Του Βασιλείου Μορφονιού,
Στο Μέρος Β’ αναφέρθηκα στον μεγάλο φωτογράφο-ποιητή Vittorio Storaro και το δεξί χέρι του Stanley Kubrick, John Alcott, με το Barry Lyndon (1975) και το Apocalypse Now (1979) να εντάσσονται στις ομορφότερες ταινίες του σινεμά. Στο τρίτο, και τελευταίο, μέρος θα εστιάσω στον ασπρόμαυρο κινηματογράφο, καθώς και σε κάποια υποτιμημένα αριστουργήματα.
Raging Bull–Michael Chapman
Ο Michael Chapman είναι ένας γνωστός Αμερικανός φωτογράφος κυρίως γνωστός για τη συνεργασία του με το Martin Scorsese στις αρχικές του ταινίες Taxi Driver (1976), The Last Waltz (1976) και Raging Bull (1980). Το Taxi Driver έχει, επίσης, μια αξιοσημείωτη φωτογραφία που μετατρέπει την πυκνοκατοικημένη και εύθυμη Νέα Υόρκη σε ένα κλειστοφοβικό, σκοτεινό και επικίνδυνο μέρος. Ξεπερνιέται όμως από το Raging Bull.
Η αδιανόητη εμπορική επιτυχία του Rocky (1976) που είχε ήδη γίνει franchise, το καθιστούσε αδύνατο για μια ταινία της εποχής που να αφορά το boxing να μην συγκριθεί με αυτό. Για να βεβαιωθούν οι Scorsese και Chapman ότι το κοινό δεν θα συσχέτιζε το «Οργισμένο Είδωλο» ως ένα ακόμα sequel του Rocky, αποφάσισαν να το γυρίσουν σε ασπρόμαυρο. Η εναλλαγή σε ασπρόμαυρη φωτογραφία είχε και πρακτικούς σκοπούς όμως.
Ο Scorsese δεν ήταν ικανοποιημένος με το πώς φαινόταν το αίμα σε έγχρωμο φιλμ, και η ασπρόμαυρη φωτογραφία επέτρεπε καλύτερο έλεγχο της αισθητικής των βίαιων σκηνών. Όταν σφυροκοπούν τον Lamotta στο ρινγκ νιώθουμε τη σκληρότητα της σκηνής, ενώ η ατμόσφαιρα ενισχύει τον ρεαλισμό. Ο Chapman χρησιμοποίησε ευρυγώνιους φακούς και γρήγορες κινήσεις της κάμερας για να δημιουργήσει αίσθηση έντασης και εγκλωβισμού, ενώ εστίασε σε λεπτομέρειες της εικόνας σαν τον ιδρώτα και το αίμα για να αποδώσει την αγριότητα του αθλήματος. Χρησιμοποίησε εξαιρετικά και τις σκιές για να δείξει την ολοένα αυξανόμενη απομόνωση του Lamotta, με αποκορύφωση τη σκηνή στη φυλακή.
The Double Life of Veronique-Slawomir Idziak
Ο Slawomir Idziak είναι ένας από τους κορυφαίους ευρωπαίους διευθυντές φωτογραφίας, γνωστός για την εξαιρετική χρήση του φωτός, των χρωμάτων και της σύνθεσης τους. Είναι γνωστός κυρίως για τη συνεργασία του με τον πολωνό δάσκαλο Krzysztof Kieślowski ενώ δούλεψε και στα Gattaca (1997), Black Hawk Down (2001) και το πέμπτο Harry Potter (2007). Ιδιαίτερα εμβληματική ήταν η χρήση των διαφόρων αποχρώσεων του μπλε στην ομώνυμη ταινία καθώς και η ευρηματική χρήση διαφόρων μπλε αντικειμένων και τοποθεσιών.
Η ταινία που ξεπέρασε τον εαυτό του όμως είναι Η Διπλή Ζωή της Βερόνικα (1991). Η ταινία αφηγείται την ιστορία δύο γυναικών, της Βερόνικα στην Πολωνία και της Βερονίκ στη Γαλλία, που ζουν παράλληλες ζωές, με μυστηριώδη, σχεδόν μεταφυσική σύνδεση μεταξύ τους. Το φιλμ έχει μια από τις πιο ονειρικές ατμόσφαιρες στην ιστορία του σινεμά, γεγονός που το οφείλει κυρίως στα φίλτρα φωτός ζεστών αποχρώσεων του πράσινου και του χρυσού με τα οποία ο Idziak λούζει τις σκηνές. Απίστευτα ευρηματική είναι και η χρήση αντανακλάσεων που παραμορφώνουν τη πραγματικότητα και προσδίδουν μια αίσθηση μυστικισμού. Η κάμερα μέσα στους καθρέφτες και τις γυάλινες μπάλες δημιουργώντας μια αίσθηση αβεβαιότητας.
Kwaidan–Yoshio Miyajima
Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει κάποιος σκηνοθέτης στο σινεμά με έργο πιο υποτιμημένο από τον Ιάπωνα δάσκαλο Masaki Kobayashi. Από την ευρηματική φωτογραφία Νούμερο #1 ταινία στο letterboxd, Harakiri (1962), μέχρι τη μοναδική τριλογία της «Ανθρώπινης Κατάστασης» ο κινηματογράφος του Kobayashi δεν έχει τίποτα να ζηλέψει ακόμα και από τις μεγαλύτερες παραγωγές του Hollywood. Η πιο όμορφη του ταινία είναι και η μοναδική ταινία τρόμου του, το Kwaidan (1964).
