Της Αλεξάνδρας Τορνικίδου,
Οι νεφροί είναι ανατομικές δομές που έχουν ως σκοπό τόσο την απέκκριση παραπροϊόντων του μεταβολισμού όσο τη ρύθμιση του ισοζυγίου του νερού και των ηλεκτρολυτών στον οργανισμό. Η παραγωγή ούρων περιλαμβάνει διαδικασίες απέκκρισης, αλλά και επαναρρόφησης στοιχείων στον οργανισμό. Επιπλέον, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, ελέγχει τον μεταβολισμό του ασβεστίου και παράγει την ενεργή μορφή της βιταμίνης D. Κάθε νεφρός περιέχει εκατομμύρια νεφρώνες, τη λειτουργική μονάδα του νεφρού, οι οποίοι έχουν βασικό ρόλο στον οργανισμό. Έχετε, όμως, αναρωτηθεί τι συμβαίνει στην περίπτωση της νεφρεκτομής; Οι παραπάνω ευθύνες παρατίθενται στον εναπομείναντα νεφρό. Όμως, για να φέρει εις πέρας τις παραπάνω λειτουργίες και να είναι εξίσου λειτουργικός μεταβαίνει σε μια διαδικασία, την αντιρροπιστική υπερπλασία.
Όπως προαναφέρθηκε, ο νεφρός που απομένει έπειτα από νεφρεκτομή αναλαμβάνει τις παραπάνω λειτουργίες που φέρουν εις πέρας οι δύο νεφροί μαζί, οπότε και παρατηρούμε το φαινόμενο της αντιρροπιστικής υπερπλασίας. Σε ιστολογικό επίπεδο, εμφανίζεται υπερτροφία των νεφρώνων, δηλαδή αυξάνεται το μέγεθος των εγγύς και άπω εσπειραμένων σωληναρίων όπως και ο αθροιστικός πόρος. Ο ρόλος του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου είναι η επαναρρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών (νάτριο και χλώριο) σε μεγάλο ποσοστό, αλλά και διττανθρακικών, σημαντικό για τη ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας. Το άπω εσπειραμένο επαναρροφά, επίσης, νάτριο και κάλιο υπό τη δράση της αλδοστερόνης και αποβάλλει κατιόντα υδρογόνου και επαναπροσλαμβάνει διττανθρακικά. Ο αθροιστικός πόρος μέσω αντιδιουρητικής ορμόνης ρυθμίζει την τελική σύσταση των ούρων.
Η υπερτροφία νεφρώνων εμφανίζεται και σε άλλες κλινικές περιπτώσεις, όπως στη χρόνια νεφρική νόσο (Χ.Ν.Ν.). Σε αυτήν την περίπτωση, μερικοί νεφρώνες του νεφρικού παρεγχύματος ατροφούν. Για να αντιρροπιστεί η λειτουργία των νεφρών, οι υγιείς αυξάνονται σε μέγεθος και σε λειτουργία. Με αυτό τον μηχανισμό εξισορροπείται ο ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR-διήθηση πλάσματος στο αγγειώδες σπείραμα του νεφρικού σωματίου), με δυσκολία στη διάγνωση της νόσου στα αρχικά της στάδια. Πριν από την αύξηση του μεγέθους του νεφρώνα, δημιουργείται αύξηση της ροής του αίματος προς τον νεφρό που πορεύεται προς διήθηση. Έπειτα από νεφρεκτομή, ο ρυθμός διήθησης του πλάσματος αυξάνεται άμεσα (σε λεπτά ή ώρες). Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση της μάζας του νεφρού. Δεν είναι απολύτως τεκμηριωμένο το αν η αύξηση του νεφρώνα προέρχεται από τη μηχανική πίεση που ασκείται λόγω της αυξημένης πίεσης της ροής του αίματος ή από αυξητικούς παράγοντες που δρουν στους νεφρώνες.
Ένα ακόμα σημαντικό ερώτημα είναι αν οι νεφρώνες αυξάνονται λόγω της αύξησης του μεγέθους των κυττάρων (κυτταρική υπετροφία) ή την αύξηση του απόλυτου αριθμού των κυττάρων (κυτταρική υπερπλασία). Μήπως, ισχύουν και τα δύο; Σε αυτήν την ερώτηση, ανάλογα το τμήμα του νεφρώνα στο οποίο αναφερόμαστε, δίνεται μια διαφορετική απάντηση. Αυτό συμβαίνει επειδή το κάθε τμήμα του υπάγεται υπό διαφορετικούς μηχανισμούς σηματοδότησης. Ο συνδυασμός της κυτταρικής υπερπλασίας και υπερτροφίας είναι συχνός και αυξάνει τη μάζα του νεφρού, η συνύπαρξη αυτών των δύο επιτυγχάνει την αντισταθμιστική υπερτροφία.
Εν κατακλείδι, ένας από τους βασικούς λόγους αντισταθμιστικής υπερπλασίας του νεφρού είναι η νεφρεκτομή, η οποία, όπως αποδίδεται από την ίδια τη λέξη, είναι η χειρουργική αφαίρεση του νεφρού. Εκτός από την προκείμενη παθολογία, η εν λόγω χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση περιπτώσεων καρκίνου του νεφρού, νεφρικών παθήσεων και τραυματισμών. Η νεφρεκτομή διακρίνεται σε μερική και ριζική. Στην πρώτη περίπτωση αφαιρείται το παθολογικό τμήμα του παρεγχύματος, ενώ στη δεύτερη ολόκληρο το όργανο, με ένα τμήμα του ουρητήρα και το επινεφρίδιο. Η επέμβαση της νεφρεκτομής μπορεί να ακολουθήσει είτε τη ρομποτική είτε τη λαπαροσκοπική μεθοδολογία. Με τη ρομποτική ο χειρουργός αφαιρεί τμήμα του νεφρού χωρίς να επηρεάσει το υπόλοιπο παρέγχυμα και τις παρακείμενες δομές, αξιοποιώντας ένα ρομποτικό σύστημα, όπως το διαδεδομένο σύστημα Da Vinci, που διευκολύνει την παραπάνω διαδικασία. Σε ριζική νεφρεκτομή συνίσταται η λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση, καθώς είναι ελάχιστα επεμβατική. Λαπαροσκοπικά, η αφαίρεση γίνεται μέσω μιας μικρής τομής, ενώ αντίθετα στη ρομποτική χειρουργική το εν χρήση σύστημα σχηματίζει μικρές οπές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Signaling mechanisms in renal compensatory hypertrophy revealed by multi-omics, nature.com, διαθέσιμο εδώ
- Νεφρεκτομή, chpatsialas.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι ο νεφρός και πώς λειτουργεί, athens-nephrology.gr, διαθέσιμο εδώ
