Οι διασπάσεις της Αριστεράς στον 20ο αιώνα (Μέρος Β’)

Του Γιώργου Αργυρόπουλου,

Συνεχίζουμε την περιήγησή μας στις διασπάσεις των αριστερών κομμάτων κατά τον 20^ο αιώνα και υπενθυμίζουμε ότι στο πρώτο μέρος είχαμε φτάσει μέχρι το 1966, 1 χρόνο πριν το πραξικόπημα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα. Στο εν Ελλάδι παράνομο ακόμα ΚΚΕ, εκείνη τη χρονιά θέτονταν τα θεμέλια για νέα διάσπασή του, η οποία θα συντελούταν τελικώς 2 χρόνια μετά.

Το ΚΚΕ βρέθηκε απροετοίμαστο μπροστά στη χούντα του 1967 με διαλυμένες τις κομματικές του οργανώσεις, όπως είχαμε γράψει στο πρώτο μέρος του άρθρου μας. Το Φεβρουάριο του 1968 δοκιμάζεται από ένα ισχυρό «σοκ». Από τον κομματικό ραδιοφωνικό σταθμό στο Βουκουρέστι μεταδίδεται μήνυμα τριών μελών του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος, των Παρτσαλίδη, Δημητρίου και Ζωγράφου. Τι περιείχε το μήνυμα και προκάλεσε τόσο μεγάλο σοκ; Τα τρία μέλη έθεσαν ζήτημα καθοδήγησης του κόμματος και ζητούσαν την αποπομπή του Α’ Γραμματέα του ΚΚΕ Κώστα Κολιγιάννη, στον οποίο καταλόγιζαν ευθύνες για την πορεία της αριστεράς. Θεωρούσαν, επίσης, ότι ο Κολιγιάννης προσπαθούσε να τους εξοντώσει πολιτικά, καλώντας τη βάση του κόμματος να συσπειρωθεί γύρω τους, αφού όπως τόνιζαν, εξέφραζαν τα μισά μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Επιπλέον, δόθηκε και ιδεολογική ταυτότητα σ’ αυτή τη ρήξη κατηγορώντας τους αντιπάλους τους για «Σταλινισμό». Αυτό το συμβάν ήταν πρωτοφανές, αφού παλιά οι εσωτερικές διαμάχες γίνονταν κεκλεισμένων των θυρών και ελεγχόμενες από την ΕΣΣΔ. Η 12^η ευρεία ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ αποφάσισε την καθαίρεση των τριών.

Η διάσπαση στο ΚΚΕ δεν ήταν απρόβλεπτη, απλά εντυπωσίασε αρνητικά ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η αρχική ρήξη. Ήδη με τη δημιουργία της ΕΔΑ είχαν ξεκινήσει να δημιουργούνται δύο κέντρα εξουσίας, ένα στην Ελλάδα κι ένα στο εξωτερικό. Το Φεβρουάριο του 1968 ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας εσωτερικού, συμμετέχοντας σ’ έναν άτυπο «πόλεμο» με το ΚΚΕ εξωτερικού όπως αποκαλούσαν το ΚΚΕ, ο οποίος εν μέσω χούντας μεταφέρθηκε και στην Ελλάδα. Τα στελέχη που ίδρυσαν το ΚΚΕ εσωτ. διαφωνούσαν καιρό πριν με την εξάρτηση του κόμματος από τις αποφάσεις της ΕΣΣΔ, παρακολουθώντας με συμπάθειας την «Άνοιξη της Πράγας» το 1968. Ιδεολογικά το ΚΚΕ εσωτ. ταυτιζόταν με τον ευρωκομμουνισμό, δηλαδή ένα πιο ελεύθερο και δημοκρατικό σοσιαλισμό και επιθυμούσε την ανανέωση της αριστεράς στην Ελλάδα. Στην εκλογική του πορεία μέχρι τη μετονομασία της σε Ελληνική Αριστερά το 1987 το ΚΚΕ εσωτ. κατάφερε να μπει στη βουλή ως μεμονωμένο κόμμα το 1985 (μία έδρα) και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο το 1981 και το 1985 κατακτώντας μία έδρα σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Το 1974 και το 1977 συμμετείχε σε συνασπισμό κομμάτων και με το ΚΚΕ(!), που κατάφερε να μπει στη βουλή επίσης.

Το 1970, όπως είχαμε αναφέρει επιγραμματικά στο προηγούμενο άρθρο, ιδρύθηκε το Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας από Έλληνες Πολιτικούς Πρόσφυγες στο Δυτικό Βερολίνο, ταυτιζόμενο με το Μαοϊσμό. Ήταν απ’ τα δύο κομμάτια μαζί με την ΟΜΛΕ που είχαν αποσπαστεί εδώ και καιρό απ’ το ΚΚΕ, αφού υποστήριζαν την Ζαχαριαδική πλευρά. Το 1974 μετά την πτώση της χούντας και την παλινόρθωση της αστικής δημοκρατίας τα Κομμουνιστικά Κόμματα νομιμοποιήθηκαν.

