Της Γλυκερίας Παπαγεωργίου,
Η πυρηνική ιατρική είναι μια ιατρική ειδικότητα που χρησιμοποιεί ραδιενεργούς ιχνηθέτες, ή αλλιώς ραδιοφάρμακα, για την αξιολόγηση των σωματικών λειτουργιών και για τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών. Ειδικά σχεδιασμένες «κάμερες» επιτρέπουν στους γιατρούς να παρακολουθούν την πορεία αυτών των ραδιενεργών ιχνηθετών. Η υπολογιστική τομογραφία εκπομπής ενός φωτονίου ή η τομογραφία εκπομπής SPECT και ποζιτρονίων ή οι σαρώσεις PET είναι οι πιο κοινές μέθοδοι απεικόνισης στην πυρηνική ιατρική.
Οι ραδιενεργοί ιχνηθέτες αποτελούνται από μόρια-φορείς που συνδέονται στενά με ένα ραδιενεργό άτομο και ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με τον σκοπό της σάρωσης. Ορισμένοι ιχνηθέτες χρησιμοποιούν μόρια που αλληλεπιδρούν με μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη ή τη γλυκόζη στο σώμα και έχουν τη δυνατότητα ακόμα και να χρησιμοποιήσουν τα κύτταρα του ίδιου του ασθενούς. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις που οι γιατροί πρέπει να γνωρίζουν την ακριβή πηγή της εντερικής αιμορραγίας, μπορούν να ραδιοσημάνουν, δηλαδή με άλλα λόγια να προσθέσουν ραδιενεργά άτομα σε ένα δείγμα ερυθρών αιμοσφαιρίων που λαμβάνονται από τον ασθενή. Στη συνέχεια, εγχέουν το αίμα και χρησιμοποιούν μια σάρωση SPECT για να παρακολουθήσουν την πορεία του αίματος στον ασθενή. Οποιαδήποτε συσσώρευση ραδιενέργειας στο έντερο ενημερώνει τους γιατρούς για το που βρίσκεται η αναζητούμενη αιμορραγία.
Μέσω των οργάνων απεικόνισης SPECT δύναται η δυνατότητα μιας τρισδιάστατης εικόνας της κατανομής των ραδιενεργών μορίων ιχνηθέτη που έχουν αρχικώς εισαχθεί στο σώμα του ασθενούς. Οι σαρώσεις SPECT χρησιμοποιούνται, κυρίως, για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της εξέλιξης των καρδιακών παθήσεων, όπως οι αποφραγμένες στεφανιαίες αρτηρίες. Υπάρχουν και ραδιοϊχνηθέτες για την ανίχνευση διαταραχών στα οστά, της νόσου της χοληδόχου κύστης και του καρκίνου. Οι παράγοντες SPECT έχουν γίνει πρόσφατα διαθέσιμοι για να βοηθήσουν στη διάγνωση της νόσου του Parkinson στον εγκέφαλο και να διακρίνουν αυτήν την ασθένεια από άλλες σχετιζόμενες, με την ίδια περιοχή του εγκεφάλου, κινητικές διαταραχές και άνοιες.
Οι σαρώσεις PET χρησιμοποιούν, επίσης, ραδιοφάρμακα για τη δημιουργία τρισδιάστατων εικόνων. Η κύρια διαφορά μεταξύ των σαρώσεων SPECT και PET είναι ο τύπος των ραδιοιχνηθετών που χρησιμοποιούνται. Ο κύριος σκοπός των τομογραφιών PET είναι η ανίχνευση του καρκίνου και η παρακολούθηση της εξέλιξής του, η ανταπόκριση στη θεραπεία και η ανίχνευση μεταστάσεων. Τα τελευταία 15 χρόνια, ελάχιστα τροποποιημένα ραδιοσημασμένα μόρια γλυκόζης έχουν αποδειχθεί ότι είναι ο καλύτερος διαθέσιμος ιχνηθέτης για την ανίχνευση του καρκίνου και της μεταστατικής εξάπλωσής του στο σώμα.
Ένα συνδυασμένο όργανο που παράγει τόσο PET όσο και CT (αξονική τομογραφία) σαρώσεις των ίδιων περιοχών του σώματος σε μια εξέταση έχει γίνει το κύριο εργαλείο απεικόνισης για τη σταδιοποίηση των περισσότερων καρκίνων παγκοσμίως. Ένας ανιχνευτής PET έχει εγκριθεί από τον FDA για να βοηθήσει στην ακριβή διάγνωση της νόσου του Alzheimer, η οποία προηγουμένως μπορούσε να διαγνωστεί με ακρίβεια μόνο μετά τον θάνατο ενός ασθενούς, ενώ αξίζει να σημειωθεί η δυσκολία που υπάρχει να διακριθεί ως νόσος από την αγγειακή άνοια ή άλλες μορφές άνοιας που επηρεάζουν τους ηλικιωμένους.
Για τις περισσότερες διαγνωστικές μελέτες στην πυρηνική ιατρική, ο ραδιενεργός ιχνηθέτης χορηγείται σε έναν ασθενή με ενδοφλέβια ένεση. Ωστόσο, ένας ραδιενεργός ιχνηθέτης μπορεί, επίσης, να χορηγηθεί με εισπνοή, κατάποση από το στόμα ή με απευθείας ένεση σε όργανο. Ο τρόπος χορήγησης του ιχνηθέτη θα εξαρτηθεί από το είδος της νόσου που πρόκειται να μελετηθεί. Οι εγκεκριμένοι ιχνηθέτες, που προαναφέρθηκαν, ονομάζονται ραδιοφάρμακα και πρέπει να πληρούν τα αυστηρά πρότυπα του FDA για την ασφάλεια και την κατάλληλη απόδοσή τους σχετικά με την αντίστοιχη εγκεκριμένη κλινική χρήση του καθενός. Ο ιχνηλάτης που χρησιμοποιείται, όσο και το διαγνωστικό μηχάνημα επιλέγεται τελικά, καθορίζει εάν ο ασθενής λαμβάνει σάρωση SPECT ή PET.
Η συνολική δόση ακτινοβολίας που χορηγείται στους ασθενείς από την πλειονότητα των ραδιοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται σε διαγνωστικές μελέτες πυρηνικής ιατρικής δεν είναι μεγαλύτερη από αυτήν που χορηγείται κατά τη διάρκεια ακτινογραφιών θώρακος ρουτίνας ή αξονικών εξετάσεων. Οι πυρηνικοί ιατροί δεσμεύονται να διατηρούν την έκθεση σε ακτινοβολία στους ασθενείς όσο το δυνατόν χαμηλότερα, δίνοντας τη λιγότερη ποσότητα ραδιοιχνηθέτη που απαιτείται για την παροχή μιας διαγνωστικά χρήσιμης εξέτασης.
Η έρευνα στην πυρηνική ιατρική αφορά μελλοντικά την ανάπτυξη νέων ραδιοϊχνηθετών, καθώς και τεχνολογιών που θα βοηθήσουν τους γιατρούς να παράγουν σαφέστερες και πιο εξειδικευμένες σε συγκεκριμένες περιοχές εικόνες, με αποτέλεσμα την ύπαρξη επιβεβαιωμένης διάγνωσης με μία μόνο εξέταση και τη συμβολή στη διαφορική διάγνωση ορισμένων νοσημάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Nuclear Medicine, NIBIB, διαθέσιμο εδώ
