Της Έλενας Κουλοπούλου,
«Τσεκούρι στον φόρο άνθρακα» έχει γίνει το νέο σλόγκαν της πολιτικής εκστρατείας του συντηρητικού κόμματος στον Καναδά, με ηγέτη τον Pierre Poilievre. Κι ενώ οι ομοσπονδιακές εκλογές στον Καναδά αναμένονται σε έναν χρόνο από τώρα, όλα δείχνουν ότι το πολιτικό παιχνίδι έχει ήδη ξεκινήσει με τις δύο πλευρές να ρίχνουν αιχμές η μία στην άλλη. Από την πλευρά τους οι συντηρητικοί, οι οποίοι διατηρούν σημαντικό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, επιδιώκουν, εκμεταλλευόμενοι την ολοένα και μεγαλύτερη απογοήτευση για την εν ενεργεία Κυβέρνηση, να επισπεύσουν την εκλογική αναμέτρηση των δύο ηγετών μιλώντας περί δημοψηφίσματος και θέτοντας στο επίκεντρο την κλιματική πολιτική.
Τι εννοούμε, όμως, όταν λέμε «φόρος άνθρακα» και ποια η σημασία του;
Ο φόρος άνθρακα είναι ουσιαστικά ένα τέλος που επιβάλλεται στην περιεκτικότητα των ορυκτών καυσίμων σε άνθρακα. Ο στόχος που επιτελεί είναι διττός: αφενός να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κι αφετέρου να ενθαρρυνθεί η υιοθέτηση καθαρότερων και πιο βιώσιμων πηγών ενέργειας, για την αντιμετώπιση αυτής της καλπάζουσας απειλής για ολόκληρη την ανθρωπότητα, της κλιματικής αλλαγής.
Προς τον σκοπό αυτό, 196 κράτη παγκοσμίως συμπεριλαμβανομένου και του Καναδά, έχουν υπογράψει τη Συμφωνία του Παρισιού, μία συμφωνία-ορόσημο, η οποία προβλέπει ότι προκειμένου ο πλανήτης μας να διατηρηθεί βιώσιμος κι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας να περιοριστεί σε 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να μειωθούν κατά 45% έως το 2030 και να φτάσουν στο καθαρό μηδέν, εν έτει 2050. Τι νοείται ως καθαρό μηδέν (net zero target); Η μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα σε μία μικρή ποσότητα υπολειπόμενων εκπομπών που μπορούν να απορροφηθούν σε βάθος χρόνου από τη φύση, αφήνοντας τελικά μηδενικό αποτύπωμα στην ατμόσφαιρα.
Η μετάβαση σε έναν καθαρό μηδενικό κόσμο είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα. Απαιτείται πλήρης αναθεώρηση και μετασχηματισμός του συνολικού τρόπου με τον οποίο παράγουμε, καταναλώνουμε, μετακινούμαστε. Ο ενεργειακός τομέας, όμως, φαίνεται να κρατά το κλειδί για την αποτροπή των χειρότερων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αφού έχει καταδειχθεί ότι είναι υπεύθυνος για τα ¾ των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η τιμολόγηση του διοξειδίου του άνθρακα είναι σημαντική, λοιπόν, για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ενώ, επιπλέον, έχει κριθεί ως ένας από τους αποτελεσματικότερους και λιγότερο δαπανηρούς τρόπους αντιμετώπισης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Στον Καναδά, ο φόρος άνθρακα λειτουργεί ως εξής: oι επαρχίες και τα εδάφη πρέπει να πληρούν ορισμένα ελάχιστα εθνικά πρότυπα, όταν επιλέγουν το σύστημα τιμολόγησης που ταιριάζει καλύτερα στην περίπτωσή τους. Εάν δεν πληρούν αυτά τα πρότυπα, η ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θα διασφαλίσει ότι θα ακολουθήσουν το εθνικό πρότυπο. Οι περισσότερες, τώρα, δικαιοδοσίες στον Καναδά τιμολογούν τη ρύπανση από τον άνθρακα μέσω εισφοράς και μέσω βιομηχανικής τιμολόγησης. Οι καταναλωτές πληρώνουν το τίμημα για τις αγορές ορυκτών καυσίμων με βάση την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που δημιουργούνται κατά την καύση του καυσίμου. Για παράδειγμα, η τιμή για ένα λίτρο ντίζελ είναι υψηλότερη από ό,τι για τη βενζίνη, επειδή το ντίζελ παράγει περισσότερο άνθρακα. Από την άλλη, οι βιομηχανίες μεγάλων εκπομπών που σηκώνουν και το μεγαλύτερο βάρος ευθύνης, ακολουθούν ξεχωριστά συστήματα τιμολόγησης, τα οποία διαφέρουν ανάλογα με την επαρχία. Το Καναδικό Ινστιτούτο για το Κλίμα εκτιμά ότι τα βιομηχανικά συστήματα τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα αποτελέσουν τον μεγαλύτερο μοχλό μείωσης των εκπομπών το 2030.
