Της Χριστίνας Μωραΐτη,
Η Ουκρανία βρίσκεται στη μέση μιας εκτεταμένης προσπάθειας μεταρρύθμισης του τελωνειακού της συστήματος, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή που μαστίζουν τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Η διαφθορά στα τελωνεία και η λαθρεμπορία έχουν κοστίσει στη χώρα ένα σημαντικό μέρος των κρατικών εσόδων, με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν απώλειες από 2,2 έως 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Σε μια περίοδο που η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με την καταστροφική εισβολή της Ρωσίας και η οικονομία της πλήττεται σοβαρά, η κυβέρνηση κατανοεί ότι οι απώλειες αυτές δεν είναι πλέον ανεκτές. Ο νέος νόμος που ψηφίστηκε για την αναδιάρθρωση της Κρατικής Τελωνειακής Υπηρεσίας στοχεύει στην αντιμετώπιση της διαφθοράς που διευκολύνει τη λαθρεμπορία και τη φοροδιαφυγή.
Οι Βασικές Παρεμβάσεις της Μεταρρύθμισης
Η μεταρρύθμιση του τελωνειακού συστήματος περιλαμβάνει αρκετά σημαντικά μέτρα. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι η αλλαγή στη διοίκηση της τελωνειακής υπηρεσίας, με τον διορισμό νέου επικεφαλής, ο οποίος θα επιλέγεται από ανεξάρτητη επιτροπή. Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται κατά το ήμισυ από ξένους ειδικούς, προκειμένου να περιοριστεί η πολιτική επιρροή στη διαδικασία. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην αποτροπή περιστατικών όπως εκείνο του 2020, όταν η προηγούμενη προσπάθεια μεταρρύθμισης κατέρρευσε, αφού ο τότε επικεφαλής, Max Nefyodov, απολύθηκε μετά από πίεση λαθρεμπόρων και πολιτικών παραγόντων.
Επιπλέον, η νομοθεσία προβλέπει τακτικούς ελέγχους, ανεξάρτητη εποπτεία και μια διαδικασία πιστοποίησης για τους περίπου 9.700 υπαλλήλους των τελωνείων. Η διαδικασία αυτή έχει ως στόχο να αξιολογηθεί η ακεραιότητα και η οικονομική κατάσταση των υπαλλήλων, προκειμένου να εντοπιστούν εκείνοι που ενδέχεται να εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες. Αν και οι πλήρεις επιπτώσεις της μεταρρύθμισης ενδέχεται να χρειαστούν έως και τρία χρόνια για να γίνουν εμφανείς, θεωρείται ότι είναι απαραίτητες τόσο για την επίτευξη των στόχων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), όσο και για τη διασφάλιση ξένης οικονομικής βοήθειας.
Ο Ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου
Η Ουκρανία, έχοντας θέσει ως στόχο την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καλείται να εναρμονίσει τους θεσμούς της με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, συμπεριλαμβανομένου του τελωνειακού τομέα, για να διασφαλίσει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Η τελωνειακή μεταρρύθμιση αποτελεί σημαντικό μέρος αυτής της προσπάθειας, καθώς η υιοθέτηση των προτύπων της ΕΕ στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς είναι καθοριστική για την ένταξη της Ουκρανίας στην Ένωση.
Επιπλέον, η μεταρρύθμιση αυτή θα απελευθερώσει κρίσιμη οικονομική βοήθεια από το ΔΝΤ, το οποίο έχει ήδη χορηγήσει πακέτο δανείων ύψους 13,8 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία. Για να συνεχιστεί η ροή της βοήθειας αυτής, η Ουκρανία πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να εφαρμόσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και να περιορίσει τη διαφθορά που κατατρώει τις οικονομικές της δομές.
Ουσιαστικά Προβλήματα στα Τελωνεία και οι Συνέπειες της Λαθρεμπορίας
Η διαφθορά στα ουκρανικά τελωνεία είναι βαθιά ριζωμένη. Η μαρτυρία της Anna Sas, η οποία περιγράφει πώς οι συνήθεις τακτικές για να αποφύγει κανείς προβλήματα στα σύνορα περιλαμβάνουν είτε τη σωστή στιγμή διέλευσης είτε την κατάλληλη «συμφωνία» με τους τελωνειακούς υπαλλήλους, αντικατοπτρίζει τη διαδεδομένη αίσθηση ότι τα τελωνεία αποτελούν ένα είδος «ρουλέτας». Η κατάσταση αυτή δεν είναι καινούργια, αλλά έχει βαθύνει λόγω της πίεσης που ασκούν διάφοροι παράγοντες, από το λαθρεμπόριο μέχρι την πολιτική διαφθορά.