Η ταινία Kwaidan είναι μια συλλογή τεσσάρων ιστοριών τρόμου που βασίζονται σε παραδοσιακά ιαπωνικά λαογραφικά στοιχεία και φαντάσματα. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές πτυχές της φωτογραφίας της ταινίας είναι η έντονη και πλούσια χρήση των χρωμάτων, τα οποία προσδίδουν στην ταινία μια αίσθηση υπερφυσικού. Ο Miyajima και ο Kobayashi αποφάσισαν να γυρίσουν την ταινία σε στούντιο, με τα περισσότερα σκηνικά να είναι φτιαγμένα στο χέρι, γεγονός που απομακρύνει την ταινία από τον ρεαλισμό και της προσδίδει μια ονειρική ατμόσφαιρα. Ακόμα και ο ουρανός πολλές φορές αποτελείται από χειροποίητους πίνακες που δίνουν μια ιδιαίτερη θεατρική διάσταση στο έργο, χωρίς να επηρεάζουν αρνητικά την τρομακτική ατμόσφαιρα. Ο Miyajima αξιοποιεί την ακινησία των κάδρων για να αποδώσει την αίσθηση του παγώματος του χρόνου, που είναι κεντρικό στοιχείο σε πολλές από τις ιστορίες τρόμου της ταινίας, ενώ η εστίαση στη λεπτομέρεια των σκηνικών κάνει ακόμα και τις πιο τρομακτικές σκηνές πολύ όμορφες.
Persona – Sven Nykvist
Άφησα τον καλύτερο για το τέλος. Με μια καριέρα που αριθμεί πάνω από 100(!) ταινίες, ο μεγάλος σουηδός καλλιτέχνης έχει αφήσει μια ασύγκριτη παρακαταθήκη στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Παρότι έχει δουλέψει σε αρκετές γνωστές Χολιγουντιανές ταινίες μεταξύ των οποίων το Crimes and Misdeamors (1989), What’s eating Gilbert Grape (1993) και το Unbearable lightness of being (1984), είναι περισσότερο γνωστός για τις σουηδικές ταινίες του και πιο συγκεκριμένα για τη μακροχρόνια συνεργασία του με τον Ingmar Bergman. Ενώ πολλοί διευθυντές φωτογραφίας βασίζονταν σε σύνθετους φωτισμούς για να δημιουργήσουν εντυπωσιακές εικόνες, ο Nykvist ανέπτυξε μια απλότητα στηριζόμενη κυρίως σε φυσικό φως και μαλακό φωτισμό που έκανε τις εικόνες του να μοιάζουν αυθεντικές και φυσικές.
To Cries and Whispers (1972) είναι μια από τις ψυχοπλακωτικές και καταθλιπτικές ταινίες στον κινηματογράφο. Αφορά μια γυναίκα που πεθαίνει από καρκίνο σε ένα σπίτι όπου οι αδελφές της είναι πολύ απασχολημένες από τα δικά τους ψυχολογικά προβλήματα για να ασχοληθούν μαζί της. Κι όμως είναι ταυτόχρονα μια πανέμορφη ταινία. Το Cries and Whispers κάνει μια από τις πιο ευρηματικές χρήσεις του κόκκινου χρώματος στο σινεμά. Το χρώμα χρησιμοποιείται μεν για να δείξει τον πόνο των αδερφών αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί μια ονειρική ατμόσφαιρα που απορροφάει το θεατή και δεν του επιτρέπει να σταματήσει να παρακολουθεί παρά τη βαναυσότητα των σκηνών.
Όμως, όσο και αν θέλω να επιλέξω την ταινία που χάρισε στο Nykvist το πρώτο του Oscar, την ξεπερνάει κατά πολύ το μεγάλο αριστούργημα του διδύμου Bergman-Nykvist το Persona (1966), (δεν τολμώ να αναφέρω τον άθλιο ελληνικό τίτλο της ταινίας). Το Persona μπορεί να είναι διάσημο για τα close ups στα πρόσωπα των ηθοποιών και ένας λόγος που έγινε αυτό είναι η εξαιρετική χρήση του φωτός και των σκιών από το Nykvist. Το φως πέφτει συχνά μόνο σε μέρος του προσώπου ή του σώματος, δημιουργώντας έναν διάλογο ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι που αντιπροσωπεύει τέλεια την κατακερματισμένη ψυχή που διαπραγματεύεται η ταινία. Οι διαφορές των προσώπων των Liv Ullman και Bibi Anderson χάνονται στις σκιές και όσο προχωράει η ταινία τα δυο πρόσωπα γίνονται ένα δίνοντας μερικές από τις πιο κλασσικές λήψεις στον κινηματογράφο.
Και εδώ ολοκληρώνεται η αναζήτηση των ομορφότερων ταινιών στο σινεμά κατά τη γνώμη του γράφοντα. Οι τελική 9αδα αποτελείται από τα Tree of Life, Blade Runner 2049, In the Mood for Love, Apocalypse now, Barry Lyndon, The Double life of Veronique, Raging Bull, Kwaidan και Persona.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
