Του Αναστάση Γκίκα,
Φιλόσοφος και πολιτικός, ανιψιός του Δημητρίου Γούναρη και φιλελεύθερος ο γεμάτος φαινομενικές αντιφάσεις Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε αναμφίβολα ένας ξεχωριστός Έλληνας πολιτικός. Ενδεικτικό της μοναδικότητας του ανδρός είναι το γεγονός ότι ο Κανελλόπουλος παραμένει ο μοναδικός Έλληνας πολιτικός που άσκησε ουσιαστική και σκληρή αυτοκριτική για τα πεπραγμένα του.
Η «μύηση» του Κανελλοπούλου στην πολιτική
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1902, σε ένα περιβάλλον με έντονες πολιτικές αναφορές. Η μητέρα του Αμαλία ήταν άλλωστε αδερφή του ιδρυτή του Λαϊκού κόμματος Δημητρίου Γούναρη. Ο πατέρας του, Κανέλλος, ήταν φαρμακοποιός και είχε έναν μεγαλύτερο γιο, τον Αναστάση, ο οποίος αργότερα θα γινόταν ο πατέρας της Αμαλίας Μεγαπάνου, συζύγου του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η οικογένεια απέκτησε ένα ακόμα τέκνο την Μαρία.
Τα πρώτα χρόνια του Κανελλόπουλου ήταν σημαντικά για την διαμόρφωση της προσωπικότητας αλλά και των πολιτικών του θέσεων. Μέσα από την επιρροή του θείου του και την έκθεση σε μια έντονα πολιτικοποιημένη οικογένεια ο Κανελλόπουλος άρχισε να αναπτύσσει την πολιτική του σκέψη, ενώ παράλληλα καλλιεργούσε το ενδιαφέρον του για την φιλοσοφία, την λογοτεχνία και τις τέχνες.
Οι φιλοσοφικές και πολιτικές ανησυχίες του Κανελλόπουλου θα έβρισκαν την έκφρασή τους μέσω της δημιουργίας του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος ενός πολιτικού σχήματος το οποίο φιλοδοξούσε να άρει τα έντονα πάθη του Εθνικού Διχασμού.
Η ίδρυση του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος
Σε ηλικία 33 ετών, στις 15 Δεκεμβρίου 1935, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έχοντας οριστικά εγκαταλείψει την ακαδημαϊκή του καριέρα και αποποιηθεί και τα τελευταία ίχνη της «κληρονομικής δικαιοδοσίας» που είχε στο Λαϊκό Κόμμα εξήγγειλε τη σύσταση του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος. Τα γραφεία του κόμματος στεγάστηκαν στην οδό Σταδίου, στον αριθμό 23Α ενώ για τις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας (οι εκλογές προγραμματίστηκαν για τις 25 Ιανουαρίου), νοικιάστηκε το θέατρο «Αλίκη». Το πολιτικό εγχείρημα του Κανελλόπουλου έσπευσαν να ακολουθήσουν σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής προερχόμενες από τον βενιζελικό και από τον αντιβενιζελικό χώρο. Είναι ενδεικτικό ότι υποψήφιοι στους συνδυασμούς του κόμματος υπήρξαν οι στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης – Αινιάν, ο αδελφός του δολοφονηθέντος Ίωνος Δραγούμη, Φίλιππος Δραγούμης και ο νομικός Νικόλαος Κολυβάς. Μέλος του κόμματος υπήρξε και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ενώ επίσημο όργανο του κόμματος ήταν η εφημερίδα «Ελληνική Φωνή», όπου αρθρογράφησαν μετέπειτα διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί και φίλοι του Κανελλόπουλου, όπως ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, ο Φαίδων Βεγλερής και ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος.
Η ιδεολογική ταυτότητα του Ε.Ε.Κ.
Η ιδρυτική διακήρυξη του Ε.Ε.Κ. ανέφερε μεταξύ άλλων: «Κηρύσσομεν την αγάπην, ζητούμεν την αποκατάστασιν της εθνικής ενότητος και καταπολεμούμεν το μίσος όχι απλώς χάριν της ησυχίας μας, όχι απλώς δια να εξασφαλίσωμεν κάποιαν ομαλότητα εις την ιδιωτικήν και επαγγελματικήν μας ζωή και εις αυτήν την ζωήν του έθνους. Όχι! Τα έθνη δεν εξασφαλίζουν ιστορικήν υπόστασιν με την στενήν περί ησυχίας αντίληψιν των πολιτών. Πολίτης άξιος της ιδιότητός του ως φορέως εθνικής αποστολής δεν ζητεί την ησυχίαν του. […] Διότι επί της θυσίας των κατά μέρος συμφερόντων βασίζονται τα κράτη, των οποίων οι πολίται, έχοντες συνείδησιν της ιστορικής των αποστολής, γνωρίζουν ότι όχι μόνον εν καιρώ πολέμου, αλλά και εν ειρήνη πάσα στιγμή είναι κρίσιμος. Η αυταπάρνησις, εάν υπάρχει ως αρετή εις την ψυχήν των πολιτών, πρέπει να είναι διαρκώς εν ενεργεία».