Η λαθρεμπορία, ιδιαίτερα από και προς τις χώρες της ΕΕ, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα. Εμπορεύματα όπως καύσιμα, αλκοόλ, τσιγάρα και ηλεκτρονικά προϊόντα εισάγονται ή εξάγονται παράνομα, με τις τελωνειακές αρχές να ελέγχουν μόνο ένα μικρό μέρος των φορτίων. Η ελλιπής αυτή εποπτεία επιτρέπει σε μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων να περνούν τα σύνορα χωρίς την καταβολή δασμών, στερώντας πολύτιμα έσοδα από το κράτος.
Η εμπλοκή πολιτικών και λαθρεμπόρων στη λειτουργία των τελωνείων δυσχεραίνει την εφαρμογή οποιασδήποτε μεταρρύθμισης. Η περίπτωση του Max Nefyodov, του πρώην επικεφαλής της Τελωνειακής Υπηρεσίας, είναι χαρακτηριστική. Η απόλυσή του το 2020 μετά από πιέσεις λαθρεμπόρων και πολιτικών συμφερόντων αποτελεί μια σαφή ένδειξη της επιρροής που ασκούν οι εν λόγω παράγοντες.
Ο Δρόμος προς το Μέλλον: Προκλήσεις και Προοπτικές
Παρά τις δυσκολίες, η Ουκρανία φαίνεται αποφασισμένη να προχωρήσει με τις μεταρρυθμίσεις, γνωρίζοντας ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς στα τελωνεία είναι κρίσιμη για την οικονομική της επιβίωση. Οι ουκρανικές αρχές αντιλαμβάνονται ότι η αποτελεσματική λειτουργία των τελωνείων μπορεί να επιφέρει άμεσα οφέλη, όπως η αύξηση των κρατικών εσόδων, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων και η δημιουργία εμπιστοσύνης στην οικονομία.
Η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ αποτελεί επίσης ισχυρό κίνητρο, για την εφαρμογή αυτών των μεταρρυθμίσεων. Η συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα αποτελεί κεντρικό παράγοντα για την ένταξη της χώρας στην Ένωση, και τα τελωνεία είναι ένας από τους πιο καίριους τομείς που χρήζουν προσαρμογής. Ο περιορισμός της διαφθοράς και η εξάλειψη της λαθρεμπορίας θα επιτρέψουν στην Ουκρανία να γίνει αξιόπιστος εταίρος για την ΕΕ, διασφαλίζοντας την ελεύθερη και ασφαλή διακίνηση εμπορευμάτων στα σύνορα της Ένωσης.
Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι μεγάλες. Η διαφθορά έχει βαθιές ρίζες και η αντίσταση από τα ισχυρά συμφέροντα, όπως τα λαθρεμπόρια και οι πολιτικές ελίτ, παραμένει ισχυρή. Η εφαρμογή της μεταρρύθμισης θα απαιτήσει χρόνο και αποφασιστικότητα, αλλά η διεθνής κοινότητα φαίνεται πρόθυμη να υποστηρίξει την Ουκρανία σε αυτήν την πορεία, παρέχοντας οικονομική και τεχνική βοήθεια.
Η Ουκρανία βρίσκεται μπροστά σε μια κομβική στιγμή στην ιστορία της. Η εισβολή της Ρωσίας, αν και καταστροφική, έχει προσφέρει την ευκαιρία για βαθιές και απαραίτητες μεταρρυθμίσεις σε καίριους τομείς της οικονομίας, όπως τα τελωνεία. Η νέα νομοθεσία που αποσκοπεί στον περιορισμό της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής στα τελωνεία αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά η εφαρμογή της δεν θα είναι εύκολη. Με την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας και την αποφασιστικότητα των ουκρανικών αρχών, η μεταρρύθμιση αυτή μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας και τη μελλοντική της ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- New customs reform aims to tackle Ukraine’s ‘single biggest cash cow’ of corrupt money in politics, kyivindependent.com, διαθέσιμο εδώ
