Της Αρετής Σαραλέκου,
Το Ελ Σαλβαδόρ αποτελεί μια ιδιαίτερη χώρα, η οποία, από την ανεξαρτησία της, έχει έρθει αντιμέτωπη με πάρα πολλά προβλήματα και προκλήσεις. Η διαφθορά στους κυβερνητικούς μηχανισμούς, η εγκληματικότητα στους δρόμους και οι αδικίες στο δικαστικό σύστημα είναι μέρος της καθημερινότητας για τους πολίτες του Ελ Σαλβαδόρ, που έχουν μάθει είτε να παραβλέπουν τα ζητήματα αυτά, είτε να συμμετέχουν σε εγκληματικές συμμορίες με την ελπίδα κάποιας προστασίας, είτε, τέλος, να μεταναστεύουν σε γειτονικές χώρες για την ασφάλεια αυτών και των οικογενειών τους. Ωστόσο, μερικοί επιλέγουν να διαμαρτυρηθούν και να εκφράσουν την άποψή τους για τις κυβερνητικές πολιτικές που επηρεάζουν αρνητικά το επίπεδο της ζωής τους. Αυτό έκαναν πέντε τοπικοί ακτιβιστές της Σάντα Μάρτα, υπεύθυνοι της καμπάνιας περί απαγόρευσης εξόρυξης μετάλλου στην περιοχή για την προστασία του νερού και του εδάφους της περιοχής από περαιτέρω μόλυνση. Ωστόσο, αυτοί οδηγήθηκαν στα δικαστήρια λόγω μιας αβάσιμης κατηγορίας και βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό από τον Σεπτέμβριο του 2023.
Για να καταλάβουμε καλύτερα την περίπτωσή τους και τη μεταχείρισή τους από το κράτος πρέπει πρώτα να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία αυτής της χώρας, την κουλτούρα της, αλλά και τους ανθρώπους που στελεχώνουν την κυβέρνησή της. Από το 1972 μέχρι το 1992, το Ελ Σαλβαδόρ ήταν υπό συνθήκες ενός τραγικού εμφυλίου πολέμου, με πάνω από 75.000 νεκρούς και 8.000 απαχθέντες, συνθήκες που κατέστησαν τη χώρα μια από αυτές με τους μεγαλύτερους δείκτες δολοφονιών και με τεράστια νούμερα επίμονων και επιθετικών εγκληματικών συμμοριών στον κόσμο. Η μακροχρόνια παρουσία και η συνεχής ανάμειξη των εγκληματικών αυτών συμμοριών στην καθημερινότητα και στην πολιτική σκηνή οδήγησαν στην αποσταθεροποίηση της χώρας και στη δραστική μείωση του επιπέδου ζωής των πολιτών. Το 2019, τις προεδρικές εκλογές νίκησε ο νυν Πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Ναγίμπ Μπουκέλε, και από τότε το προφίλ της χώρας άλλαξε ριζικά –ή, ίσως, όχι και τόσο.
Το κόμμα του Μπουκέλε, με το όνομα «Νέες Ιδέες», έλαβε σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της εγκληματικότητας στη χώρα. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, οι αρχές κλείδωσαν στις φυλακές πάνω από 80.000 πολίτες υπόπτους για συμμετοχή στις εγκληματικές συμμορίες και έχτισαν τη μεγαλύτερη φυλακή στη Λατινική Αμερική. Επίσης, η Κυβέρνηση έθεσε σε ισχύ σκληρές πρακτικές, όπως το “Plan Control Territorial”, το “Mano Dura” και το “Super Mano Dura” για την εξάλειψη των συμμοριών. Ακόμα, η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τον Μάρτιο του 2022, κάτι που δίνει τη δυνατότητα στις αρχές για σύλληψη χωρίς ένταλμα. Με τον τρόπο αυτό, ο Μπουκέλε κατάφερε να γίνει το Ελ Σαλβαδόρ «η πιο ασφαλής χώρα στο Δυτικό Ημισφαίριο». Ωστόσο, η κατάσταση δεν είναι όπως παρουσιάζεται.
Ο Μπουκέλε και η πλειοψηφία του στο νομοθετικό συμβούλιο συστηματικά υπονομεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς στη χώρα. Τον Οκτώβριο του 2023, παρά τη συνταγματική απαγόρευση της άμεσης επανεκλογής του, ο Μπουκέλε εγγράφηκε ως υποψήφιος στις εκλογές του Φεβρουαρίου 2024, τις οποίες κέρδισε με το 85% των ψήφων δίνοντας του σχεδόν πλήρη έλεγχο της βουλής και άλλων θεσμών. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) και η Διεθνής Αμνηστία (Amnesty International) έχουν καταγράψει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα μετά την αναστολή θεμελιωδών δικαιωμάτων με τη τοποθέτηση της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Οι παραβιάσεις αφορούν μαζικές και αυθαίρετες κρατήσεις, καταναγκαστικές εξαφανίσεις, κακές συνθήκες στις φυλακές και πολλές άλλες ακόμα.
