Του Βασίλη Μορφονιού,
Την περασμένη Κυριακή 20/10 διεξήχθησαν προεδρικές εκλογές στην Μολδαβία με τους ψηφοφόρους να έχουν να επιλέξουν μεταξύ δύο διαφορετικών τροχιών για τη χώρα τους. Ο ένας δρόμος κοιτάει προς τη δύση με μια μελλοντική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ο άλλος προς τη Ρωσία και τους συμμάχους της στην ανατολή. Οι εκλογές συνοδεύτηκαν από ένα δημοψήφισμα για την τροποποίηση του συντάγματος στη χώρα, ώστε αυτό να περιλαμβάνει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθιερώνοντάς την επίσημο και απαραβίαστο στόχο της χώρας. Αυτό έγινε σε μια προσπάθεια της προέδρου Sandu η χώρα να μην αλλάξει την τροχιά που την έβαλε η ίδια με το αίτημα ένταξης στην Ε.Ε. τον Μάρτιο του 2022, αμέσως μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ξεκινώντας από τα αποτελέσματα των εκλογών, νικήτρια αποδείχθηκε η φιλοευρωπαϊκή νυν πρόεδρος Maia Sandu που συγκέντρωσε 42.5% των ψήφων, με την δεύτερη θέση να πηγαίνει στον φιλορώσο πρώην γενικό εισαγγελέα Alexandr Stoianoglo που συγκέντρωσε 26%. Καθώς κανένας υποψήφιος δεν συγκέντρωσε το απαιτούμενο 50% που χρειάζεται για να κερδίσει την προεδρία, οι δύο προαναφερόμενοι υποψήφιοι θα ανταγωνιστούν στο δεύτερο γύρο των εκλογών στις 3 Νοεμβρίου. Παρότι η Sandu έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, κοντά στις 250.000 χιλιάδων ψήφους, δεν θα είναι εύκολο να κερδίσει τον δεύτερο γύρο. Αυτό γιατί παρότι το φιλοευρωπαϊκό μπλοκ κατέβηκε ενωμένο στις εκλογές, συντασσόμενο πίσω από τη Sandu, το φιλορωσικό μπλοκ εμφανίστηκε κατακερματισμένο με την ψήφο τους να διασπάτε σε πολλαπλά κόμματα. Έτσι, ο τρίτος, τέταρτος, πέμπτος και έκτος υποψήφιος κατέληξαν να είναι φιλορώσοι. Αν αθροίσουμε τα ποσοστά τους συλλέγουν πάνω από 54% των ψήφων. Μένει να δούμε αν θα στηρίξουν όλοι τον Stoianoglo παρά τις μεταξύ τους αψιμαχίες και κυριότερα αν οι ψηφοφόροι τους θα τους ακολουθήσουν ή θα οδηγηθούν στην αποχή.
Η κούρσα του δημοψηφίσματος ήταν πολύ πιο έντονη και περιείχε πολλές εκπλήξεις, ενώ η εγκυρότητα της εκλογικής διαδικασίας αμφισβητήθηκε τόσο από τις Βρυξέλλες όσο και από το Κρεμλίνο. Οι ψηφοφόροι είχαν να απαντήσουν στο εξής ερώτημα: «Υποστηρίζετε την τροποποίηση του Συντάγματος με σκοπό την προσχώρηση της Δημοκρατίας της Μολδαβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;». Ενώ με 88% καταμέτρηση των ψήφων το «Όχι» φαινόταν ότι θα κερδίσει, η εισροή των ψήφων των ομογενών Μολδαβών από το εξωτερικό ήταν αρκετή για να μετατρέψει το δημοψήφισμα σε κούρσα πολιτικού θρίλερ, με τα αποτελέσματα να φτάνουν την σχεδόν απόλυτη 50-50 ισοπαλία σε ένα σημείο. Εν τέλει το «Ναι» υπερίσχυσε κατά μόλις 12.000 ψήφους και, καθώς προσήλθε το ήμισυ του εκλογικού σώματος, είχε δεσμευτικό χαρακτήρα. Η επιλογή «Ναι» επιλέχθηκε από το 45,38% των ψηφοφόρων που ζουν στη Μολδαβία και το 76,96% των Μολδαβών πολιτών που ζουν ή τοποθετούνται στο εξωτερικό.
