Της Κωνσταντίνας Χασιώτη,
Ιστορικά, η Γαλλική Επανάσταση (1789-1799) προσδιορίζεται ως μια περίοδος μαζικών πολιτικών και κοινωνικών ανακατατάξεων στο γαλλικό έθνος, η οποία επιδίωκε να επαναπροσδιορίσει την πολιτική εξουσία και —βασισμένη στις Αρχές του Διαφωτισμού— να εδραιώσει την έννοια του φιλελευθερισμού. Ωστόσο, η επιρροή δεν περιορίζεται μονάχα στην αναζωογόνηση των πολιτικών ζητημάτων του γαλλικού —και κατ’ επέκταση ευρωπαϊκού— λαού, αλλά εξαπλώνεται και σε πολιτιστικές πτυχές, όπως η τέχνη. Η ιδεολογική αναταραχή που συνόδευε τη Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε για πολλούς καλλιτέχνες έναυσμα έκφρασης του επαναστατικού τους πνεύματος. Παράλληλα, το επαναστατικό κλίμα που είχε κατακλύσει κάθε όψη της γαλλικής κοινωνίας του 18ου αιώνα κατάφερε να απορρίψει τις κλασσικές σχολές τέχνης και να φέρει στο προσκήνιο το κίνημα του ρομαντισμού.
Τα βαθιάς ιστορικής σημασίας γεγονότα που εκτυλίχτηκαν κατά τη Γαλλική Επανάσταση υπήρξαν για πολλούς φιλόδοξους καλλιτέχνες της εποχής πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία έργων τέχνης που μέχρι και σήμερα καθηλώνουν το κοινό. Ειδικότερα, οι πίνακες “The Death of Marat” του Jacques-Louis David και “Liberty Leading the People” του Eugène Delacroix έχουν αποτελέσει σύμβολο της Επανάστασης αποτυπώνοντας, μέσω δυο διαφορετικών καλλιτεχνικών σχολών, την καθολικότητα και την επίδρασή της στον σύγχρονο κόσμο.
Το έργο “The Death of Marat” είναι ελαιογραφία του Γάλλου νεοκλασικού ζωγράφου Jacques-Louis David που χρονολογείται στο 1793, τη χρονιά στην οποία ο Marat δολοφονήθηκε. Συγκεκριμένα, Ο Jean-Paul Marat υπήρξε συντάκτης εφημερίδων και ηγέτης της Γαλλικής Επανάστασης. Μέσω της δουλειάς του, τού δόθηκε η δυνατότητα να εκφέρει ακραίες απόψεις και θεωρίες συνωμοσίας υπέρ της βίας προς τους αρνητές της Επανάστασης. Μια δερματολογική πάθησή του τον ανάγκαζε να εργάζεται μέσα στην μπανιέρα του την οποία χρησιμοποιούσε ως θεραπευτική μέθοδο και κατ’ επέκταση ως γραφείο. Στις 13 Ιουλίου του 1793, η Charlotte Corday εισέβαλε στο σπίτι του Marat στο Παρίσι και τον δολοφόνησε με μαχαίρι. Η Corday ήταν ταγμένη στην πλευρά των μετριοπαθών (Girondins) της Γαλλικής Επανάστασης και κατηγορούσε τον Marat για τη θανάτωση πολλών αρνητών της Επανάστασης.
Ο ζωγράφος Jacques-Louis David, εκτός από εμβληματικός καλλιτέχνης της Γαλλικής Επανάστασης, ήταν και ένθερμος υποστηρικτής του επαναστατικού κινήματος (Jacobin). Συνεπώς, το έργο του χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως προπαγάνδα των Ιακωβίνων έναντι των αντί-επαναστατών, θέτοντας έτσι τον David στη βασική ομάδα των επαναστατών καλλιτεχνών της εποχής.
Ο πίνακας απεικονίζει τον Marat μέσα στην μπανιέρα του έχοντας τυλιγμένο το κεφάλι του και με εμφανείς μαχαιριές στο στέρνο και την κοιλιακή περιοχή του. Δίπλα του ακριβώς δεσπόζουν μερικά χειρόγραφα του και η γραφική του ύλη. Στο κάτω μέρος του πίνακα παρουσιάζεται το μαχαίρι με το οποίο δολοφονήθηκε καθώς και το άψυχο χέρι του κρατώντας την πένα του. Η ρεαλιστική οπτική του πίνακα, σε συνδυασμό με τα σκοτεινά χρώματα προσφέρουν μια εικόνα γεμάτη ένταση που ταξιδεύει το κοινό στα άδυτα της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Με διαφορά ο πιο γνωστός πίνακας της Γαλλικής Επανάστασης δεν είναι άλλος από το “Liberty Leading the People” του Eugène Delacroix (1830). Αποτελώντας σύμβολο του ρομαντισμού, το “Liberty Leading the People” μνημονεύει την Ιουλιανή Επανάσταση στο Παρίσι. Στις 26 Ιουλίου 1830 και για τρεις συνεχόμενες μέρες η εργατική τάξη των Γάλλων πολιτών αγωνίστηκε κατά των στρατιωτικών δυνάμεων φράζοντας του δρόμους του Παρισιού. Η εξέγερση οδήγησε στην παραίτηση του Κάρολου Ι’ και στην άνοδο του Λουδοβίκου-Φιλίππου στην εξουσία, η οποία σήμανε την αρχή της Συνταγματικής Μοναρχίας.
Στον πίνακα απεικονίζεται χαρακτηριστικά μια ημίγυμνη γυναίκα, κατά τα πρότυπα των αρχαίων ελληνικών γλυπτών, ανυψώνοντας αποφασιστικά την τρίχρωμη γαλλική σημαία. Πίσω της εντοπίζεται ένα πλήθος δυναμικών επαναστατών που επιζητούν παθιασμένα την αλλαγή της πολιτικής εξουσίας. Η γυναικεία φιγούρα συμβολίζει την ελευθερία και πως η απόκτηση της λυτρώνει τον γαλλικό λαό. Το κόκκινο φρυγικό καπέλο το οποίο ξεχωρίζει στο κεφάλι της φιγούρας θυμίζει τους λεγόμενους «σκούφους της ελευθερίας», οι οποίοι έγιναν έμβλημα της Γαλλικής Επανάστασης. Οι ρεαλιστικά αποτυπωμένοι επαναστάτες και η ισχυρή γυναικεία μορφή που κατευθύνει τον λαό θέτουν τον πίνακα του Delacroix ως το πιο αντιπροσωπευτικό έργο τέχνης της περιόδους.
Τα έργα τόσο του David όσο και του Delacroix έχουν υπάρξει ορόσημα στην ευρωπαϊκή αλλά και παγκόσμια ιστορία της τέχνης. Το “The Death of Marat” βρίσκεται στη συλλογή των Βασιλικών Μουσείων Καλών Τεχνών του Βελγίου, ενώ το “Liberty Leading the People” εκτίθεται στο Λούβρο.
Καταληκτικά, η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε κομβικό σημείο στην εξέλιξη της τέχνης, καθώς προέταξε μια νέα και ριζοσπαστική πειραματική περίοδο καλλιτεχνικής ελευθερίας. Παράλληλα, ανέδειξε σημαντικά το κίνημα του ρομαντισμού, συμβάλλοντας έτσι στην παγκόσμια καλλιτεχνική κληρονομιά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Behind the Painting: The Death of Marat, rhiannopiper.com, διαθέσιμο εδώ
- The French Revolution: Catalyst for artistic evolution, artgallery.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Liberty Leading the People, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
