Της Ζωής Φουρκιώτη,
Ο κλάδος της Νευροανοσολογίας είναι ένας δυναμικός συνδυασμός των επιστημών που μελετούν δύο από τα πιο πολύπλοκα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Εξετάζει, με άλλα λόγια, την αλληλεπίδραση του νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού συστήματος, εστιάζοντας στις φλεγμονώδεις διαδικασίες που επηρεάζουν το κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα. Τα θεμέλια του εν λόγω πεδίου εντοπίζονται σε μελέτες που αναδεικνύουν την πολύπλοκη και συνάμα θαυμαστή ανατομία του νευρικού συστήματος.
Σε πρώτη φάση, ως «νευροανοσολογικές διαταραχές» χαρακτηρίστηκαν διάφορες λοιμώξεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και η πολλαπλή σκλήρυνση. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως η ανοσολογική απόκριση εμπλέκεται σε μια πληθώρα διαταραχών όπως η επιληψία, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, οι νευροψυχιατρικές διαταραχές, μα και η γήρανση(!), συμβάλλοντας τόσο στη νόσο, αλλά και στην αποκατάσταση από αυτή.
Έτσι, όπως καθίσταται αντιληπτό, η κατανόηση των παθολογικών αυτών μηχανισμών προϋποθέτει μια εις βάθος κατανόηση της επικοινωνίας των δύο προαναφερθέντων συστημάτων, καταρρίπτοντας την ιδέα πως η επικοινωνία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και του ανοσοποιητικού συστήματος παρεμποδίζεται εξαιτίας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (βλέπε απελευθέρωση κυτοκινών από τα ανοσοκύτταρα επηρεάζοντας τη λειτουργία των νευρώνων). Η έρευνα στον κλάδο αυτό έχει οδηγήσει σε θεαματικές αποκαλύψεις. Μια από αυτές είναι ότι τα ανοσοκύτταρα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος αλληλεπιδρούν σε σημαντικό βαθμό με τα νευρικά κύτταρα με στόχο τη διατήρηση της ομοιόστασης, καθώς και τη συμμετοχή στη φλεγμονώδη απόκριση. Η διαταραχή αυτών των συστημάτων, ως είναι εύλογο, δύναται να έχει εξαιρετικά σημαντικές συνέπειες στην υγεία του εκάστοτε ατόμου (λόγου χάρη νευροεκφυλισμός).
Τόσο οι κλινικές δοκιμές, όσο και τα εργαστηριακά πειράματα —με την ανάπτυξη του εργαλείου των μονοκλωνικών αντισωμάτων— έφεραν στο προσκήνιο την επιστήμη της νευροανοσολογίας και δόθηκε έμφαση στην επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων, αλλά και στρατηγικών πρόληψης των εμπλεκόμενων διαταραχών.
Οι νευροφλεγμονώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν τις αυτοάνοσες παθήσεις από τη μία πλευρά και τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις από την άλλη. Η πολλαπλή σκλήρυνση είναι η πιο μελετημένη νευροφλεγμονώδης διαταραχή. Μερικά αξιοσημείωτα δεδομένα είναι πως 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με πολλαπλή σκλήρυνση. Η ασθένεια προκαλεί φλεγμονή και καταστροφή της μυελίνης, επιδρώντας στη νευρική αγωγιμότητα. Όσον αφορά τώρα τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις, σε αυτές ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι κρίσιμος στη νόσο Alzheimer, με συσχέτιση με την ανάπτυξη αμυλοειδών πλακών. Τώρα, στη νόσο Parkinson, η φλεγμονή μπορεί να προάγει τον εκφυλισμό των ντοπαμινεργικών νευρώνων.
Στις καινοτόμες θεραπείες περιλαμβάνονται τα μονοκλωνικά αντισώματα και η γενετική επεξεργασία. Πιο συγκεκριμένα, τα μονοκλωνικά αντισώματα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αυτοάνοσων διαταραχών, όπως η ocrelizumab για τη θεραπεία της πολλαπλής σκλήρυνσης. Ειδικότερα για τη γενετική επεξεργασία, η χρήση CRISPR/Cas9 επιτρέπει την ακριβή τροποποίηση γονιδίων με απώτερο σκοπό την αναγέννηση των νευρικών κυττάρων.
Ποιες οι μελλοντικές προοπτικές του κλάδου; Σε πρώτο επίπεδο, οι βιοδείκτες (επί παραδείγματι οι κυτοκίνες και τα μόρια προσκόλλησης) θα μπορούσαν να παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες για τη διάγνωση και την παρακολούθηση ασθενειών σε συνδυασμό με στρατηγικές ανίχνευσης φλεγμονής στον εγκέφαλο. Σε δεύτερο επίπεδο, η ανάπτυξη εμβολίων κατά μολυσματικών παραγόντων που σχετίζονται με αυτοάνοσες διαταραχές θα μπορούσε να μειώσει την επίπτωση σοβαρών νευρολογικών συνδρόμων (Guillain-Barré). Σε τρίτο επίπεδο, ανάγκη αποτελεί μια ολιστική θεραπευτική προσέγγιση με το άγχος και την ψυχική υγεία γενικότερα να διαδραματίζουν μείζονα ρόλο.
Η νευροανοσολογία, λοιπόν, έχει ενισχύσει τη γνώση μας για τη σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ του ανοσοποιητικού και του νευρικού συστήματος. Στο παρελθόν, η προσέγγιση στις νευρολογικές διαταραχές περιοριζόταν κυρίως στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Σήμερα, με τις εξελίξεις στη γενετική και την τεχνολογία, όπως τα βλαστοκύτταρα και οι γονιδιακές θεραπείες, ανοίγουν νέοι δρόμοι για την πρόληψη και τη θεραπεία. Η συνεχής έρευνα και η συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και κλινικών ιατρών υπόσχονται πιο αποτελεσματικές θεραπείες, προσφέροντας ελπίδα στους ασθενείς για μια καλύτερη ποιότητα ζωής και αποκατάσταση στο μέλλον. Με αυτές τις προόδους, το μέλλον της νευροανοσολογίας φαίνεται πιο φωτεινό από ποτέ!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Neuroimmunology – the past, present and future, Clinical & Experimental Immunology, διαθέσιμο εδώ