Διεθνείς Αντιδράσεις
Η πρόεδρος Sadhu απέδωσε το κοντινό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σε ξένη παρέμβαση και το χαρακτήρισε ως «πρωτοφανή επίθεση στη δημοκρατία», προσθέτοντας ότι η κυβέρνησή της είχε αποδείξεις ότι είχαν αγοραστεί 150.000 ψήφοι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χαιρέτισε τα αποτελέσματα, ενώ ακολούθησε τη γραμμή της Sadhu καταδικάζοντας την «άνευ προηγουμένου παρέμβαση και εκφοβισμό της Ρωσία». Η Αμερική επίσης καταδίκασε την «προσπάθεια υπονόμευσης των εκλογών της Μολδαβίας από τη Ρωσία». Νωρίτερα φέτος, η Μολδαβική εφημερίδα Ziarul de Gardă κατηγόρησε τον Μολδαβό Φιλορώσο ολιγάρχη, Ilan Shor, ότι έλαβε 15 εκατομμύρια από τη ρωσική κυβέρνηση, τα οποία μοίρασε μέσω της εταιρείας του σε 130.000 άτομα με σκοπό την εξαγορά ψήφων. Το σκάνδαλο έφερε μεγάλες αναταραχές με την απαγόρευση του κόμματος του Shor και την προσπάθεια των υπόλοιπων υποψηφίων να αποστασιοποιηθούν απ’ αυτόν (γεγονός που ενίσχυσε τον κατακερματισμό).
Από την αντίποδα όψη, το Κρεμλίνο έκανε λόγο για «ανελεύθερη προεκλογική εκστρατεία». Διαβεβαίωσε ότι η Μόσχα «ξέρει πόσο οι άνθρωποι δεν τάσσονται υπέρ της ιδεολογίας και των πράξεων της προέδρου» και ζήτησε από την απερχόμενη πρόεδρο να φέρει «δημόσια αποδεικτικά στοιχεία» σχετικά με τις «σοβαρές κατηγορίες» ξένης ανάμειξης στην εκλογική διαδικασία, η οποία έχει ως στόχο «να παγιδεύσει την Μολδαβία στην ανασφάλεια και την αποσταθεροποίηση» που η Μόσχα θεωρεί ότι θα προκληθεί από την απομάκρυνση της χώρας από την σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Ο Peskov θεωρεί ότι είναι «δύσκολο να εξηγηθεί η αύξηση των ψήφων υπέρ της Sadhu και την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση» σήμερα το πρωί. «Όποιος γνωρίζει την εκλογική διαδικασία μπορεί να εντοπίσει ανωμαλίες στην αύξηση των ψήφων», είπε κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων. Τέλος, το Κρεμλίνο καταδίκασε την έλλειψη εκλογικών κέντρων στη Ρωσία καθώς στάλθηκαν μόλις 10.000 ψηφοδέλτια ενώ η διασπορά μολδαβών στη Ρωσία είναι η μεγαλύτερη της χώρας ξεπερνόντας τους 500.000.
Υπερθνιστερία και Γκαγκάζια
Η Γεωγραφική κατανομή των ψήφων είδε το «Ναι» να υπερισχύει στην πρωτεύουσα Κισινάου και στα πιο ανεπτυγμένα προάστιά της, ενώ το «Όχι» κυριάρχησε στη βόρεια Μολδαβία, την Υπερθνιστερία και τη Γκαγκάζια. Ο εκλογικός χάρτης ανέδειξε τον εσωτερικό διχασμό που κυριαρχεί στη χώρα και τη διαφορετική κουλτούρα που κυριαρχεί στις περιοχές με πλειοψηφία μειονοτήτων. Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία ξεκίνησε από τη σύγκρουση των αρχών με τις απόσχισες Ρωσόφονες περιοχές του Ντονμπάς, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε για τις παρόμοιες περιοχές της Μολδαβίας που κινδυνεύουν να γίνουν το επόμενο μέτωπο σύγκρουσης στη καυτή σύγχρονη γεωπολιτική σκακιέρα.