Έτσι, λοιπόν, οι 5 ακτιβιστές, Miguel Ángel Gámez, Alejandro Laínez García, Pedro Antonio Rivas Laínez, Antonio Pacheco και Saúl Agustín Rivas Ortega, που βοήθησαν στην ασφάλεια νόμου περί απαγόρευσης εξόρυξης μετάλλων από την κυβέρνηση, βρίσκονται αντιμέτωποι με ισόβια φυλάκιση για ένα υποτιθέμενο έγκλημα του εμφυλίου, κατηγορία που σύμφωνα με νομικούς είναι αβάσιμη και κινητοποιημένη από πολιτικά κίνητρα. Πιο συγκεκριμένα, οι κατηγορούμενοι συλλήφθηκαν τον Ιανουάριο του 2023 για την υποτιθέμενη δολοφονία ενός στρατιωτικού πληροφοριοδότη το 1989. Σύμφωνα με προ της δίκης ακροάσεις, η εισαγγελία βασίζει την κατηγορία στην κατάθεση ενός μάρτυρα που πρώτα ισχυριζόταν πως είδε τη δολοφονία, αλλά αργότερα είπε πως άκουσε για το περιστατικό από κάποιον άλλο, που όντως παρακολούθησε τη δολοφονία. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν έχει βρεθεί κανένα πτώμα και κανένα όπλο.
Μια ομάδα ειδικών εισηγητών των Ηνωμένων Εθνών και του αντιπροέδρου της ομάδας εργασιών σχετικά με την αυθαίρετη κράτηση των Ηνωμένων Εθνών έστειλε μια επιστολή στην Κυβέρνηση του Ελ Σαλβαδόρ, τον Μάρτιο του 2023, όπου ανέφερε τον φόβο τους πως η υπόθεση αυτή αποτελεί μια προσπάθεια εκφοβισμού εκείνων που θέλουν να προασπιστούν το περιβάλλον στη χώρα και ειδικότερα εκείνων που προσπαθούν να προστατέψουν τα ανθρώπινα δικαιώματα από τις αρνητικές επιπτώσεις της εξόρυξης μετάλλων. Το ενδιαφέρον της Κυβέρνησης για την εξόρυξη μετάλλων είναι μέρος της γενικότερης πολιτικής της χώρας να προσελκύσει διεθνείς επενδυτικές ευκαιρίες για βιομηχανίες, όπως bitcoin, τουρισμό και ορυκτά καύσιμα, κάτι που σύμφωνα με ειδικούς θα οδηγήσει σε καταναγκαστικό εκτοπισμό, κοινωνικές συγκρούσεις και περιορισμό της διαθεσιμότητας νερού.
Οι πέντε ακτιβιστές, όλοι άνω των 60 ετών και πάσχοντες χρόνιων ιατρικών θεμάτων, πέρασαν 9 μήνες σε υπερπλήρεις κελιά χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρους και οικογένεια, αρκετό φαγητό και ιατρική φροντίδα. Από τότε τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όπου η κατάσταση τους δύσκολα θεωρείται βελτιωμένη, εφόσον βρίσκονται υπό περιορισμό, ανίκανοι να καλλιεργήσουν τη γη τους και να δουλέψουν, κάτι που φυσικά τους ζημιώνει ψυχικά. Σύμφωνα με τον John Cavanagh, υπεύθυνο του “Institute for Policy studies” της Ουάσιγκτον, «Εάν υπάρχει καθόλου δικαιοσύνη στο Ελ Σαλβαδόρ, οι πέντε ακτιβιστές θα ελευθερωθούν και οι κατηγορίες εναντίον τους εγκαταλειφθούν. Διαφορετικά οι πολίτες θα καταλάβουν πως ο Bukele δεν τρέφει σεβασμό ούτε προς τα ανθρώπινα δικαιώματα ούτε και προς το περιβάλλον στο Ελ Σαλβαδόρ».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Five community leaders and environmental rights defenders of the Santa Marta community under house arrest, Front Line Defenders, διαθέσιμο εδώ
- ‘An uphill struggle’: El Salvador’s green activists see a darker future, Dialogue Earth, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador’s President Nayib Bukele cements power as he begins second term, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- World Report 2024: El Salvador, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador faces scrutiny for ‘political’ trial of five environmental activists, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
