίκους του αρχαίου οικισμού της Κέρκυρας και λόγω των δύο κορφών στη βάση του σημερινού οχυρού, ονομάσανε την περιοχή “Corifes” και μετέπειτα η ονομασία μετεξελίχθηκε σε “Corfu”, όπως είναι γνωστό σήμερα το νησί στα αγγλικά. Το κάστρο επανδρώθηκε με σειρά τειχών από τους διάφορους κατακτητές του, αρχικά όταν πρωτοχτίσθηκε περί τον 6ο αιώνα από τους Ρωμαίους-Βυζαντινούς, έπειτα από τους Ενετούς και τέλος με την προσθήκη της «Πλατείας Σπιανάδα», προσθήκη που κράτησε μακριά τους Τούρκους από περαιτέρω εξάπλωση στην Αδριατική. Το κάστρο από τότε δεν κυριεύθηκε από ξένο στρατό, αλλά παραδόθηκε ουκ ολίγες φορές στους διάφορους «λαίμαργους» κατακτητές, μέχρι να περιέλθει μία για πάντα στο ελληνικό κράτος. Τα τείχη κι οι επάλξεις του, πρωτοφανές έργο, υπήρξαν υψηλής μαεστρίας εργασία από τη μεριά των Ενετών, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν το οχυρωματικό τους στυλ.
Τα παραπάνω αποτελούν μερικά από τα πιο σημαντικά και καλοδιατηρημένα κάστρα για την ελληνική και βυζαντινή ιστορία. Ωστόσο, στο Β’ Μέρος της παρούσας ανάλυσης, πρόκειται να αναφερθούμε και σε άλλα τρία εξίσου αξιοσημείωτα κτίσματα, δύο εκ των οποίων τοποθετούνται στην Πελοπόννησο, ενώ ολοκληρώνοντας θα ακολουθήσει η περιγραφή του σπουδαιότερου ίσως κάστρου στη χώρα, που δεν είναι άλλο από το Παλάτι των Μεγάλων Μαγίστρων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δημήτρης Λαμπράκης, 15 από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα στην Ελλάδα, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κάστρο Πλαταμώνα, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