Όπως γίνεται αντιληπτό από την ανάγνωση της διακήρυξης η οριστική λύση του Εθνικού Διχασμού ο οποίος ταλάνιζε την χώρα οξύνοντας τα πολιτικά πάθη επί 20 πλέον χρόνια αποτελούσε ζήτημα ύψιστης σημασίας για την πρόοδο και την ευημερία του έθνους. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος φιλοδοξούσε να υπερβεί τον Διχασμό – οι πρωτεργάτες αυτού δηλαδή οι Βενιζέλος και Κωνσταντίνος ήταν άλλωστε νεκροί συνεπώς ήταν τρόπον τινά «αφύσικη» η διαιώνιση του.
Στον προγραμματικό του λόγο ο Κανελλόπουλος έκανε επίσης λόγο για «κοινωνική πολιτική που πρέπει να στρέφηται προς όλους τους έχοντας ανάγκην να εξασφαλισθεί η ελευθέρα κατά την αξίαν των ανάπτυξις» ενώ προέτρεπε για μια ακόμη φορά τον λαό να στραφεί κατά των παθών που τον τυραννούσαν: «Ας στραφώμεν κατά των παρατάξεων, ας διαλύσωμεν με επαναστατική ορμήν, τα συγκροτήματα, τα οποία πνίγουν την αναπνοήν του έθνους και υπάρχουν –όπως απεδείχθη επανειλημμένως– μακράν πάσης ιδεολογίας. Επικαλούνται δε την παράδοσιν μόνον εφ’ όσον [τα] συμφέρει».
Η εκλογική αποτυχία
Παρά την πρωτοτυπία του εγχειρήματος Κανελλόπουλου η ελληνική κοινωνία δεν φαίνεται να βρήκε απήχηση. Το Ε.Ε.Κ. εξέλαβε μόνο 9.870 ψήφους οι οποίες μεταφράστηκαν σε ποσοστό 0,77%. Ο Κανελλόπουλος θα αφηγούταν πολλά χρόνια αργότερα στη βιογράφο του Νινέτα Κοντράρου Ρασσιά: «Από αυτές τις εκλογές δεν βγήκε κανείς μας, γιατί τα πάθη ανάμεσα στα τρία μεγάλα κόμματα – το τρίτο (σ.σ.: του Κονδύλη δημιουργήθηκε από τη διάσπαση του Λαϊκού Κόμματος) ήταν τόσο ανεπτυγμένα, που δεν επέτρεψαν σε ένα μικρό κόμμα σαν το δικό μας να επιβιώσει».
Επίμετρο
Το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα θα συμμετείχε – αυτή την φορά συνεργαζόμενο με ευρύτερους κομματικούς συνασπισμούς σε δύο ακόμα εκλογικές αναμετρήσεις στις εκλογές του 1946, καθώς και στις εκλογές του 1950. Τον Δεκέμβριο του 1950, το Ε.Ε.Κ. συγχωνεύτηκε με μια ομάδα βουλευτών υπό την ηγεσία του Στέφανου Στεφανόπουλου, η οποία είχε αποσπαστεί από το Λαϊκό Κόμμα. Έτσι δημιουργήθηκε το Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα, το οποίο, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, προσχώρησε στον Ελληνικό Συναγερμό του στρατάρχη Αλέξανδρου Παπάγου.
Η συμβολή του πρώιμου αυτού πολιτικού βήματος του Κανελλόπουλου στην ελληνική πολιτική ζωή έγκειται στην προώθηση νέων αξιόλογων και «φρέσκων» πολιτικών στελεχών ικανών να ανανεώσουν την πολιτική σκηνή της χωράς. Έγκειται ακόμα και στην προώθηση προοδευτικών και ουσιαστικά ανανεωτικών ιδεολογικών προταγμάτων τα οποία βρισκόταν όπως αποδείχθηκε βρισκόντουσαν πολύ μπροστά από την εποχή τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και η ίδρυση του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος στον Μεσοπόλεμο, istorikathemata.com, διαθέσιμο εδώ.
- «Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ο πολιτικός, ο διανοούμενος και η εποχή του» του Μελέτη Η. Μελετόπουλου, youtube.com, διαθέσιμο εδώ.
- «Παναγιώτης Κανελλόπουλος – ΄Ενας Ιδεαλιστής στην Πολιτική» (27/03/2016), youtube.com, διαθέσιμο εδώ.
