Του Ιωάννη Μόλλα,
Ως συναίσθημα, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, ορίζεται μια σύνθετη εμπειρία της συνείδησης, της σωματικής αίσθησης και της συμπεριφοράς που αντικατοπτρίζει την προσωπική σημασία ενός πράγματος, ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης. Κοινώς, συναίσθημα είναι η αντίδραση του οργανισμού στην ψυχοσύνθεση με βάση τα εξωτερικά βιώματα στα οποία εκτίθεται ο καθένας από εμάς. Αντίδραση, η οποία στηρίζεται στη δράση κάποιων εκπληκτικών χημικών μορίων, των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι έχουν ως στόχο μέσω της δράσης τους να μεταφέρουν σήματα από το ένα νευρωνικό κύτταρο στο άλλο. Μάλιστα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως, με βάση τα ευρήματα της σύγχρονης νευροεπιστήμης, διαφορετικοί νευροδιαβιβαστές σχετίζονται στενά με τα διάφορα συναισθήματα, όπως αυτά της ικανοποίησης, του θυμού, του φόβου και της αγάπης.
Ποια, όμως, είναι τα κύρια είδη νευροδιαβιβαστών που συναντάμε στον άνθρωπο;
Ενδεικτικά, τα κύρια είδη νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται άμεσα με τα διάφορα συναισθήματα και ανάγκες του ανθρώπου είναι:
- Η Ντοπαμίνη: Αποτελεί νευροδιαβιβαστή, στενά συνδεδεμένο με μια αίσθηση ικανοποίησης και ανταμοιβής. Αυτή παράγεται στη βάση του εγκεφάλου μέσα από μια διαδικασία μετατροπής του αμινοξέος Τυροσίνη σε L-Dopa και, στη συνέχεια, στο ενεργό βιομόριο Ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη μάθηση, τη διάθεση και την ψυχική ευεξία, στη λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων και των νεφρών, στον καρδιακό ρυθμό, στον ύπνο και στην επεξεργασία του άλγους. Η έλλειψή της συνδέεται στενά με σύνδρομα όπως το Parkinson, καθώς και με την αρνητική διάθεση και την έλλειψη συγκέντρωσης.
- Η Σεροτονίνη: Όπως και η ντοπαμίνη συνδέεται στενά με το αίσθημα της ευφορίας, καθώς είναι υπεύθυνη για την αύξηση της διάθεσης. Μάλιστα, η απουσία της σεροτονίνης έχει συσχετιστεί στενά με την κατάθλιψη και τα συμπτώματά της, ενώ η παρουσία της επηρεάζει θετικά τη διάθεση, διευκολύνει τον ύπνο και αυξάνει την όρεξη.
- Το Γλουταμινικό Οξύ: Αποτελεί τον κύριο νευροδιαβιβαστή που συναντάμε, μελετώντας τη χημεία του εγκεφάλου, και είναι γνωστό πως η δράση του σχετίζεται με τη μνήμη και τη μάθηση, ενώ αυξάνει και την πλαστικότητα του εγκεφάλου. Παράλληλα, έχει ως ρόλο τη ρύθμιση του κύκλου ύπνου και αφύπνισης, ενώ σχετίζεται και με το αίσθημα του πόνου.
- Το Γ-Αμινοβουτυρικό Οξύ: Αποτελεί νευροδιαβιβαστή που ανευρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα και παίζει κεντρικό ανασταλτικό ρόλο για τους νευρώνες στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η δράση του σχετίζεται με τη θετική διάθεση, την απουσία του άγχους και του στρες, την ένταση και την κατάθλιψη. Από την άλλη πλευρά, μειωμένα επίπεδα γ-αμινοβουτυρικού έχουν ως απότοκο τη νευρικότητα και τη δυσκολία στην αυτοσυγκράτηση του ασθενή.
- Η επινεφρίνη ή αλλιώς γνωστή ως αδρεναλίνη: Είναι ένας νευροδιαβιβαστής που εκκρίνεται από τα κύτταρα του μυελού των επινεφριδίων και βοηθά τον οργανισμό να απαντάει αποδοτικά σε οξείες αντιδράσεις στρες. Πιο συγκεκριμένα, παίζει κύριο ρόλο στις αντιδράσεις fight, flight or fright, όπου προειδοποιεί τον οργανισμό μας για ένα κίνδυνο. Εκκρίνεται συχνά σε περιπτώσεις φόβου, άγχους και συγκίνησης.
Συνεπώς, όλα μας τα συναισθήματα, από το άγχος που βιώνουμε όταν αργούμε στη δουλειά, τη χαρά που βιώνουμε όταν αντικρίζουμε τους αγαπημένους μας, το αίσθημα ικανοποίησης που μας κατακλύζει όταν γευόμαστε το αγαπημένο μας φαγητό ή τη θλίψη που νιώθουμε ύστερα από ένα δυσάρεστο συμβάν σχετίζονται με την αύξηση και μείωση νευροδιαβαστών και ορμονών.
Εν κατακλείδι, η ενδελεχής μελέτη και κατανόηση των νευροδιαβιβαστικών ουσιών και της χημείας πίσω από τα συναισθήματά μας, μας αποκαλύπτει τη σύνθετη φύση της ανθρώπινης εμπειρίας. Οι ουσίες αυτές λειτουργούν συνεργατικά, ρυθμίζοντας τις ψυχοσωματικές μας αντιδράσεις, ενώ οι διαταραχές στη δραστική τους ιδιότητα μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές πνευματικές και ψυχικές διαταραχές, όπως την αγχώδη διαταραχή, την κατάθλιψη και την απώλεια μνήμης. Για όλους τους παραπάνω λόγους, είναι αναγκαία η μελέτη των χημικών αυτών ουσιών. Γιατί όσο πιο πολύ κατανοούμε τους αόρατους χημικούς αγγελιοφόρους του εγκεφάλου μας, τόσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην αποκωδικοποίηση των βαθύτερων εκφάνσεων της ανθρώπινης φύσης και λειτουργίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- GABA, therapia, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι το γλουταμινικό, therapia, διαθέσιμο εδώ
- FEELINGS & THE NEURO-CHEMISTRY OF EMOTION, Mya Care, διαθέσιμο εδώ
- Serotonin: The natural mood booster, Harvard Health Publishing, διαθέσιμο εδώ
