Του Γιώργου Τσακμάκη,
Διανύαμε το έτος 1963. Τη διεθνή πολιτική σκηνή είχε αναστατώσει η δολοφονία του Προέδρου Kennedy, ενώ, ταυτόχρονα, οι Έλληνες παρακολουθούσαμε συγκλονισμένοι τη δολοφονία του πολιτικού Γρηγορίου Λαμπράκη και τις εξελίξεις που ακολούθησαν μετά από αυτήν. Κατά τη διάρκεια αυτού του τεταμένου κλίματος, ο McGuff πραγματοποίησε την πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη χρήση LASER σε χειρουργείο, προκειμένου να αφαιρέσει αθηρωματική πλάκα. Ενδεχομένως, ούτε που μπορούσε να διανοηθεί τότε πόσο επαναστατική ήταν αυτή η μέθοδος και πόσο καθοριστική θα αποδεικνυόταν για την εξέλιξη της ιατρικής.
Περιγραφή λειτουργίας των LASER
Στην πραγματικότητα, ο όρος “LASER” πρόκειται για αρκτικόλεξο από την αγγλική μετάφραση της ορολογίας «Ενίσχυση Φωτός με Διεγερμένη Εκπομπή Ακτινοβολίας». Αυτά εκπέμπουν φως με πολύ μεγάλη ισχύ σε μια συγκεκριμένη ευθεία γραμμή και είναι μονοχρωματικά, καθώς όλα τα φωτόνια που εκπέμπονται από την πηγή έχουν την ίδια ενέργεια και, συνεπώς, το ίδιο μήκος κύματος. Τα φωτόνια αυτά εκπέμπονται εξαιτίας της μετάπτωσης ηλεκτρονίων σε θέσεις όπου έχουν χαμηλότερη ενέργεια, καθώς πλέον βρίσκονται πιο κοντά στον πυρήνα των ατόμων τους. H ευθύγραμμη πορεία των ακτινών LASER εξασφαλίζεται μέσω της ύπαρξης δύο κατόπτρων, που επιτρέπουν μόνο στα φωτόνια που κρούουν κάθετα σε αυτά, να ανακλώνται και να ενισχύονται εντός της συσκευής. Ο ένας από τους δύο καθρέπτες είναι μερικώς αντανακλαστικός, επιτρέποντας 1-2% των φωτονίων που τον χτυπούν να διαφύγουν και να σχηματίσουν τη δέσμη. Η δέσμη για να διαδοθεί χρειάζεται υλικό μέσο και δεν «ταξιδεύει» στο κενό.
Χρώματα LASER
Τα διαφορετικά χρώματα LASER που συναντάμε οφείλονται στη χρήση διαφορετικών χημικών ουσιών, που συχνά είναι ευγενή αέρια, για τη δημιουργία της δέσμης φωτός. Ειδικότερα, μερικά από τα πιο συνηθισμένα υλικά για την κατασκευή τους είναι τα εξής:
Ήλιο – Νέο: κόκκινο LASER
Διοξείδιο του άνθρακα: υπέρυθρο LASER
Ιόντα Αργού: πράσινο LASER
Kρυπτό: κόκκινο LASER
Ήλιο – Κάδμιο: μπλε LASER
Πώς επιδρά, γενικά, το LASER στον οργανισμό;
Τα φωτόνια που έρχονται σε επαφή με τον οργανισμό μας φέρουν κινητική ενέργεια, λόγω της σωματιδιακής φύσης του φωτός. Γενικά, η ενέργεια έχει την τάση να μετατρέπεται από τη μία μορφή στην άλλη, αλλά ποτέ να χάνεται, όπως ορίζει η αρχή διατήρησης ενέργειας. Όταν το LASER έρχεται σε επαφή με το σώμα μας, η κινητική ενέργεια μετατρέπεται σε θερμότητα. Με αυτόν τον τρόπο, διασπώνται χημικοί δεσμοί μεταξύ των μορίων του οργανισμού μας και επιτυγχάνονται οι χειρουργικές τομές. Το μέγεθος της βλάβης που προκαλείται στον οργανισμό εξαρτάται από την ένταση και την ισχύ της φωτεινής ακτινοβολίας. Όσο μικρότερο είναι το μήκος κύματος που εκπέμπεται από τη συσκευή, τόσο μεγαλύτερη είναι η ισχύς της ακτινοβολίας. Η σειρά της ισχύος των LASER, ανάλογα με το χρώμα της δέσμης φωτός, είναι η εξής:
Μωβ > Μπλε > Πράσινο > Κίτρινο > Πορτοκαλί > Κόκκινο
Ας εξετάσουμε, όμως, τώρα πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το LASER στις διάφορες χειρουργικές ειδικότητες.
Χρήση LASER στη γενική χειρουργική
Αν και πολλοί θα περιμέναμε με τη συγκεκριμένη νόσο να ασχολούνται οι γαστρεντερολόγοι, η θεραπεία των αιμορροΐδων έγκειται στις αρμοδιότητες των γενικών χειρουργών. Η χρήση του LASER για την αντιμετώπισή τους αποτελεί μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο και συνιστάται, κυρίως, για τα στάδια ΙΙ και ΙΙΙ της νόσου, δηλαδή όταν υπάρχει παροδική πρόπτωση αιμορροΐδων κατά την κένωση. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, χορηγείται τοπική αναισθησία και χρησιμοποιείται LASER υπό μορφή καθετήρα, με μήκος κύματος 980 ως 1470 nm. Αυτό, μέσω θέρμανσης (φωτόπηξης), προκαλεί συρρίκνωση του αιμορροϊδικού όζου (δηλαδή των αγγειακών συμπλεγμάτων στην περιοχή του πρωκτικού σωλήνα).
