Του Δημήτρη Κυριαζή,
Με αφορμή την έκθεση φωτογραφίας Ένδυμα ψυχής στη Βίλα Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη, κρίνεται αναγκαίο να συγχαρούμε και να προωθήσουμε τέτοιου είδους καλλιτεχνικές εκφράσεις, καθώς η παράδοση αποκτά καινούριες διαστάσεις.
Αρχικά, μπαίνοντας κανείς στον χώρο της έκθεσης, αρχίζει να αισθάνεται μέρος μιας ολόκληρης κληρονομιάς πολιτισμού. Ο χαμηλωμένος φωτισμός, οι σκοτεινοί χώροι, ο υπερθεματικός των έργων, σε συνδυασμό με τη διακριτική μουσική υπόκρουση εποχής, καλλιεργούσαν μία αίσθηση ευθύνης απέναντι στο περιεχόμενο του φωτογραφικού υλικού, δημιουργώντας την εντύπωση πως σε κάθε άλλη περίπτωση οι φορεσιές ανήκαν σε μας τους ίδιους.
Αυτός ο συγκερασμός της φωτογραφίας με το ύφασμα και την κεντητική τέχνη μέσα σε ένα περιβάλλον που διαχεόταν μία ψυχεδέλεια αν μη τι άλλο, είναι μία μορφή μετάφρασης των παραδοσιακών τεχνικών σε σύγχρονη και πολύ ευφάνταστη καλλιτεχνική δημιουργία. Όταν η σκληρή και αυστηρή αποτύπωση της πραγματικότητας που μας δίνει μια φωτογραφία, συναντά την εξίσου σκληρή και αυστηρή αλήθεια του παρελθόντος, γεννιέται η εν λόγω έκθεση.
Επιπλέον, τέτοιου είδους εικαστικές παρεμβάσεις θέτουν το ερώτημα της πολιτισμικής αξίας που ανατρέχει τους αιώνες. Κρίνοντας σκόπιμο να σχολιαστεί θετικά οποιαδήποτε προσπάθεια ανακαλεί ιστορικές μνήμες, που για μας είναι απλά φαντασιώσεις πλέον σε κάποιο βαθμό, ερχόμαστε αντιμέτωποι στο δίλημμα της εκμηδένισης οποιουδήποτε φαντασιακού και υπερβατικού με σημείο αναφοράς την παράδοση ή της αφομοίωσης και της εξομοίωσης του σήμερα στα πρότυπα του τότε. Δυστυχώς, το ερώτημα αυτό —κατά τη γνώμη μου— θα έπρεπε να στερείται ηθικής νομιμότητας, δεδομένου ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα «άσπρο ή μαύρο». Αξιολογώντας το δίλλημα αυτό και καθαρά πραγματιστικά, είναι αντικειμενικά αδύνατο να ζούμε σε άλλη εποχή, και, δευτερευόντως, είναι στον ίδιο βαθμό ψευδεπίγραφο να προσπαθούμε να ξεφύγουμε από το παρελθόν ή να προσποιούμαστε ότι δεν μας έχει επηρεάσει.
Ακόμη κι αν μας ενοχλεί αυτή η απάντηση, δεν μπορούμε να αρνηθούμε την παρέμβαση του παρελθόντος στο παρόν αλλά και στο μέλλον. Κάθε γενιά κουβαλά αρχές, αξίες, πρότυπα ζωής των προηγούμενων. Και κάπως έτσι, μέσα από αυτή τη διαλεκτική σχέση και την αλληλεπίδραση, διαμορφώνεται το σύγχρονο, και σημαντική προϋπόθεση της κατανόησής του είναι η σκιαγράφηση του αξιακού μας προφίλ που ριζώνει αλλού. Η συμφιλίωση με την ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι στην πραγματικότητα ένα προϊόν της ιστορίας μάς προφυλάσσει από πιθανούς «σοβινισμούς», τη στιγμή που αυτός που «καπηλεύεται» την ιστορία αδυνατεί να καταλάβει πως έτσι κι αλλιώς οι ρίζες και η κουλτούρα εν γένει προβάλλονται στο σήμερα με κάποιον τρόπο και δεν υπάρχει λόγος να αναχρονίζει, ώστε να βρει τη χαμένη του αυθεντικότητα.
Τέλος, το παρελθόν δεν μας κληροδοτεί μόνο παθογένειες και αξίες που αξίζουν αναστοχασμό, αλλά συγκροτεί και ένα «συνανήκειν», σπάει το ηλικιακό απαρτχάιντ συμπιέζοντας τα χάσματα γενεών, λειτουργώντας σαν το κοινό σημείο αναφοράς μας. Τα λεξιλόγια και οι συμπεριφορές του παππού και του εγγονιού εκ των πραγμάτων συγκρούονται και έρχονται σε ρήξη. Η παράδοση, όμως, είναι αυτή που καθιστά αυτή τη ρήξη γόνιμη, γιατί μπορεί να γεννήσει κριτική στο μη αρεστό, αλλά και επειδή φέρνει κοντά συγγενείς, συγκροτεί κοινότητες, καλλιεργεί και οδηγεί στην εσωτερίκευση της συνείδησης πως οι σχέσεις μας είναι σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης, ακόμη και όσον αφορά τα συστήματα αρχών μας. Ας αγκαλιάσουμε την παράδοση, λοιπόν, σεβόμενοι την πεπατημένη και αναγνωρίζοντας την αξίας της, δίνοντάς της παράλληλα τη δική μας ερμηνεία και προσαρμόζοντάς την στο δικό μας αξιακό πλαίσιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ένδυμα ψυχής, miet.gr, διαθέσιμο εδώ
