Του Βασίλη Γκούρη,
Από τα πρώτα ιστορικά χρόνια της ελληνικής χερσονήσου οι άντρες ευγενής καταγωγής συνήθιζαν να δειπνούν μαζί, να πίνουν αναμεμειγμένο κρασί και να συζητάνε, συνήθειες που μαρτυρούνται από τα έπη του Ομήρου και μπορούν να χρονολογηθούν από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Πέραν από την κατανάλωση τροφής και οίνου απολάμβαναν χορούς και μουσική που πραγματοποιούνταν από διαφόρους ανθρώπους επί πληρωμή. Η εκδοχή του συμποσίου που γνωρίζουμε σήμερα εμφανίζεται πρώτη φορά κατά την Αρχαϊκή Εποχή. Μία περίοδος γνωστή για την ανατολική επίδραση που δέχτηκε ο ελληνικός χώρος στην τέχνη, την αρχιτεκτονική αλλά και στην καλοπέραση των ανθρώπων. Μια από αυτές ήταν και η υιοθέτηση του συμποσίου το οποίο προέρχεται από την Περσία.
Το συμπόσιο αφορούσε την ομαδική κατανάλωση κρασιού μετά τον δείπνο, αποτελούταν κυρίως από άντρες αριστοκρατικής καταγωγής ή σημαντικά πρόσωπα της εποχής. Ο αριθμός συμμετεχόντων διαφέρει από πόλη σε πόλη, υπολογίζεται ότι η χωρητικότητα θα ήταν από 14 έως 30 άτομα ανάλογα με το δωμάτιο στο οποίο οργανωνόταν. Λάμβανε μέρος σε ένα ειδικό δωμάτιο στην κατοικία του συμποσιάρχη το οποίο είχε την ονομασία «ἀνδρών», ήταν σχεδιασμένο και επιπλωμένο για την συγκεκριμένη λειτουργία. Οι άνδρες ξάπλωναν πάνω σε κλίνες που είχαν τοποθετηθεί η μία δίπλα στην άλλη γύρω από τους τείχους του δωματίου, έτσι μπορούσαν εύκολα να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.
Ο συμποσιάρχης (οργανωτής του συμποσίου) προσκαλούσε τα πρόσωπα που ήθελε. Αρμοδιότητα του πέραν της οργάνωσης ήταν και η αναλογία του οίνου-νερού. Στη συνέχεια οι συνδαιτυμόνες επέλεγαν θέμα για συζήτηση, οι επιλογές ποικίλαν, από φιλοσοφικά μέχρι και πολιτικά. Παράλληλα υπήρχαν χορευτές και μουσικοί οι οποίοι ψυχαγωγούσαν τους καλεσμένους. Με την πόση του κρασιού οι συνδαιτυμόνες χόρευαν και τραγουδούσαν μαζί τους, πολλές φορές οδηγώντας την κατάσταση εκτός ελέγχου. Ο συμποσιάρχης όφειλε να παραμείνει νηφάλιος ως ο οργανωτής της όλης υπόθεσης αλλά ήταν συνηθισμένο να παρασυρθεί και ο ίδιος από το κρασί και τους χορούς. Το συμπόσιο υιοθετήθηκε και από τους Ρωμαίους με μικρές διαφορές. Στα ρωμαϊκά συμπόσια επιτρεπόταν η συμμετοχή γυναικών σε αντίθεση με τα ελληνικά και επιτρεπόταν η πόση κρασιού πριν, κατά και μετά το φαγητό ενώ στα ελληνικά η πόση γινόταν μόνο μετά το φαγητό. Οι Έλληνες, επίσης, έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάμειξη οίνου με νερού καθώς θεωρούσαν ότι η πόση μονάχα του οίνου ήταν βαρβαρικό στοιχείο.
Πέραν των έντονων συζητήσεων, του πιοτού και χορού οι συνδαιτυμόνες ασχολούνταν και με διάφορα «παιχνίδια». Ένα από αυτά είναι και ο Κότταβος, όπου ο παίκτης εκσφενδόνιζε το κρασί με το στόμα ή με την κύλικα προς τον στόχο (πλάστιγγα) ώστε να πέσει. Μια άλλη ασχολία ήταν και το Σκόλιο, ο συμποσιαστής άρχιζε να τραγουδάει ένα χορικό τραγούδι στη συνέχεια έδινε τον λόγο στους υπόλοιπους να συνεχίσουν. Πέραν των συμποσιαστών υπήρχαν και άνθρωποι που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους για τους καλεσμένους. Τέτοιοι ήταν κυρίως δούλοι, μουσικοί, χορευτές και εταίρες. Τα μουσικά όργανα που συνηθιζόταν ήταν ο αυλός και η βάρβιτος.
Πηγαίνοντας κανείς σε ένα συμπόσιο θα έβρισκε διάφορα είδη αγγείων με το καθένα να έχει ξεχωριστή χρήση. Το κυριότερο και σημαντικότερο ήταν ο κρατήρας. Εδώ γινόταν η μίξη του κρασιού με νερού. Για την πόση υπήρχε ο κύλικας ένα είδος κυπέλου που διευκόλυνε την πόση κρασιού ενώ απαραίτητο ήταν και η οινοχόη για την συλλογή κρασιού και την έκχυση του σε κύλικες.
Έντονα επηρεασμένοι από το ελληνικό συμπόσιο ήταν και οι Ετρούσκοι. Πολλά στοιχεία υιοθετήθηκαν από τους ίδιους αλλά υπάρχουν και μερικές πρωτοτυπίες. Μια από αυτές είναι η συμμετοχή των γυναικών στα συμπόσια, η πόση κρασιού καθώς και οι συζητήσεις με άντρες. Γενικότερα οι γυναίκες είχαν σημαντικό και έντονο ρόλο στα συμπόσια, τάφοι ετρουσκικών γυναικών έχουν βρεθεί με κτερίσματα που έχουν να κάνουν με την οινοποσία. Αντίθετα στη Ρώμη παρόλο που μπορούσαν να συμμετέχουν δεν είχαν τη δυνατότητα να πιούν κρασί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Πλάντζος (2016), Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία 1200-30 π.Χ., Αθήνα: Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ
- P. Garnsey (2012), Food and Society in Classical Antiquity, Cambridge: Cambridge University Press
- The Symposium in Ancient Greece, metmuseum.org, διαθέσιμο εδώ.