Χρήση LASER στην οφθαλμιατρική
Η χρήση του στην οφθαλμιατρική είναι ευρεία, καθώς δημιουργεί αναίμακτα τομές και, λόγω της λεπτής δέσμης φωτός που παράγει, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με μεγάλη ακρίβεια. Το LASER έχει την ιδιότητα να εισέρχεται στο μάτι και να απορροφάται έντονα από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ενώ λόγω της χαμηλής ισχύος του, δεν προκαλεί βλάβη σε άλλους ιστούς του ματιού.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα οφθαλμολογικών παθήσεων που θεραπεύονται επεμβατικά με χρήση LASER είναι τα εξής:
- Μυωπία/ Υπερμετροπία/ Αστιγματισμός: Αυτές οι ευρέως γνωστές παθήσεις, που όλοι μας ακούμε σε έναν τυπικό οφθαλμολογικό έλεγχο, δύναται να θεραπευτούν με τη χρήση LASER τύπου LASIK. Η συγκεκριμένη τεχνολογία μεταβάλλει το μέγεθος και το σχήμα του κερατοειδούς χιτώνα, ώστε να εξισωθεί με το μέγεθος του βολβού του ματιού στην περίπτωση της μυωπίας και της υπερμετροπίας ή να εξομαλυνθεί το σχήμα του στην περίπτωση του αστιγματισμού.
- Γλαύκωμα: Με LASER δημιουργούνται οπές «αποστράγγισης», προκειμένου να αποσυμφορηθεί ο οφθαλμός από την πίεση που προκαλείται από την περίσσεια υδατοειδούς υγρού.
- Καταρράκτης: Χρησιμοποιείται femtosecond LASER (υψηλής συχνότητας). Αυτό δημιουργεί κυκλικά ανοίγματα, προκειμένου να αφαιρεθεί το πρόσθιο τμήμα του σάκου στον οποίον βρίσκεται ο θολωμένος φακός. Στη συνέχεια, ο ελαττωματικός φακός αντικαθίσταται.
- Οφθαλμικός όγκος (π.χ. ρετινοβλάστημα): Τα LASER, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αξιοποιούνται για φωτόπηξη. Ειδικότερα, αυξάνουν τη θερμοκρασία των νεοπλαστικών ιστών, με αποτέλεσμα να τους καταστρέφουν.
Χρήση LASER στη χειρουργική δερματολογία
Ποιος, άραγε, δεν έχει ακούσει για τις περιβόητες αισθητικές θεραπείες που στηρίζουν τη δράση τους στη χρήση LASER; Στην εποχή που δίνεται ιδιαίτερη έμφαση της εξωτερική εμφάνισης, εξαιτίας της επιφανειακής αντίληψης της ομορφιάς που προωθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί, ενδεχομένως, καταφεύγουμε σε αισθητικές επεμβάσεις στον οργανισμό μας. Σε αυτές συγκαταλέγονται η αφαίρεση ρυτίδων, ουλών και ραγάδων μέσω της χρήσης LASER.
Ξεχωριστή μνεία αξίζει η αξιοποίηση του LASER από δερματολόγους, προκειμένου να αφαιρέσουν, για αισθητικούς λόγους, δομές τριχοειδών αγγείων, όπως αιμαγγειοματόδεις σπίλους και ευραγγεία. Αυτή η θεραπεία βασίζεται στη χρήση παλμικού LASER, δηλαδή που δεν εκπέμπει συνεχώς, αλλά σε παλμούς ίσης μεταξύ τους έντασης, με μήκος κύματος 585 nm. Η τιμή αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς αντιστοιχεί στην κορύφωση του φάσματος απορρόφησης της αιμοσφαιρίνης που εμπεριέχεται εντός των αιμοφόρων αγγείων.
Χρήση LASER στην αγγειοχειρουργική
H χρήση LASER συμβάλλει στην αιμόσταση. Αυτή είναι αποτέλεσμα της στένωσης των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που οδηγεί σε περιορισμένη απώλεια αίματος. Όπως αντιλαμβανόμαστε, ο καυτηριασμός των αγγείων είναι ικανός να ελαττώσει τις ανάγκες για μεταγγίσεις σε πληθώρα επεμβάσεων.
Παρόλα αυτά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση του LASER για θεραπεία κιρσών (διατεταμένων φλεβών κάτω άκρων). Χρησιμοποιείται ενδοφλεβικό LASER, το οποίο εκπέμπεται από οπτική ίνα που εισέρχεται στον ασθενή από τη βουβωνική χώρα. Το LASER θερμαίνει και καταστρέφει το τοίχωμα της παθολογικής φλέβας.
Σημαντική υποσημείωση
Πρέπει να θυμόμαστε πάντα όχι μόνο τα βασικά πλεονεκτήματα, αλλά και τους πιθανούς κινδύνους που ελλοχεύουν από τη χρήση LASER στη χειρουργική. Παρά την ύψιστη χρησιμότητα του LASER που αναλύσαμε παραπάνω, η απρόσεκτη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε ανάφλεξη χειρουργικών υλικών, σωματικές βλάβες στον ασθενή και προβλήματα όρασης στον χειρουργό, αν δεν τηρούνται τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- LASER αιμορροϊδοπλαστική (LHR): ελάχιστα επεμβατική και ανώδυνη θεραπεία των αιμορροΐδων, hygeia.gr, διαθέσιμο εδώ
- LASIK eye surgery, mayoclinic.org, διαθέσιμο εδώ
- Κιρσοί: Συμπτώματα, κίνδυνοι και πώς αντιμετωπίζονται, nikosparaskevas.gr, διαθέσιμο εδώ