Το 1976 έχουμε τη διάσπαση της Οργάνωσης Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδας σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Μ-Λ) και (Μ-Λ) Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Το 1984 δημιουργείται το Αυτοδύναμο Κίνημα Επαναστατικής Πολιτικής που δημιουργήθηκε από πρώην μέλη της ΚΝΕ.

Το 1985 ιδρύθηκε στην Πάτρα το Εργατικό Αντιιμπεριαλιστικό Μέτωπο από μέλη που είχαν αποχωρήσει από το ΚΚΕ, εξαιτίας της συνδικαλιστικής συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ. Το ίδιο έτος επίσης διασπώνται μικρά μέρη από την ΕΚΚΕ και το Μ-Λ ΚΚΕ και δημιουργούν την Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Τέλος εκείνη τη χρονιά δημιουργείται και η Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας Σπάρτακος, διασπασμένη από την ΟΚΔΕ. Το 1987 ιδρύθηκε από τη διάλυση του ΚΚΕ εσωτερικού η Ελληνική Αριστερά, η οποία μετασχηματίστηκε σε Συνασπισμό της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας το 1989.

Το 1989 εξαιτίας της συμμετοχής του Συνασπισμού στην οικουμενική κυβέρνηση Τζαννετάκη και μετέπειτα σ’ αυτή του Ζολώτα μαζί με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, υπήρξε σοβαρή διάσπαση μεταξύ του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Το 1990 δημιουργείται το Νέο Αριστερό Ρεύμα για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση έπειτα από τη διάσπαση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.

Το 1991 συντελείται η τελευταία διάσπαση της αριστεράς στον 20^ο αιώνα όταν το ΚΚΕ αποχώρησε από το Συνασπισμό που δημιούργησε μαζί με την ΕΑΡ και αλλά μικρότερα αριστερά κόμματα το 1989 και από τότε ο Συνασπισμός έγινε ενιαίο κόμμα. Το 1991 εξελέγη ως Γενική Γραμματέας του ΚΚΕ από τη συντηρητική τάση η Αλέκα Παπαρήγα, την ώρα που οριακά δεν πλειοψήφησε η τάση των «ανανεωτών».

Θεωρούμε ότι η ιστορία των διασπάσεων της αριστεράς τον 20^ο αιώνα έχει να διδάξει αρκετά για το μέλλον και την τύχη αυτής, όπως βλέπουμε και σήμερα και να παραδειγματίσει, ώστε να μην πραγματοποιηθούν τα ίδια σφάλματα πράγμα που επ’ ουδενί έχει γίνει. Το πρόβλημα των διασπάσεων ήταν κατά βάση το ιδεολογικό και η αδυναμία συμβιβασμού της μιας με την άλλη πλευρά. Βέβαια αυτό το κλίμα είναι κι εν ολίγοις εισαγόμενο από την ΕΣΣΔ και τις άλλες Ανατολικές Χώρες. Το πρόβλημα πηγάζει από την αρχική μετατροπή του Μαρξισμού-Λενινισμού σε γραφειοκρατικοποίηση, με την οποία θα έπρεπε να μην συμβιβαστεί η ηγεσία της ΕΣΣΔ επί Στάλιν. Αυτή είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Η δεύτερη ανάγνωση αφορά το αν θα μπορούσε να πράξει αλλιώς η Σταλινική ηγεσία. Ήρθε αντιμέτωπη με εσωτερικές εξεγέρσεις, τον τρομερό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ψυχρό πόλεμο μετέπειτα, χώρια τις αγωνιώδεις προσπάθειες να ακολουθήσει την ανάπτυξη των δυτικών. Να τονίσουμε πως, πολλές φορές έβλεπε ίσως φαντάσματα η σοβιετική ηγεσία και ανακάλυπτε εσωτερικούς προδότες εκεί που δεν υπήρχαν. Όμως δεν είναι τόσο εύκολο, με όλα όσα συνέβησαν εκείνη την σχεδόν τριακονταετία να κρίνουμε «ελαφρά τη καρδία» την πολιτική Στάλιν. Στα καθ’ ημάς οι εξελίξεις και οι διασπάσεις της αριστεράς ήταν απόρροια γεγονότων που προέρχονταν κυρίως από το εξωτερικό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και μέχρι την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, μεγάλο μέρος της πολιτικής του ΚΚΕ μεθοδευόταν απ’ αυτή.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Λουκάς Καρλιάφτης (2015), Ιστορία του Μπολσεβικισμού-Τροτσκισμού στην Ελλάδας, Τόμος Α΄, Εκδόσεις Εργατική Πάλη
• Γεμάτη διασπάσεις η ιστορία της Αριστεράς, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ.