Του Δημήτρη Κυριαζή,
Ένα από τα κατάλοιπα της καραντίνας που συνόδευσε τις τάσεις -αλλά πλέον συμβατικές πολιτικές- ψηφιοποίησης των διαδικασιών διακυβέρνησης (ηλεκτρονικό μήνυμα, το ψηφιακό πιστοποιητικό εμβολιασμού κλπ.) λαμβάνοντας την ίδια αποδοχή από τον κόσμο, είναι η επέκταση της εν λόγω λογικής στον χώρο της τέχνης. Η εσωστρέφεια της καραντίνας σε συνδυασμό με την εκ των πραγμάτων αδυναμία για δια ζώσης επιμορφωτικές συμμετοχές σε συναυλίες, θέατρα, κινηματογράφους, μουσεία κλπ. οδήγησε φυσικά και επόμενα όχι απλά στην ψηφιοποίηση πολλών έργων τέχνης, αλλά μας συμφιλίωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό με το «ψηφιακό» παράδειγμα συμπεριφοράς και συμμετοχής στα κοινά και το νομιμοποιούσε συνεπώς, αβίαστα κατά αυτόν τον τρόπο.
Ανήμποροι να αφομοιωθούμε από διαφορετικούς τρόπους έκφρασης πέρα από την έκφραση εντός του ψηφιακού υπερκόσμου που συμπιέζει τον χώρο και τον χρόνο, καθιστώντας το υποκείμενο έναν χρονοταξιδιώτη που την ίδια στιγμή μπορεί να σχολιάζει και να τσεκάρει posts περασμένων χρόνων- και παράλληλα να βρίσκει και ανταπόκριση- το πάλαι ποτέ εναλλακτικό, καταντά σήμερα να μεταπηδά από την εξαίρεση στον ίδιο τον κανόνα. Η κόβιντ πραγματικότητα, που λειτούργησε ως ένας «συγκυριακός αυτοκαταστροφισμός» απέναντι στην αμεσότητα που προσφέρει η δια ζώσης επαφή των μη ψηφιακών και εμπειρικών σχέσεων που κράτησε δύο με τρεις εγκλεισμούς, ήρθε για να εδραιώσει μία στείρα αποτύπωση της εκφραστικής μας ανάγκης, οδηγώντας στον εκφυλισμό και τη σηπτική ιδιότητα πλέον της τελευταίας. Η ψηφιακή έκφραση ανακυκλώνει απλά τις ίδιες προβληματικές, χωρίς να αναστοχάζεται για τον εαυτό της και χωρίς να του θέτει νέα όρια. Οτιδήποτε αναρτηθεί στο Pinterest ή προωθηθεί στο TikTok μπορεί να θεωρηθεί τέχνη, γιατί απλά κάποιους τους εκφράζει, εκμηδενίζοντας πλήρως το κοινό βίωμα με άλλους ανθρώπους που είναι συστατικό στοιχείο κάθε μορφής τέχνης.
Προφανώς είναι πολύ ωραία ιδέα το να εκφράζεται κανείς με τέτοια αμεσότητα ως προς την ανταπόκριση της μετάδοσης του εκάστοτε προβληματισμού και μηνύματος και μάλιστα τζάμπα ή σχεδόν τζάμπα. Φαντάζει πραγματικά μία από τις εξυπνότερες και συμπεριληπτικότερες λύσεις απέναντι στη λογοκρισία και την αδυναμία εύρεσης κάποιου μεσάζοντα, ας πούμε εκδοτικού οίκου ή δισκογραφικής εταιρίας. Παράλληλα, όμως, εκεί που χάνει το εν λόγω εδραιωμένο, πλέον, παράδειγμα κοινωνικής διαλεκτικής διαδικασίας είναι η μη κοινωνική του διάσταση. Όσο κι αν γοητεύει η αίσθηση της αμεσοδημοκατίας των media και η ανάγκη για, επίκαιρο και μη, σχολιασμό, τόσο οξύνεται η εξατομίκευση και η εσωστρέφεια των υποκειμένων.