Πρέπει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι ο συγκεκριμένος φόρος δεν αποτελεί ένα υπέρμετρο βάρος για τους καταναλωτές, μιας κι η κυβέρνηση δεν κρατάει στην πραγματικότητα τα χρήματα αλλά τα επιστρέφει στους φορολογουμένους με τη μορφή τριμηνιαίας επιστροφής. Περίπου το 90% από τα έσοδα πάει πίσω στις οικογένειες μέσω των πληρωμών “Canada Carbon Rebate”, που αποστέλλονται ταχυδρομικά ή κατατίθενται τέσσερις φορές το χρόνο. Το υπόλοιπο 10% επιστρέφεται σε επιχειρήσεις, αγρότες κι ομάδες αυτοχθόνων στην ίδια επαρχία ή περιοχή όπου εισπράχθηκε για να τους βοηθήσει να μειώσουν τις εκπομπές. Οι πολυμελείς οικογένειες είναι αυτές που επωφελούνται περισσότερο.
Το καναδικό σύστημα επιβολής φόρου άνθρακα έχει αναγνωρισθεί παγκοσμίως ως πρότυπο προοδευτικής περιβαλλοντικής πολιτικής, τυγχάνει υποστήριξης από προοδευτικούς αλλά και συντηρητικούς οικονομολόγους κι επιπλέον έχει επιβιώσει από πολλαπλές ομοσπονδιακές εκλογές, συνάμα κι από μία αμφισβήτηση ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Αυτή η φορά, όμως, φαίνεται να διαφέρει, θέτοντας σε αμφισβήτηση το εάν είναι δυνατόν να αντέξει ακόμα μία εθνική ψηφοφορία.
Η αντιπολίτευση θεμελιώνει τα επιχειρήματα της στην αυξημένη δυσαρέσκεια που επικρατεί λόγω του πληθωρισμού, προσπαθώντας να καταδείξει ότι ο φόρος άνθρακα είναι μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης. Ο ηγέτης των Συντηρητικών, Poilievre, σε μία προσπάθεια του να εκφοβίσει τον καναδικό λαό, υποστήριξε ότι, εάν ο φόρος άνθρακα συνεχίσει να αυξάνεται όπως έχει προγραμματιστεί, αυτό θα προκαλέσει «μαζική πείνα», θα «κλείσει ολόκληρη την οικονομία μας» και θα οδηγήσει σε έναν οικονομικό «πυρηνικό χειμώνα». Φυσικά, τέτοιες βαρύγδουπες δηλώσεις δε θα μπορούσαν να μείνουν αναπάντητες.
