Του Αντώνη Πετρόπουλου,
«Πώς θα μπορούσε το μυαλό του να κυριαρχήσει πάνω σε όλα αυτά; Αργότερα, θυμήθηκε ότι υπήρχαν άλλοι άνθρωποι που είχαν κυριαρχήσει πάνω σ’ αυτά. Και έκανε όρκο μεγάλο. Ορκίστηκε με πάθος, από μέσα του, ότι το μυαλό του θα μπορούσε να κάνει ό,τι είχε κάνει το δικό τους».
Ο Martin Eden (το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1909), του Jack London, θα μπορούσε να αποτελεί απλώς μία κοινότοπη ιστορία της σειράς στα συγγραφικά έργα. Τα θέματα που εξιστορούνται είναι κορεσμένα και πράγματι δεν υπάρχει κάτι πρωτότυπο. Εντούτοις, είναι ένα αριστούργημα και καθιστά ένα από τα πιο σπουδαία λογοτεχνήματα του Αμερικανού πεζογράφου. Ο Martin Eden, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, είναι δυνητικά ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο βίος του Jack London έχει πολλά κοινά σημεία με τον ήρωα που δημιούργησε, ακόμα και με την κατάληξή τους.
Ένας αμόρφωτος νεαρός, ναύτης της εργατικής τάξης, ένας κοινός θνητός, ένας κανένας. Συναντάει τυχαία τη Ruth Morse, μία κοπέλα που ανήκει στην αστική τάξη και ο έρωτάς του για εκείνη αποτελεί κίνητρο προκειμένου να μορφωθεί και να θέσει ως στόχο του την πνευματική και κοινωνική του άνοδο, εγκαταλείποντας το τραχύ παρελθόν του. Το χάσμα ανάμεσά τους είναι μεγάλο, αφού ο Martin δεν βρίσκεται στο ίδιο κοινωνικό επίπεδο με τη Routh και η οικογένειά της δεν ομονοεί με τη σχέση τους.
Στο ταξίδι της εκπαίδευσης του εαυτού του, ο Martin μελετάει φιλοσοφία, ποίηση και -με τη βοήθεια της Routh- γραμματική. Μαγεύεται από τα γραπτά έργα και αποφασίζει να γίνει συγγραφέας. Αρχίζει να γράφει απνευστί, εξακολουθεί να μελετά αδιάλειπτα και να ανοίγει περισσότερο τον ορίζοντα των γνώσεών του. Ο περίγυρός του, παρόλα αυτά, δυσανασχετεί με την απόφασή του και η αγαπημένη του εκφράζει την έλλειψη πίστης για την προσπάθειά του. Δεν πιστεύει κανένας στις δυνατότητές του, μονάχα ο ίδιος που εργάζεται σκληρά και είναι βέβαιος ότι θα τα καταφέρει.
Δεν επηρεάζεται από το περιβάλλον που του υποδεικνύει να εγκαταλείψει το όνειρό του και να βρει μια δουλειά. Ο Martin μοχθεί καθημερινά με το γράψιμο και η επιμονή του στέκεται κόντρα στις στερήσεις που υποβάλλεται για να πετύχει. Είναι σίγουρος ότι τα διηγήματα, οι νουβέλες και τα δοκίμια που έχει γράψει είναι εξαιρετικά, πάνω από τον μέσο όρο όσων κυκλοφορούν στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Την ίδια άποψη δεν έχουν οι εκδότες και οι επιστολές απόρριψης φτάνουν σωρηδόν στη διεύθυνσή του.
Δεν απογοητεύεται και ως υπόδειγμα αγωνιστικότητας, συνεχίζει να γράφει και ζητάει προθεσμία δύο χρόνων από την αγαπημένη του Routh για να πετύχει τον στόχο του. Οι επιστροφές των κειμένων του πληθαίνουν και περιστασιακά μπορεί να πωλείται κάποιο ανέκδοτο ή κωμικό ποίημα, για τα οποία ο Martin δεν είναι περήφανος, αλλά συνεχίζει στην ακροβασία μεταξύ ανέχειας, πείνας και καταφρόνιας από τους γύρω του.
«Κατευθύνουν τις στενές ζωούλες τους από στενές φόρμουλες- υπερβολικά πλάσματα, κοπάδια που κτίζουν τη ζωή τους σύμφωνα με τις γνώμες των άλλων και δεν πετυχαίνουν να γίνουν άτομα δραστήρια γιατί έχουν εγκλωβιστεί από μικρά παιδιά σε αυτές τις φόρμουλες». Οι γνώσεις του διογκώνονται τόσο πολύ που οι ομιλίες μεταξύ των ανθρώπων της οικογένειας της Routh του φαίνονται ανούσιες. Παράλληλα, η υπομονή της Routh εξαντλείται και, η γυναίκα για την οποία προσπαθεί να γίνει καλύτερος άνθρωπος σε όλα τα επίπεδα, τον εγκαταλείπει.
Ένα σύγγραμμά του αποτέλεσε εφαλτήριο για την ανοδική του πορεία και τα έργα του, που τόσο καιρό τα απέρριπταν, ξαφνικά γίνονται ανάρπαστα. Ο Martin έχει σταματήσει το γράψιμο, δημοσιεύοντας όλα αυτά που είχαν μείνει για χρόνια σκονισμένα στο συρτάρι του και θρυλείται το όνομά του. Στον κολοφώνα της καριέρας του, η Routh ζητάει να τα βρουν ξανά και να παντρευτούν, αλλά η αγάπη της είναι ορμώμενη από τη φήμη και τη δόξα που έχει αποκτήσει. Νιώθει ότι οι άνθρωποι δεν τον εκτιμούν για την προσωπικότητά του ή το έργο του, αλλά μόνο για τη φήμη του. Όλοι αυτοί που τον περιφρονούσαν όταν τους είχε ανάγκη, τώρα τον προσκαλούσαν στα σπίτια τους. Την επιτυχία του ακολούθησαν τα χρήματα, όμως ο Martin απομαγεύτηκε και νιώθοντας τεράστιο κενό, επέστρεψε στα καράβια για το τελευταίο του ταξίδι.
Ο Martin Eden έμαθε να ξεπερνά τα εμπόδια που υψώνονται μπροστά του, να αντέχει τη δυσάρεστη συμπεριφορά των οικείων του και να αντιμετωπίζεται σαν παρίας. Δεν ορρώδησε μπροστά στις αντιξοότητες και την αποστέωσή του και κατέκτησε τον στόχο του. Ωστόσο, οι πίκρες και οι απογοητεύσεις δεν τον εγκατέλειψαν ούτε στο αποκορύφωμά του…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Jack London (1999), Μάρτιν Ήντεν, Eκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος
