Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Φλέγον ζήτημα αποτελεί, ιδίως τα τελευταία χρόνια για τη χώρα μας, η συμβίωση με τους κατά καιρούς επιθετικούς γείτονες που μας περιβάλλουν. Στις διπλωματικές προσπάθειες της Ελλάδας, κορύφωση αποτελεί η agenda της Θεσσαλονίκης, το 2003, με βάση την οποία η Ελλάδα, ως προεδρεύουσα της Ένωσης, άνοιξε τις συζητήσεις για την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. Στις ενταξιακές απόπειρες εντάσσονται η Αλβανία – από τον Απρίλιο του 2009, η Βοσνία Ερζεγοβίνη – από τον Φεβρουάριο του 2016, η Δημοκρατία της Βορείου Μακεδονίας – από τον Μάρτιο του 2004, το Μαυροβούνιο – από τον Δεκέμβριο του 2018, η Σερβία – από τον Μάρτιο του 2012, ενώ από τον Ιούνιο του 2013 έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την σύναψη συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης, που τελικώς τέθηκε σε ισχύ το 2016.
Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι, για να ενταχθεί ένα κράτος στην Ένωση, δεν αρκεί μόνο να ακολουθήσει τη διαδικασία προσχώρησης, δηλαδή τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, αλλά θα πρέπει επίσης να ακολουθήσει και τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης, ενώ η περιφερειακή συνεργασία, ως βασικό πρόταγμα της Ένωσης, αποτελεί έναν ακόμα ενταξιακό πυλώνα. Ασφαλώς, οι χώρες προς ένταξη θα πρέπει να συμπεριφέρονται στη διεθνή σκηνή με βάση το διεθνές δίκαιο και να αποδέχονται πλήρως το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Έχοντας πει αυτά, πρέπει να υπογραμμίσουμε τη στάση της χώρας μας όσον αφορά την ένταξη των εν λόγω χωρών, μιας και οι συνθήκες δεν είναι εκείνες που επικρατούσαν το 2003. Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, υπογράμμισε από το βήμα της Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ότι η τήρηση των διακρατικών συμφωνιών αποτελεί μια βασική προϋπόθεση για τη συνέχεια της ενταξιακής διαδικασίας, τονίζοντας ιδιαίτερα την περίπτωση της Δημοκρατίας της Βορείου Μακεδονίας. Είναι ξεκάθαρο, πως η παραβίαση του πυρήνα της Συμφωνίας των Πρεσπών από τη κυβέρνηση του VMRO, στη γείτονα χώρα, εγείρει τη σκέψη για άσκηση του δικαιώματος αρνησικυρίας σε σχέση με την ένταξη στην Ε.Ε., μιας και είναι προαπαιτούμενη η ομοφωνία.
Πάντως, το μεγαλύτερο διπλωματικό, θα χαρακτηρίζαμε, ενδιαφέρον συγκεντρώνεται στην περίπτωση της Αλβανίας. Μολονότι το έτος 2021, είχε προφορικώς συμφωνηθεί μια προσφυγή από κοινού των δύο χωρών στη Χάγη, με θέμα την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, έκτοτε η πολιτική της χώρας κυλάει ολοένα και περισσότερο προς το εθνικιστικό αφήγημα. Η ελληνική κυβέρνηση φέτος είχε επιτρέψει στον Αλβανό πρωθυπουργό, Έντι Ράμα, να οργανώσει ομιλία προς τους ομοεθνείς του, στα ολυμπιακά ακίνητα Γαλατσίου, όπου βέβαια, η ρητορική που ακολουθήθηκε κάθε άλλο παρά κλίμα συνεργασίας και ένωσης ενέπνεε. Επιπλέον, ο Αλβανός πρωθυπουργός με διάφορες ειρωνικές αναρτήσεις που έκαναν λόγο για «όμορφη γειτονική χώρα που υποφέρει διαρκώς από φωτιές», οξύνει ακόμα περισσότερο το ήδη βεβαρημένο διμερές κλίμα, από την υπόθεση του –πλέον Ευρωβουλευτή (!)– Φρέντι Μπελέρη, για την οποία η γείτονα δεν έχει επιδείξει ουδεμία διάθεση αποσόβησης ή συμμόρφωσης με το διεθνές δίκαιο.
Η ελληνική κυβέρνηση, είχε εξαιρέσει τον Αλβανό Πρωθυπουργό από τη συνάντηση κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων στην Αθήνα, κάτι που από τις δηλώσεις Ράμα, φαίνεται να μην πέρασε αμελητέο, χωρίς ωστόσο να μπορεί να απαντηθεί αναλόγως στην προσεχή σύνοδο στα Τίρανα, στο πλαίσιο της διαδικασίας του Βερολίνου. Η Αλβανία, σε τελική ανάλυση και όσο εξετάζουμε τα πιο πρόσφατα γεγονότα, ολοένα τείνει σε μια δίγλωσση ρητορική και πολιτική, σαν και εκείνη της φιλικώς της προσκείμενης Τουρκίας, καθώς μπορεί να κατευθύνεται στα εθνικιστικά μονοπάτια, κάτι που επιβεβαιώνεται από την ενισχυμένη συνεργασία στα πεδία της εκπαίδευσης, των μέσων ενημέρωσης και της αγροτικής ανάπτυξης, του εμπορίου – με την Τουρκία να αποτελεί τον μεγαλύτερο ξένο επενδυτή στην Αλβανία, καθώς επίσης, και τη θρησκευτική ένωση μεταξύ των δύο κρατών, μέσα από την ανέγερση του τζαμιού Namazgja, με τουρκικά κονδύλια και της από κοινού διαχείρισης της μουσουλμανικής κοινότητας, από τον Μουφτή Τυράννων, Γκαζμέντ Τεκία. Η συνεργασία των δύο χωρών, τελικώς, θα πρέπει να θεωρηθεί και αμυντική, μιας και ο Τούρκος πρόεδρος σε δηλώσεις του ανακοίνωσε τη δωρεά χιλιάδων drone-καμικάζι, με σκοπό τη εξοπλιστική θωράκιση της Αλβανίας, ενώ δεν δίστασε επίσης, να καταγγείλει για ακόμα μια φορά το Ισραήλ, για τις επιχειρήσεις του σε Γάζα και Λίβανο, ασφαλώς με Ισλαμική ρητορική.
Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα είναι εκείνο του Κοσόβου. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ότι το Κόσοβο είναι αναγνωρισμένο από συγκεκριμένα κράτη, μέσα στα οποία δεν ανήκει η χώρα μας. Μέσα από την Ένωση, η Ελλάδα προσπαθεί να οδηγήσει το ζήτημα σε επίλυση, αλλά από την αντίθετη μεριά κινείται και η Αλβανία (με την υποστήριξη της Τουρκίας), η οποία έχει κάνει λόγο για κατάργηση των συνόρων με το Κόσοβο, που θα συνεπάγεται ενιαία αγορά και τελωνειακή ένωση, κάτι που οδηγεί στην εκπλήρωση μέρους του Αλβανικού αλυτρωτικού οράματος και τη δημιουργία μιας «Μεγάλης Αλβανίας». Εδώ να υπενθυμίσουμε, ότι το 2017 τόσο ο Έντι Ράμα, όσο και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είχαν παραβρεθεί στο Κόσοβο, μετά από πρόσκληση του τότε πρωθυπουργού. Μέσα από το προαναφερόμενο ζήτημα, η Αλβανία επιχειρεί να παίξει τον ρόλο του περιφερειακού παράγοντα, κάτι που αν ισχύσει θα σημάνει και την περαιτέρω εξάρτηση της Ένωσης από την Τουρκία.
Η στάση της Ελλάδας, δια στόματος Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά και σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη, είναι πάντα υπέρ του ευρωπαϊκού κεκτημένου, υπέρ του διεθνούς δικαίου και της τήρησης των διακρατικών συμφωνιών. Στις αρχές Αυγούστου, ο κύριος Μητσοτάκης, σε επίσκεψή του στη Λευκωσία, είχε θίξει το ζήτημα της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων από τη σκοπιά του Κυπριακού. Ενδεχομένως, η εύρεση λύσης στο ζήτημα του Κοσόβου να οδηγήσει σε λύση και του Κυπριακού, κάτι που όμως, εφόσον αναμειγνύεται η Τουρκία, μέσα από την άνωθεν συλλογιστική, να μην εξυπηρετεί τα πρεσβευμένα της Ελλάδας, αλλά και της Κυπριακής Δημοκρατίας επί του ζητήματος.
Ολοκληρώνοντας, η χώρα μας έως τώρα έχει χρησιμοποιήσει το ενταξιακό μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων με έναν πολύ έξυπνο διπλωματικό τρόπο, μη αναλωμένη σε αχρείαστες εντάσεις προς απάντηση στις Αλβανικές προκλήσεις. Εξάλλου, η μερική λύση και της υπόθεσης του Φρέντι Μπελέρη ήρθε μέσα από την Ένωση, κατά μία έννοια. Η Ελλάδα, αποδεικνύει έμπρακτα τον ρόλο της ως πυλώνα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και ως πρέσβη των Ευρωπαϊκών αξιών με τη μέχρι τώρα στάση της, χωρίς η ίδια να παρεκτρέπεται και να επιτρέπει την ολίσθηση προς μια σύγκρουση εθνικισμών και κυριαρχικών διεκδικήσεων.
