Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς επιδεικνύουν έντονα ελεγκτική και επιβλητική συμπεριφορά, προσπαθώντας να θωρακίσουν τα παιδιά τους από κάθε είδους κίνδυνο, συχνά πέρα από τις ρεαλιστικές ανάγκες και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Παρόλο που τα παιδιά τους ζουν συνήθως σε ασφαλές περιβάλλον, αυτοί οι γονείς νιώθουν συνεχώς την ανάγκη να τα προφυλάσσουν τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Η προστατευτική τους στάση δεν περιορίζεται μόνο στην αποφυγή πραγματικών κινδύνων, αλλά επεκτείνεται στην υπερβολική ανησυχία για τη συναισθηματική τους ευημερία, προσπαθώντας να προλάβουν κάθε ενόχληση ή δυσκολία της καθημερινότητας. Αυτό γίνεται, συχνά, με την απομάκρυνση εμποδίων και τη διαχείριση κάθε μικρής απογοήτευσης ή πρόκλησης.
Ορισμένοι γονείς επιλέγουν την υπερπροστατευτική προσέγγιση, διότι επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν μια ζωή χωρίς δυσκολίες, προβλήματα ή κινδύνους. Αυτή η προσέγγιση, που πηγάζει από την αγάπη και την έντονη επιθυμία για την ευτυχία των παιδιών τους, τις περισσότερες φορές οδηγεί σε υπερβολικές και αχρείαστες παρεμβάσεις. Οι γονείς, ενστικτωδώς, επιθυμούν να προφυλάξουν τα παιδιά τους από βλάβες, αποτυχίες και αρνητικά συναισθήματα. Ωστόσο, όταν η φροντίδα μετατρέπεται σε συνεχή παρέμβαση, με τους γονείς να σώζουν τα παιδιά τους από κάθε μικρή απογοήτευση ή αποτυχία, τότε η προσέγγισή τους γίνεται υπερπροστατευτική και περιοριστική.
Η υπερπροστατευτική τάση των γονέων αναδύεται συχνά από μια ποικιλία παραγόντων, που σχετίζονται με τις προσωπικές τους εμπειρίες, καθώς και με τις κοινωνικές και πολιτισμικές επιρροές που τους περιβάλλουν. Πολλοί γονείς έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα, όπου οι ίδιοι υπήρξαν μάρτυρες ανασφαλειών ή δυσκολιών, γεγονός που τους ωθεί να υιοθετούν υπερβολικά προστατευτικές στάσεις απέναντι στα παιδιά τους, προκειμένου να τα προφυλάξουν από παρόμοιες τραυματικές εμπειρίες. Η επιθυμία τους να διασφαλίσουν μια ιδανική παιδική ηλικία για τα παιδιά τους, συχνά εκδηλώνεται σε αδιάκοπη παρακολούθηση και παρεμβάσεις.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους, που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά, από ζητήματα υγείας και ασφάλειας μέχρι ψυχολογικές προκλήσεις και κοινωνικές δυσκολίες. Οι πληροφορίες σχετικά με κινδύνους, που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο, συχνά υπερβολικές ή παραπλανητικές, εντείνουν την ανησυχία των γονέων, ενθαρρύνοντάς τους να υιοθετήσουν υπερπροστατευτική συμπεριφορά.
Επιπλέον, στις σύγχρονες κοινωνίες, οι υψηλές προσδοκίες για την επιτυχία και την ευτυχία των παιδιών «επιβάλλουν» στους γονείς ένα καθοριστικό ψυχολογικό φορτίο. Νιώθοντας την πίεση να διασφαλίσουν τις καλύτερες δυνατές ευκαιρίες για τα παιδιά τους, επιδιώκουν να ελέγξουν κάθε πτυχή της ζωής τους, ώστε να αποτραπούν οι αποτυχίες. Η επιθυμία τους να δημιουργήσουν ένα προστατευμένο και «ιδανικό» περιβάλλον, ελεύθερο από κινδύνους και απογοητεύσεις, ενισχύει την τάση για διαρκή παρέμβαση στην καθημερινότητα των παιδιών τους.
