Της Αντιγόνης Λαπατά,
Πιέρ Γκολντμάν· γεννηθείς στις 22 Ιουνίου 1944 στη Λυών. Περίοδος πολέμου, περίοδος αγώνα. Και ήταν πράγματι παιδί του αγώνα. Η μητέρα του Πολωνή, το ίδιο και ο πατέρας του. Εβραίοι. Εβραίοι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και οι δύο πάλεψαν. Όλοι πάλεψαν· όλοι εκτός από αυτόν. Ο κίνδυνος είχε περάσει ή τουλάχιστον έτσι πίστευαν (και κάποιοι εξακολουθούν να πιστεύουν). Ο Πιέρ μπορεί να γεννήθηκε σε μία κρίσιμη στιγμή, αλλά το σύννεφο δε θα αργούσε να υποχωρήσει. Έδωσαν άλλοι τη μάχη για εκείνον. Τριάντα δύο χρόνια αργότερα ο Πιέρ κατηγορείται· για έναν «απλό» φόνο; Όχι… για διπλό φόνο! Και αυτή είναι η ιστορία, η «υπόθεση» της δικής του μάχης.
Ήταν γνωστός για τη δράση του με τις ένοπλες ληστείες, κάθε μία από αυτές καταγεγραμμένη στον φάκελο της αστυνομίας, μία δίκη. Ποιο ήταν το κίνητρό του δεν το έλεγε καθαρά. Όποιος όμως είχε διαβάσει το βιβλίο του ήξερε ή τουλάχιστον μπορούσε να δει πέρα από τον ληστή, πέρα από το κοινό «κακοποιό στοιχείο». Μια μορφή διαμαρτυρίας, κάτι που θυμίζει κίνημα απέναντι στο κατεστημένο. Οι νέοι που τον ακολουθούσαν ολοένα να αυξάνουν προκαλώντας την περιέργεια όλων όσων είχαν (προ)διάθεση να πιστέψουν στο διεφθαρμένο του χαρακτήρα του Γκολντμάν. Τι ήταν αυτό που έκανε έναν κοινό ληστή, έναν κρατούμενο να κερδίσει τόσο έδαφος όσο η νεολαία της Γαλλίας; Τι ήταν αυτό που έκανε όλο και περισσότερο κόσμο να συνδέει το όνομα του Γκολντμάν με μία μορφή αντίστασης, να φωνάζει για την αθώωσή του καταμεσής της δικαστικής αίθουσας, ακόμη και ξεχυμένοι στους δρόμους;
Ας εξετάσουμε τα γεγονότα και μόνο. Θύματα δύο γυναίκες φαρμακοποιοί. Χώρος ένα φαρμακείο επί της λεωφόρου Λισάρ-Ρενουάρ 6. Χρόνος η 19η Δεκεμβρίου 1969. Κατηγορία, δολοφονία εκ προθέσεως. Μοναδικός ύποπτος ο Πιέρ Γκολντμάν. Βρισκόμαστε στο 1976. Απρίλιος. Οι συνήγοροι θεωρούν πως είναι η πλέον κρίσιμη στιγμή. Η κατηγορία εις βάρος του αυτή τη φορά είναι σοβαρότατη. Θα πρέπει να εξετάσουν ενδελεχώς κάθε κίνησή τους, να προετοιμάσουν τον Πιέρ για κάθε ερώτηση. Θα ήταν ολέθριο να τον άφηναν να παρασυρθεί στις ιδέες του, να προσπαθήσει να τις υποστηρίξει. Η δικαστική αίθουσα ήταν ο πλέον ακατάλληλος χώρος για εξέγερση. Ο Πιέρ θεωρεί τα πράγματα πολύ απλά· τα γεγονότα είναι γεγονότα και έτσι θα έπρεπε να παραμένουν. Οι προσωπικές ερωτήσεις έχουν όλες την απάντησή τους όμως κατά τη γνώμη του και ένα κοινό πρόβλημα· τις θεωρεί εντελώς άσχετες με την κατηγορία. Η εμπειρία του στις δικαστικές αίθουσες στην ίδια θέση, εκείνη του εδωλίου, φαίνεται να μην του δίδαξε να ακούει και να υπομένει. Εκείνος επιμένει. Επιμένει για την αθωότητά του.
