Της Τάνιας Στέφου,
Η διοικητική πράξη είναι μια από τις πλέον κομβικές έννοιες του διοικητικού δικαίου καθόσον αποτελεί το βασικό μέσον άσκησης της δράσης της Δημόσιας Διοίκησης με το οποίο θεσπίζονται δικαιώματα και επιβάλλονται υποχρεώσεις για τους ιδιώτες. Όταν οι διοικητικές πράξεις είναι περιορισμένης χρονικής ισχύος, λήγουν με το πέρας της χρονικής τους διάρκειας, στην περίπτωση που είναι προσωποπαγείς όταν εκλείψει ο αποδέκτης της πράξης και στην περίπτωση των πραγματοπαγών πράξεων όταν εκλείψει το αντικείμενο της ρύθμισης. Η διοικητική πράξη με νομοθετική η άλλη διοικητική πράξη μπορεί να λήξει βάσει ρητής η σιωπηρής αντίθετης ρύθμισης. Σύμφωνα με τις αρχές του διοικητικού δικαίου η ατομική πράξη ανακαλείται είτε για το μέλλον είτε αναδρομικώς. Ο βασικός κανόνας είναι ότι οι ατομικές πράξεις δεν ανακαλούνται, όταν είναι συστατικές και διαπιστωτικές, οι οποίες έχουν δικαιώματα η έννομα συμφέροντα.
Υπάρχουν εξαιρέσεις κατά τις οποίες η διοίκηση μπορεί να ανακαλέσει μια νόμιμη διοικητική πράξη για λόγους δημοσίου συμφέροντος, έχοντας την δυνατότητα να προβεί σε επανεκτίμηση των δεδομένων, βάσει των οποίων εκδόθηκε η πράξη ή να εκτιμήσει νέα δεδομένα. Όταν συναινεί ο διοικούμενος μπορεί να γίνει ανάκληση, επιπλέον μπορεί να γίνει και όταν δεν υπάρχει συμμόρφωση του διοικούμενου σε όρους της πράξης ή όταν παρέλθει ή προθεσμία της διοικητικής πράξης προς την ενέργεια. Άλλες περιπτώσεις ανάκλησης είναι: όταν η διοικητική πράξη έχει εκδοθεί υπό την επιφύλαξη της ανακλήσεως και όταν από αυτήν δεν έχουν απορρεύσει δικαιώματα.
Η ανάκληση των παράνομων ατομικών διοικητικών πράξεων χωρεί όταν είναι επωφελής εντός εύλογου χρόνου, δηλαδή όταν συντρέχουν λόγοι νομιμότητας και όχι λόγοι σκοπιμότητας. Έτσι, η διοίκηση κατά τον διοικητικό αυτοέλεγχο έπεται στον έλεγχο της νομιμότητας των πράξεών τους. Ο εύλογος χρόνος ορίζεται σε 5 χρόνια εάν αυτός δεν ορίζεται από τις διατάξεις και κρίνεται από το δικαστήριο, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε περίπτωσης. Με το πέρας της 5ετίας, η διοίκηση μπορεί να ανακαλεί μια πράξη με την οποία αυτή αποκομίζει κάποια ωφέλεια. Η ανάκληση των παράνομων ατομικών διοικητικών πράξεων μπορεί να υφίσταται μετά την πάροδο του εύλογου χρόνου, επίσης όταν απέρρευσαν δικαιώματα, ή συμφέροντα εφόσον ή έκδοση της είναι ενέργεια του διοικούμενου, ο οποίος εξαπάτησε την διοίκηση. Το δημόσιο συμφέρον υπαγορεύει την ανάκληση οπότε μπροστά του υποχωρεί, ή προστασία των κεκτημένων δικαιωμάτων. Εξαίρεση της ανάκλησης χωρεί όταν ή διοίκηση ανακαλεί πράξη σε ακυρωτική απόφαση διοικητικού δικαστηρίου και όταν δεν θίγονται τα δικαιώματα τρίτου, οι οποίοι δεν γνώριζαν την ενέργεια απάτης του διοικούμενου.
Η διοίκηση έχει την ευχέρεια να ανακαλέσει την πράξη της, ακόμη και των παράνομων πράξεων, κάτι το οποίο έχει επικριθεί από την νομολογία, από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο ως ασυμβίβαστα με την αρχή της νομιμότητας. Η ανάκληση αυτήν μπορεί να γίνει με αίτηση του ενδιαφερόμενου ή αυτεπάγγελτα χωρίς περιορισμό του χρόνου προς όφελος του διοικούμενου, αν υπάρχει ρητή απαγόρευση του νόμου, και δικαιώματα τα οποία δεν μπορούν να ανατραπούν, δεν είναι δυνατή η ανάκληση.
Στις πράξεις της διοίκησης υπάρχουν εξαιρέσεις όπως: η υποχρέωση να ανακαλέσει, όταν αυτό προβλέπεται ρητώς από τις διατάξεις, όταν οφείλει να συμμορφωθεί σε ακυρωτική δικαστική απόφαση και τέλος όταν οι πράξεις εκδόθηκαν βάσει διάταξης νόμου που κηρύχθηκε αντισυνταγματική σε διάστημα της αναδρομικής ισχύος της απόφασης. Επιπλέον, η διοίκηση ανακαλεί τις δυσμενείς διοικητικές πράξεις λόγω αδράνειας ετών, στην περίπτωση μεταβολής επί το ευμενέστερο της νομοθεσίας, κυρίως στις πράξεις κοινωνικής ασφάλισης και στην περίπτωση των όμοιων πράξεων. Σύμφωνα με το άρθρο 21 του Κώδικα διοικητικής διαδικασίας, το διοικητικό όργανο που εξέδωσε την πράξη είναι αρμόδιο για την ανάκληση της. Η αρμοδιότητα της ανάκλησης της διοικητικής πράξης ανήκει στο διοικητικό όργανο το οποίο ήταν αρμόδιο για την έκδοση κατά το χρόνο της ανάκλησης. Εάν ανακαλείται πράξη νόμιμη ή παράνομη δεν είναι απαραίτητο να τηρείται ή διαδικασία που προβλέπεται για την διαδικασία της. Η ανακλητική πράξη πρέπει να έχει ειδική αιτιολογία αλλιώς καθίσταται ακυρωτέα. Μετά από αίτηση του διοικούμενου καθώς και έρευνα της υπόθεσης ρητή άρνηση της διοίκησης για την ανάκληση της παράνομης διοικητικής πράξης πρέπει να είναι νόμιμα αιτιολογημένη καθώς, άλλως, θα ακυρωθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απόστολος Γέροντας, Σωτήρης Λύτρας, Προκόπης Παυλόπουλος, Γλυκερία Σιούτη, Σπυρίδων Φλογαϊτης, Διοικητικό Δίκαιο, Δ ́ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλας.
- Οι διοικητικές πράξεις (έννοια-διακρίσεις), prevedourou.gr. Διαθέσιμο εδώ.