Συνεπώς, η προσωπική ανασφάλεια και το άγχος των γονέων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υπερπροστατευτικότητα. Γονείς, οι οποίοι αμφισβητούν την ικανότητά τους να διαχειριστούν τις προκλήσεις της ανατροφής ή βιώνουν άγχη σχετικά με το μέλλον, συχνά προσπαθούν να ελέγξουν τις καταστάσεις μέσω υπερβολικής φροντίδας και παρέμβασης. Έτσι, η ανάγκη τους να αισθάνονται σίγουροι και ασφαλείς στην ικανότητά τους ως γονείς, καταλήγει να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αυτονομία των παιδιών τους.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της υπερπροστατευτικότητας στους ψυχοκοινωνικούς και συναισθηματικούς τομείς ανάπτυξης των παιδιών είναι ποικίλες και συχνά αρνητικές. Η συνεχής παρέμβαση των γονέων μπορεί να περιορίσει την ικανότητα των παιδιών να αναπτύξουν αυτονομία, αυτοπεποίθηση και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Όταν ένα παιδί συνηθίζει να προστατεύεται συνεχώς από δυσκολίες ή απογοητεύσεις, ενδέχεται να μην αποκτήσει την εμπειρία της διαχείρισης κρίσεων ή της ανάληψης ευθυνών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αυτοεκτίμηση και σε εξάρτηση από τους γονείς για τη λήψη αποφάσεων.
Επιπροσθέτως, τα παιδιά των υπερπροστατευτικών γονέων συχνά δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το άγχος ή την αποτυχία, καθώς δεν έχουν μάθει να διαχειρίζονται την απογοήτευση ή τον φόβο. Το αποτέλεσμα είναι ότι μπορεί να αναπτύξουν ανησυχία για την αποτυχία ή αγωνία μπροστά σε οποιαδήποτε πρόκληση. Αντιθέτως, ενδέχεται να είναι πιο επιρρεπή στην κοινωνική απομόνωση ή δυσκολία προσαρμογής σε νέες καταστάσεις.
Για να αντιμετωπίσουν την υπερπροστατευτική τάση, οι γονείς πρέπει να επαναξιολογήσουν τον ρόλο τους, δίνοντας σταδιακά στο παιδί περισσότερη αυτονομία ανάλογα με την ηλικία του. Αντί για έλεγχο, χρειάζεται ενθάρρυνση και υποστήριξη, ώστε το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες και αυτοπεποίθηση. Οι γονείς πρέπει να αποδεχθούν, επίσης, ότι η αποτυχία είναι μέρος της ζωής και να δίνουν χώρο για πρωτοβουλίες, βοηθώντας το παιδί να μάθει από τα λάθη του. Τέλος, η ανοιχτή επικοινωνία με το παιδί συμβάλλει στην συναισθηματική του ωριμότητα και ανθεκτικότητα.
Συμπερασματικά, η υπερπροστατευτικότητα, αν και συχνά προέρχεται από την έντονη επιθυμία των γονέων να προστατεύσουν τα παιδιά τους από κινδύνους και απογοητεύσεις, μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον υγιή τους τρόπο ανάπτυξης. Η υπερβολική παρέμβαση στερεί από τα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύξουν ζωτικές δεξιότητες, όπως η αυτοπεποίθηση, η ανθεκτικότητα και η ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις. Οι γονείς καλούνται να βρουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ της φροντίδας και της αυτονομίας, επιτρέποντας στα παιδιά τους να ανακαλύψουν τον κόσμο μέσα από τις δικές τους εμπειρίες, τα δικά τους λάθη και τις δικές τους επιτυχίες. Η πραγματική σχέση γονέα και παιδιού εδράζεται στην εμπιστοσύνη, στην ενθάρρυνση και στην προσφορά στήριξης και όχι στην παρεμπόδιση της φυσικής πορείας της ανάπτυξής τους. Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία, τα παιδιά μπορούν να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες και ανεξάρτητες προσωπικότητες, έτοιμες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Υπερπροστατευτικοί Γονείς: Οι Κρυμμένες Παγίδες της Αγάπης, learnhealth.gr, διαθέσιμο εδώ
- Υπερπροστατευτικοί γονείς: πώς επηρεάζουν την ψυχική υγεία των παιδιών, therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο υπερπροστατευτικός γονέας, psychoedu.gr, διαθέσιμο εδώ
