Του Φωκίωνα Δανιηλίδη,
Η έλευση του Ισλάμ, τον 7ο αιώνα, συνιστά ένα γεγονός, το οποίο άλλαξε ριζικά την ιστορία ολόκληρου του κόσμου. Η επέκταση των Αράβων, τα πρώτα μόλις χρόνια της ενοποίησής τους υπό την ισλαμική θρησκεία, ήταν αστραπιαία και το Πατριαρχικό Χαλιφάτο κατέληξε να γίνει σε λιγότερο από έναν αιώνα η εκτενέστερη, μέχρι τότε, αυτοκρατορία του κόσμου. Πολλοί είναι οι λόγοι, στους οποίους οι ιστορικοί ανάγουν τις συνεχείς νίκες των μουσουλμάνων έναντι των εχθρών τους. Τείνουν, ωστόσο, να αδικούν έναν από τους σπουδαιότερους στρατηγούς του ισλαμικού κόσμου, τον Χαλίντ ιμπν αλ-Ουαλίντ, έναν στρατιωτικό τόσο σπουδαίο, που ο ίδιος ο Μωάμεθ τον ονόμασε «το σπαθί του Αλλάχ».
Ο Αλ-Ουαλίντ γεννήθηκε περί το 592 στη Μέκκα και ήταν μέλος της κυρίαρχης φυλής της πόλης, των Κουραϊσιτών. Μέχρι την ενοποίηση των Αράβων από τον Μωάμεθ, ολόκληρη η χερσόνησος ήταν χωρισμένη σε νομαδικά φύλα, των οποίων ο τρόπος ζωής ήταν παρόμοιος με τις υπόλοιπες νομάδες της ιστορίας. Ουσιαστικά, το θρήσκευμα των περισσότερων —με εξαίρεση εκείνων, που συνεργάζονταν με τους Βυζαντινούς— ήταν ειδωλολατρικό και τα έθιμά τους ήταν ιδιαίτερα βίαια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός πως τα θηλυκά παιδιά ήταν ανεπιθύμητα από τους γονείς τους, σε σημείο αυτά να λιθοβολούνται μέχρι θανάτου από τον ίδιο τους τον πατέρα. Φυσικά, όπως υποστηρίζει και ο συγγραφέας Akram, αυτή η πρακτική δεν ήταν διαδεδομένη σε όλα τα φύλα της ερήμου. Ωστόσο, δηλώνει πως η καθημερινότητα στην προϊσλαμική Αραβία βασιζόταν κυρίως στον πόλεμο. Ως εκ τούτου, όλα τα ανδρικά μέλη μίας φυλής γνώριζαν καλά την τέχνη του πολέμου, καθώς λάμβαναν την ανάλογη εκπαίδευση από νεαρή ηλικία.
Ο Αλ-Ουαλίντ δεν αποτελεί εξαίρεση. Μέχρι την ενηλικίωσή του είχε μάθει να χρησιμοποιεί καλά το ξίφος και το τόξο, ενώ είχε λάβει, παράλληλα, πλούσια μόρφωση. Ο πατέρας του ήταν γνωστός έμπορος της πόλης και ταξίδευε συχνά μαζί με τον γιο του, με σκοπό αυτός να έρθει σε επαφή με όλες τις φυλές της περιοχής και τον πολιτισμό τους. Σύντομα, ξεκίνησε να πολεμά στον στρατό της πατρικής του φυλής. Αν και δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την πρώιμη σταδιοδρομία του, συμμετείχε σε πολλούς τοπικούς πολέμους. Οι πρώτες συγκρούσεις, οι οποίες μας είναι με βεβαιότητα γνωστές, είναι μία σειρά Πολέμων που διεξήχθησαν εναντίον του ίδιου του Μωάμεθ. Ο Αλ-Ουαλίντ, μέχρι να φτάσει σε ηλικία σαράντα τριών ετών, παρέμενε πιστός στην πατρική ειδωλολατρική του θρησκεία και η μεταστροφή του στο Ισλάμ έγινε μονάχα όταν αυτός εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Μεδίνα, όταν τάχθηκε οριστικά στο πλευρό των Μουσουλμάνων το 629 μ.Χ.
Δεν πέρασε ούτε ένα έτος μετά τη μεταστροφή του στη νέα θρησκεία, για να στραφεί ενάντια της ίδιας του της φυλής. Στη μάχη του Μουτάχ, αν και συμμετείχε ως ένας απλός στρατιώτης, διακρίθηκε για το θάρρος και τις ικανότητές του, καθώς κατάφερε να σκοτώσει πολλούς αντίπαλους στρατιώτες. Ο Μωάμεθ, αναγνωρίζοντας το ταλέντο του, έδωσε σ’ αυτόν τον τίτλο του «σπαθιού του Αλάχ» και δέχθηκε να τον συνοδεύσει στην είσοδό του στη Μέκκα το 630 μ.Χ., όταν οι Μουσουλμάνοι κατέλαβαν την γενέτειρά του. Παρά την αντίσταση κάποιων φυλών, οι περισσότεροι Άραβες έβλεπαν το Ισλάμ ευνοϊκά, καθώς ο τρόπος ζωής, τον οποίο πρόσταζε το Κοράνι, ήταν πιο αρμονικός από εκείνο των νομάδων της ερήμου.