Το παρελθόν του αρχίζει να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια όλων. Μπροστά σε αστυνομικούς, ανθρώπους που είναι σίγουροι για την ενοχή του, ανθρώπους που δεν αμφιβάλλουν για την αθωότητά του, αλλά και ανθρώπους δικούς του, όταν ακόμα είχε ζωή εκτός φυλακής. Η μητέρα του ενεργό μέλος της αντίστασης, το ίδιο και ο πατέρας του. Ο τελευταίος ήταν αυτός που ανέλαβε την ανατροφή του, παρά τις προσπάθειες της μητέρας του να τον πάρει μαζί της στη γενέτειρά της, την Πολωνία. Θα ήταν η ευκαιρία του να μάθει κοντά της, να συνεχίσει ό, τι άφησε εκείνη πίσω. Αυτό κλήθηκε να το κάνει από άλλον, σε άλλο τόπο, σε μία εποχή που δεν υπήρχε φανερή απειλή (ή πιο σωστά όχι στα μάτια των ανθρώπων φανερή, όχι στα μάτια αυτών που βολεύονται με ένα ένταλμα σύλληψης, με ένα πόρισμα των δικαστών). Ο Πιέρ έχασε την ευκαιρία να γίνει όπως η μητέρα του. Φυσικά για ένα τέτοιο πνεύμα η ταύτιση απουσία των δικών του στοιχείων δε θα ήταν ποτέ αυτοσκοπός.
Έγινε εκείνος ο ασυμβίβαστος φοιτητής, ο ταραχοποιός που δεν μπορούσε να χωρέσει στο σύστημα αλλά που ούτε και το σύστημα μπορούσε να τον χωρέσει κάπου. Δεν ήθελε να χωρέσει κάπου, δεν το προσπάθησε. Αντιθέτως, έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να μην επιτρέψει στον εαυτό του να βολευτεί, να επαναπαυτεί. Ήδη από νωρίς άρχισε να απασχολεί τις αρχές. Οι ένοπλες ληστείες με τα χρόνια συνδέονται με το όνομά του, γίνονται με έναν τρόπο (τον δικό του τρόπο) η δεύτερη φύση του. Δεν αρνείται καμία από αυτές. Αν βέβαια τον ρωτούσαν, ήταν τόσο εγκληματίας όσο και επαναστάτης. Θα ήθελε να είναι ένας αληθινός επαναστάτης. Ακόμα και τώρα που η θέση του είναι δεινή, η στάση του δεν αλλάζει. Δεν θα επέτρεπε σε κανέναν, ούτε καν σε αυτούς που πασχίζουν να τον βγάλουν από το κελί του, να του φιμώσουν το στόμα, το μυαλό.
Κάτι συμβαίνει με τους μάρτυρες, με τη φαντασία των μαρτύρων. Είναι ξεκάθαρο με ποια μεριά τάσσονται. Ολοφάνερο στα μάτια του, στα αφτιά του πως παραποιούν τα γεγονότα. Δεν μπορεί να τον είδαν σε ένα μέρος που δεν ήταν, δεν μπορεί να είναι σίγουροι για την εικόνα του! Κομπιάζουν… κάπου υπάρχει κάτι άξιο απορίας. Θα ήταν όμως, ομολογουμένως, πολύ ταιριαστός στο προφίλ του Πιερ και ο χαρακτηρισμός του «δολοφόνου» πέραν του «ληστή». Θα ήταν μεγάλη επιτυχία για το δικαστήριο να ξεσκεπάσει χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια ένα τέτοιο σκάνδαλο. Όμως ούτε μέσα στη δικαστική αίθουσα μπορεί να μείνει ήσυχος. Κατηγορεί ανοιχτά τη γαλλική αστυνομία για ρατσιστικές διαθέσεις και μηχανορραφία εις βάρος του.
«Υπονοείτε πως η αστυνομία της χώρας μας είναι ρατσιστική;»
«Δεν το υπονοώ απλώς. Το υπογράφω.»
Τα πράγματα ήταν πολύ απλά. Ο Γκολντμάν ήταν αθώος επειδή ήταν αθώος. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Ποιο το νόημα να εξετάσουμε τα γεγονότα της ζωής του μέχρι εκείνη τη μέρα, τη μέρα του φόνου; Ποιο το νόημα να αποδώσουμε τη δική του δράση στην παράνομη δράση των γονιών του και τόσων αντιστασιακών; Θα μπορούσε να είναι ο καλύτερος άνθρωπος στην οικουμένη, ένας επουράνιος άγγελος, πάλι θα μπορούσε να είναι ένας μεταμορφωμένος διάβολος. Δεν ήταν όμως τίποτα από αυτά, δεν ήταν ήρωας σε βιβλίο. Ήταν ένας άνθρωπος· ικανός δηλαδή τόσο για το χειρότερο όσο και το καλύτερο. Σημασία είχε μόνο τι έκανε (ή τι δεν έκανε) τότε. Την ημέρα του φόνου.
Ο Πιέρ Γκολντμάν προσπαθούσε να τιμωρήσει μόνο έναν άνθρωπο. Το κίνητρό του για κάθε πράξη ενάντια στις αρχές ήταν πάντοτε το ίδιο. Εσείς θα μείνετε στα γεγονότα;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Υπόθεση Γκολντμάν, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