Η Υπερθνειστερία (Transnistria) είναι μια αποσχισθείσα περιοχή που βρίσκεται μεταξύ του ποταμού Ντνέστερ και των συνόρων με τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Ιδρύθηκε το 1990 όταν οι Σλάβοι της Μολδαβίας επιχείρησαν να αποσχιστούν από τη Μολδαβία. Η περιοχή ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα κράτος, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, και παραμένει μέρος της Μολδαβίας βάσει του διεθνούς δικαίου. Η Υπερθνειστερία διαθέτει δική της κυβέρνηση, στρατό και νόμισμα, αλλά η οικονομία της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία, που παρέχει οικονομική και στρατιωτική στήριξη. Η περιοχή έχει πληθυσμό κυρίως Ρώσων, Ουκρανών και Μολδαβών, με την ρωσική γλώσσα να είναι η κύρια γλώσσα επικοινωνίας.
Η Γκαγκαζία (Gagauzia) είναι μια αυτόνομη περιοχή στη νότια Μολδαβία, όπου κατοικεί η Γκαγκαζική κοινότητα, μια τουρκικής καταγωγής εθνοτική ομάδα. Η Γκαγκαζία αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη περιοχή το 1994 και έχει το δικό της διοικητικό σύστημα, αλλά οι εξουσίες του είναι περιορισμένες. Στις 2 Φεβρουαρίου 2014, η Γκαγκάουζια διεξήγαγε δύο δημοψηφίσματα. Στο πρώτο, το 98,4% ψήφισε υπέρ της ένταξης στην Τελωνειακή Ένωση της Λευκορωσίας, του Καζακστάν και της Ρωσίας. Στο δεύτερο, το 97,2% αντιτάχθηκε στην περαιτέρω ενσωμάτωση με την Ε.Ε. Το 98,9% των ψηφοφόρων υποστήριξε επίσης την πρόταση ότι η Γκαγκούσια θα μπορούσε να κηρύξει την ανεξαρτησία της εάν η Μολδαβία ενωθεί με τη Ρουμανία.
H Sadhu είχε θέσει ως στόχο της κυβέρνησης της την ένταξη της Μολδαβίας στην Ε.Ε. έως το 2030, κάτι που φαίνεται μάλλον δύσκολο με βάση της τωρινές συνθήκες. Η εύφλεκτη κατάσταση στην Υπερθνειστερία και η παρουσία Ρώσων στρατιωτών στη περιοχή είναι σίγουρα το μεγαλύτερο εμπόδιο αλλά και οι απαιτήσεις της Ε.Ε. είναι κάθε άλλο παρά εύκολες (δε χρειάζεται παρά να ρωτήσουμε τη Τουρκία που παραμένει υποψήφια επί δεκαετίες). Η Μολδαβία θα πρέπει να συμμορφωθεί με 36 Ευρωπαικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, τη δικαστική εξουσία, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τα ανθρώπινα δικαιώματα μεταξύ άλλων, που θα απαιτήσουν σκληρά και μη αρεστά μέτρα που θα προκαλέσουν την ενόχληση διάφορων κοινωνικών ομάδων. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει είναι μια fast-track ενταξιακή διαδικασία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία αλλά αυτό είναι κάτι που οι Βρυξέλλες δεν συνηθίζουν.
Ό,τι και αν επιλέξει εν τέλει, η Μολδαβία βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής της ιστορίας της και πρέπει να παίξει τα χαρτιά της πολύ προσεκτικά αν δεν θέλει να καταλήξει σαν τον άτυχο γείτονά της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μολδαβία: Αιχμές του Κρεμλίνου για νοθεία στο δημοψήφισμα, news247.g, διαθέσιμο εδώ
- 2024 Moldovan European Union membership referendum, en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Russia reportedly meddling in Moldova referendum, dw.com, διαθέσιμο εδώ
- Gagauzia: Turkic, Orthodox crossroads between Moldova, Russia and Turkey, nationalia.info, διαθέσιμο εδώ
