Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Η έλλειψη εκπαίδευσης ή εμπειρίας στην αποτελεσματική θέσπιση ορίων, μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε άβολα, όταν προσπαθούμε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά μας ή να απορρίψουμε κάποιο αίτημα. Το να λέμε «όχι» χωρίς ενοχές ή φόβο είναι μια σημαντική δεξιότητα για την προσωπική μας ευεξία και τις σχέσεις μας. Μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της ανάπτυξης αυτογνωσίας, ενσυναίσθησης για τον εαυτό μας και εξάσκησης στη θέσπιση υγιών ορίων. Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά δυσκολεύονται να θέσουν όρια, φοβούμενοι ότι το «όχι» τους θα κάνει τους άλλους να τους κρίνουν αρνητικά. Μπορεί, επίσης, να νιώθουν ότι η γνώμη ή οι ανάγκες τους δεν είναι εξίσου σημαντικές με των άλλων.
Ο φόβος ότι το «όχι» μπορεί να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις, σύγκρουση ή απόρριψη συνδέεται άμεσα με την ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια και αποδοχή από τους άλλους. Υπάρχει η εσφαλμένη πεποίθηση ότι η άρνηση ενός αιτήματος, ιδιαίτερα αν κάποιος ζητά βοήθεια, μπορεί να ερμηνευτεί ως εγωισμός ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φόβο ότι θα θεωρηθούν αδιάφοροι, παρόλο που η άρνηση μπορεί να βασίζεται σε προσωπικές ανάγκες ή όρια. Κάποιοι ανησυχούν ότι το «όχι» θα επηρεάσει αρνητικά τις σχέση τους, φοβούμενοι ότι οι άλλοι θα σταματήσουν να τους βλέπουν θετικά ή θα απομακρυνθούν. Ιδιαίτερα σε σχέσεις που δεν έχουν σταθερές βάσεις ή όπου υπάρχει εξάρτηση από την αποδοχή του άλλου, το «όχι» μπορεί να φαίνεται επικίνδυνο.
Όταν αγαπάμε κάποιον, φυσικά θέλουμε να διατηρήσουμε μια καλή επαφή μαζί του. Ο φόβος ότι η άρνηση θα δημιουργήσει αποστάσεις, δυσαρέσκεια ή θα προκαλέσει συγκρούσεις είναι συχνός. Φοβόμαστε ότι με ένα «όχι» μπορεί να «πληγώσουμε» τον άλλο ή να τον κάνουμε να νιώσει ότι δεν τον αγαπάμε αρκετά. Σε σχέσεις, όπου νιώθουμε έντονη αφοσίωση ή ευθύνη προς το άλλο άτομο, μπορεί να νιώθουμε πίεση να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε στενούς οικογενειακούς δεσμούς ή σε μακροχρόνιες σχέσεις, όπου η αλληλοϋποστήριξη θεωρείται δεδομένη. Όταν πρόκειται για άτομα που αγαπάμε, συχνά φοβόμαστε ότι αν δεν ανταποκριθούμε στις προσδοκίες τους, θα τους απογοητεύσουμε. Αυτό μπορεί να μας κάνει να προτιμάμε να πούμε «ναι» ακόμα και αν αυτό μας δυσκολεύει ή μας προκαλεί άγχος. Σε κάποιες σχέσεις, οι ρόλοι των ατόμων είναι τόσο καλά εδραιωμένοι που το ένα άτομο έχει συνηθίσει να ικανοποιεί τις ανάγκες του άλλου χωρίς να θέτει όρια. Αυτό συμβαίνει συχνά σε οικογένειες ή ρομαντικές σχέσεις, όπου οι ρόλοι της φροντίδας και της υποστήριξης έχουν καθιερωθεί από νωρίς.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις προσωπικές μας ανάγκες και τα όριά μας, ακόμη και στις πιο στενές σχέσεις. Άλλωστε, η αγάπη δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε πάντα διαθέσιμοι ή να ανταποκρινόμαστε σε όλες τις απαιτήσεις. Οι πιο υγιείς σχέσεις είναι αυτές, στις οποίες τα όρια γίνονται σεβαστά και από τις δύο πλευρές. Το να πούμε «όχι» δεν σημαίνει ότι μειώνεται η αξία της σχέσης ή της αγάπης μας, αλλά αντίθετα, επιτρέπει στη σχέση να αναπτυχθεί με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αν δεν φροντίζουμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να φροντίσουμε τους άλλους μακροπρόθεσμα. Αν φοβόμαστε να πούμε «όχι», επειδή το αγαπημένο μας πρόσωπο θα αντιδράσει αρνητικά, ίσως χρειάζεται να επανεξετάσουμε τη δυναμική της σχέσης. Συνοψίζοντας, το να μάθουμε να λέμε «όχι» σε αυτούς που αγαπάμε είναι μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η άρνηση δεν μειώνει την αξία της σχέσης, αλλά ενισχύει την αμοιβαία κατανόηση και σεβασμό.
Η αυτοπεποίθηση κάποιου φαίνεται, μέσω της δεξιότητας του να εκφράζει με σαφή τρόπο τα όρια του προς τους άλλους. Όταν κάποιος λέει «όχι», δείχνει ότι είναι ικανός να διασφαλίσει ότι δεν υπερβαίνει τα προσωπικά του όρια και ότι σέβεται τον εαυτό του αρκετά ώστε να μην θυσιάσει τις ανάγκες του για χάρη των άλλων. Αυτό είναι βασικό στοιχείο της αυτοπεποίθησης, γιατί κάποιος που γνωρίζει τον εαυτό του και τα όριά του δείχνει ότι δεν εξαρτάται από την αποδοχή των άλλων για την αυτοαξία του. Άτομα με αυτοπεποίθηση γνωρίζουν ότι η ειλικρίνεια και ο σεβασμός προς τον εαυτό είναι πιο σημαντικά από το να είναι πάντα ευχάριστοι. Αυτό δείχνει αυτοκυριαρχία και την ικανότητα να παραμένουν σταθεροί στις θέσεις τους ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- William Ury, Hodder & Stoughton, “The Power of a Positive No”, Bantam, New York City, 2007
- Harriet B. Braiker, “The Disease to Please: Curing the People-Pleasing Syndrome”, Paperback, Melbourne, 2002