Ο Υπουργός Περιβάλλοντος του Καναδά, Steven Guilbeault, απάντησε λέγοντας: «η πραγματικότητα είναι ότι είναι εύκολο να πούμε καταργήστε τον φόρο. […] Σε κανέναν δεν αρέσει να πληρώνει φόρους. Είναι πιο περίπλοκο να εξηγήσουμε ότι η κλιματική κρίση είναι πραγματική, κοστίζει στους Καναδούς δισεκατομμύρια δολάρια κι η τιμολόγηση του άνθρακα είναι ένα από τα πολλά μέτρα που θέτουμε σε εφαρμογή για να προσπαθήσουμε να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή».
Σε πρόσφατη έκθεση του Καναδικού Ινστιτούτου για το Κλίμα, διαπιστώθηκε ότι η εθνική εισφορά άνθρακα, η οποία στοχεύει τόσο στους καταναλωτές όσο και στη βιομηχανία, προβλέπεται να μειώσει τις εκπομπές κατά 50% έως το 2030. Σε περίπτωση που μια συντηρητική Κυβέρνηση εγκαταλείψει την εθνική εισφορά άνθρακα, ο Καναδάς δεν θα έχει «κανένα τρόπο να επιτύχει τους στόχους του για τις εκπομπές του 2030», δήλωσε ο Guilbeault, προσθέτοντας ότι αυτό επιδρά αρνητικά και στην αξιοπιστία της χώρας.
Σε αυτό το σημείο, οφείλουμε να αναφέρουμε το γεγονός ότι ακόμα κι αν ο κόσμος επιτύχει το μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών μέχρι το 2050, χωρίς ισχυρή μείωση των εκπομπών έως το 2030, καθίσταται πολύ δύσκολο να αποτραπεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κατά περισσότερο από 1,5°C. Με άλλα λόγια, η επίτευξη του καθαρού μηδενισμού εν έτει 2050, χωρίς να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι στόχοι για το 2030, ενέχει τον κίνδυνο να μην επιτευχθεί ο στόχος για τη θερμοκρασία 1,5°C, με καταστροφικές συνέπειες παγκοσμίως.
Θέση έλαβε κι η οργάνωση Climate Action Network Canada, υποστηρίζοντας ότι: «με κάθε κύμα καύσωνα και πλημμύρα, οι Καναδοί πληρώνουν το πραγματικό τίμημα της κλιματικής αλλαγής. Οι καταστροφικές αφύσικες καταστροφές καθιστούν τη ζωή των ανθρώπων απλησίαστη». Πολλοί ειδικοί έχουν, επίσης, δηλώσει ότι η αντιδημοτικότητα του φόρου άνθρακα οφείλεται κυρίως στην παραπληροφόρηση που έχει σκοπίμως δημιουργηθεί γύρω από το θέμα και που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μία μεγάλη παρεξήγηση.
Όλα αυτά, την ώρα που οι άνευ προηγουμένου πυρκαγιές στον Καναδά τα τελευταία έτη εκτόξευσαν τη χώρα το 2023 στην πρώτη τετράδα των χωρών που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την υπερθέρμανση του πλανήτη, μόλις μετά από την Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ινδία, καταδεικνύοντας την επιτακτική ανάγκη για δράση. Το 2030 είναι μόλις 6 χρόνια μακριά κι, όπως όλα δείχνουν, είναι ακόμα πολλά αυτά τα οποία πρέπει να κάνει η παγκόσμια κοινότητα προκειμένου να επιτύχει τους στόχους που έχουν τεθεί για ένα βιώσιμο αύριο, με το «μπαλάκι» να βρίσκεται τώρα στα χέρια των χωρών οι οποίες σηκώνουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Canada’s carbon tax is popular, innovative and helps save the planet – but now it faces the axe, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- The Critical Next Step: What you need to know about Canada’s 2030 climate target, The ISSD, διαθέσιμο εδώ
- For a livable climate: Net-zero commitments must be backed by credible action, UN, διαθέσιμο εδώ
- How carbon pricing works, Government of Canada, διαθέσιμο εδώ