Το ίδιο έτος, ο Προφήτης πέθανε και τον διαδέχθηκε ο πρώτος χαλίφης, ο Αμπού Μπακρ, ο οποίος προήγαγε τον Αλ-Ουαλίντ σε στρατηγό. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, είχε την ευκαιρία να αποδείξει έμπρακτα τις ικανότητές του στο πεδίο της μάχης. Προτού το Χαλιφάτο στραφεί στο Βυζάντιο, ο Αλ-Ουαλίντ απέσπασε σημαντικές νίκες κατά των αποστατών Αράβων και ευθυνόταν για την πρώτη σημαντική ήττα των Σασσανιδών Περσών το 633 μ.Χ., στη μάχη των Αλυσιδών. Παρ’ όλα αυτά, ο Αλ-Χαττάμπ, ο δεύτερος χαλίφης, του αφαίρεσε το αξίωμα του στρατηγού, ανησυχώντας για την αυξανόμενη δημοτικότητά του. Ο Αλ-Ουαλίντ, όμως, παρέμενε σεβαστός, τόσο από τους στρατιώτες όσο και από τους ανώτατους αξιωματούχους. Κατά συνέπεια, συνέχισε να ηγείται ανεπίσημα του στρατού σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις.
Παρά την καθαίρεσή του, προσέφερε στο Ισλάμ τις πιο καθοριστικές νίκες. Συγκεκριμένα, ήρθε σε σύγκρουση με τον ίδιο τον αυτοκράτορα Ηράκλειο το 636 μ.Χ., στη μάχη του Γιαρμούκ. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας είχε καταφέρει, τα προηγούμενα χρόνια, να σώσει την επικράτειά του από βέβαιη ήττα, όταν οδήγησε τον στρατό του στην καρδιά των Σασσανιδών, εξαναγκάζοντάς τους να παραδοθούν. Η Αυτοκρατορία του, ωστόσο, —όπως ισχύει και για εκείνη των Περσών— ήταν εξαντλημένη. Ο πόλεμος διήρκεσε 28 χρόνια και μέχρι τη λήξη του και οι δύο πλευρές δεν είχαν, πλέον, τους απαραίτητους πόρους για να αντισταθούν στην έλευση μίας νέας υπερδύναμης. Επιπλέον, ο Ηράκλειος βρισκόταν σε αρκετά προχωρημένη ηλικία για τα δεδομένα της εποχής εκείνης, αλλά επέμενε να διοικεί ο ίδιος τον στρατό, καταλήγοντας να κάνει πολλά στρατηγικά λάθη. Ως εκ τούτου, ο Αλ-Ουαλίντ μπόρεσε να περικυκλώσει και να αποδεκατίσει τους Βυζαντινούς με σχετική ευκολία, παρά την εμπειρία του Αυτοκράτορα. Πλέον, τόσο οι Πέρσες όσο και οι Βυζαντινοί ήταν πλήρως ευάλωτοι στην έλευση των Αράβων. Το 637 μ.Χ., ολόκληρη η Συρία και η Παλαιστίνη βρίσκονταν υπό μουσουλμανική κυριαρχία και ο Αλ-Ουαλίντ ήταν διοικητής τους.
Καταλήγοντας, ο Αλ-Ουαλίντ, αν και είχε εξασφαλίσει την κυριαρχία του λαού του, η κεντρική διοίκηση συνέχισε να θεωρεί τον στρατηγό μεγάλη απειλή. Μόλις ένα έτος αργότερα, παρουσιάστηκε ενώπιον του Χαλίφη και κατηγορήθηκε πως παραβίαζε τις αρχές του Κορανίου. Σύντομα, αφαιρέθηκε κάθε στρατιωτικό και διοικητικό αξίωμα από το όνομά του και έζησε την υπόλοιπη ζωή του ως απλός πολίτης. Το 642 μ.Χ., ο Αλ-Ουαλίντ πέθανε αδικημένος στην πόλη της Έμεσας. Παρά το άδοξο τέλος του, είναι αμφίβολο, αν το Ισλάμ θα είχε καταφέρει να υποτάξει το Βυζάντιο και να σβήσει τους Σασσανίδες από τον χάρτη τα επόμενα χρόνια χωρίς τη συμβολή του. Αυτός είναι και ο λόγος, όπου δικαίως παραμένει γνωστός στην ιστορία, ως ένας από τους ικανότερους στρατηγούς όλων των εποχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- I. Akram (2009), Sword of Allah: Khalid Bin Al-Waleed, His Life and Campaigns, Adam Publishers and Distributors, Δελχί.
- Cyril Mango (2002), Oxford History of Byzantium, Νέα Υόρκη, Oxford University Press.
- Elizabeth Jeffreys (2009), The Oxford Handbook of Byzantine Studies, Νέα Υόρκη, Oxford University Press.
- Walter E. Kaegi (2003), Heraclius emperor of Byzantium, Cambridge, Cambridge University Press.
- Αλέξιος Σαββίδης (2011), Ιστορία του Βυζαντίου με αποσπάσματα από τις πηγές (Τόμος Α’, 284-717), Αθήνα, Πατάκη.
- Γιάννης Χρονόπουλος (2017), Ηράκλειος, Αθήνα, Historical Quest.
- Παναγιώτης Γιαννόπουλος (2016), Βυζαντινοί και Άραβες κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο, Αθήνα, Ηρόδοτος.