Μια εσωστρέφεια αρνητική που από έναν γόνιμο και αναστοχαστικό χαρακτήρα, αποκτά τον χαρακτήρα της πενιχρής συμμετοχής στα κοινά, συμπεριλαμβανομένης και της τέχνης προφανώς, καθώς και της πνευματικής και συναισθηματικής ακαμψίας, αφού όλες οι συζητήσεις πάνω σε ένα event, ένα δρώμενο καλλιτεχνικό εν γένει γίνονται εντός του γυάλινου ιντερνετικού υπερκόσμου. Που πήγε η σχέση πάθους και φλερτ μεταξύ του μουσικού και του κοινού όταν πολλές συναυλίες πλέον είναι «υβριδικές» και πολλοί επιλέγουν να τις παρακολουθούν από το σπίτι τους; Που πήγε η ζωντανή και έντονη αντιπαράθεση πάνω σε μια ταινία ή παράσταση που είδε η παρέα μαζί στον κινηματογράφο ή στο θέατρο; Που πήγε η ζωντανή και η έντονα επιμορφωτική αντιπαράθεση που προσφέρει κάθε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο; Ακολουθώντας μια στείρα συζήτηση στις διάφορες πλατφόρμες, blogs και forums αδυνατώντας να διαβάσεις και να ερμηνεύσεις τη γλώσσα του σώματος του συνομιλητή, περιστέλλοντας παράλληλα την εγγύτητα με τον δημιουργό που προσφέρει η άμεση επαφή, που οριακά μπορεί να θεωρηθεί και λιμπιντικά διεγερτική, περιχαρακωνόμαστε σε μία απατηλή αίσθηση τριβής με την τέχνη που μας απομακρύνει από το πραγματικό. Ακόμη και ένα βιβλίο σε ψηφιακή μορφή σε απομακρύνει από τον συγγραφέα του.
Παγιδευμένοι σε μια λαίλαπα επιτηδευμένης προόδου και ενός αισχρού και δουλικού φετιχισμού απέναντι στην ολοκληρωτική ψηφιακή εποχή, το σύστημα αρχών και αξιών που μας διατρέχει, μετά την πανδημία ως επί το πλείστων, μας καθιστά πνευματικά ανήμπορους να συναισθανθούμε μία φορτισμένη κατάσταση και να την κάνουμε ένα κοινό βίωμα, νωθροί ως προς τις ερμηνευτικές και συλλογιστικές μας ικανότητες, καθώς χωρίς διάλογο οι συνειρμοί δεν είναι ούτε καν «επιδερμικοί» μέσα στην απομόνωση μας- κυριολεκτικά- και ρηχούς ατομιστές που συνειδητά απομακρυνόμαστε από διαδικασίες που απαιτούν την συνδιαλλαγή και την ουσιαστική επικοινωνία.
Μετά από όλα αυτά τίθεται και το ζήτημα του ρόλου της τέχνης. Η τριβή με την τέχνη ως μια ηδονιστική μέθοδος, εξού και η συζήτηση αν θεωρείται και το πορνό τέχνη, μια τέχνη που αποτυπώνει και περιγράφει συνήθειες και μια πραγματικότητα, μια τέχνη εργαλείο που προσβλέπει σε μια αφύπνιση της κοινωνίας των πολιτών; Ποια τέχνη θα θέλαμε να δούμε και πως αυτό αποτυπώνεται τον ίδιο χρόνο μέσα από την ψηφιοποίση κάθε πτυχής της ζωής μας; Όλοι οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί και μορφές κοινωνικής δράσης και συμβίωσης (επιβίωσης) -αν η εξατομίκευση συνεχίσει να εδραιώνεται- έχουν ψηφιακό χαρακτήρα. Από τα χρήματα και την αλληλογραφία ως και την σεξουαλική ηδονή και «πραγμάτωση», όσο ειρωνικό κι αν ακούγεται. Μέχρι και η λογική της εξωτερίκευσης των προβληματισμών και των ανησυχιών μετασχηματίζεται όλο και περισσότερο, φτάνοντας στον μηδενισμό κάθε ζωντανής διαλεκτικής διαδικασίας που προσφέρει η βιωματική τέχνη, αντικαθιστώντας την με μία τοξική διαλεκτική του Facebook.
Όπως και να έχει το πράγμα, αξίζει ένα μπράβο σε όλα τα άτομα που επιλέγουν να εκθέσουν-έστω και απροκάλυπτα- τον εαυτό τους και σε όσους φορείς «ενδιαφέρονται» και «σκέφτονται» αυτούς που για οποιονδήποτε λόγο αποστασιοποιούνται από την βιωματική εμπειρία και χρησιμοποιούν την ψηφιακή ως υποκατάστατο. Θα ήταν υποκρισία να εκφράζομαι κριτικά πάνω σε αυτό το ζήτημα και να μην αναγνωρίζω τις δυνατότητες που μου έχει προσφέρει… Ωστόσο η κοινωνική διάσταση οποιουδήποτε νοήματος περνάει κρίση και η τέχνη δεν γίνεται να μας δίνει μόνο απολαύσεις. Μέσα από την τέχνη άλλωστε, γεννήθηκαν ολόκληρες επαναστάσεις. Η τέχνη σήμερα όμως, λειτουργεί υπονομευτικά ως προς τις τελευταίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What’s Next? 18 Trends That Will Move the Art World Forward, artnews.com, διαθέσιμο εδώ
- The Impact of Digital Art on Traditional Art Forms, artificialpaintings.com, διαθέσιμο εδώ
