Της Νικολέτας Παναγιωτοπούλου,
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου, η βιομηχανία της μόδας έχει καταστεί ένα από τα πιο ισχυρά και αναγνωρίσιμα επιχειρηματικά πεδία, συνδυάζοντας τη τέχνη με την εμπορική δραστηριότητα. Ωστόσο, μαζί με την αλματώδη ανάπτυξή της, έχει προκύψει και η ανάγκη προστασίας των διακριτικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση των προϊόντων μόδας στην αγορά. Τα εμπορικά σήματα αποτελούν θεμελιώδη εργαλεία προστασίας της ταυτότητας των επιχειρήσεων και αποτροπής παραπλανητικής χρήσης αυτών από ανταγωνιστές. Η παρούσα ανάλυση θα εστιάσει στην προστασία των εμπορικών σημάτων στη μόδα, τόσο στην ελληνική όσο και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, και θα διερευνήσει τις επιπτώσεις που έχει η αντιγραφή των εμπορικών σημάτων στην αγορά.
Στην ελληνική έννομη τάξη, τα εμπορικά σήματα ρυθμίζονται κυρίως από τον Νόμο 4679/2020, ο οποίος εναρμονίζει την ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία (ΕΕ) 2015/2436 για τα εμπορικά σήματα. Σκοπός του νόμου είναι η παροχή προστασίας στα σήματα που χρησιμοποιούνται από επιχειρήσεις για τη διάκριση των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους από εκείνα άλλων επιχειρήσεων. Ο νόμος ορίζει ως εμπορικό σήμα ό,τι προσφέρεται να αποτελέσει τέτοιο, υπό την προϋπόθεση ότι έχει διακριτική ικανότητα και μπορεί να αναπαρασταθεί γραφικά. Τα εμπορικά σήματα μπορεί να είναι λεκτικά (π.χ. το όνομα μιας εταιρείας), απεικονιστικά (π.χ. ένα λογότυπο) ή και συνδυασμοί αυτών.
Η διαδικασία καταχώρισης ενός εμπορικού σήματος, λοιπόν, γίνεται μέσω της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, και η έγκριση του σήματος παρέχει στον δικαιούχο του το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης αυτού για τα καταχωρημένα προϊόντα. Το δικαίωμα αυτό διαρκεί δέκα χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης για απεριόριστες περιόδους δέκα ετών. Επιπλέον, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει την προστασία του σήματος από παραβιάσεις μέσω νομικών μέσων, όπως η αγωγή για παραποίηση ή απομίμηση και η αίτηση για λήψη ασφαλιστικών μέτρων.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα εμπορικά σήματα προστατεύονται βάσει του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/1001 για το εμπορικό σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σήμα της ΕΕ παρέχει στις επιχειρήσεις το δικαίωμα να προστατεύουν τα σήματά τους σε όλα τα κράτη μέλη με μία μόνο καταχώριση μέσω του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO). Η προστασία αυτή προσφέρει ενιαία κάλυψη και ισχύ, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα του κατόχου σε ολόκληρη την ΕΕ, αποφεύγοντας την ανάγκη πολλαπλών εθνικών καταχωρίσεων. Η προστασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη βιομηχανία της μόδας, όπου πολλές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε πολλαπλές αγορές ταυτόχρονα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μεγάλοι οίκοι μόδας, όπως η Chanel και η Louis Vuitton, οι οποίοι βασίζονται στην πανευρωπαϊκή προστασία για να αποτρέψουν την αντιγραφή και απομίμηση των προϊόντων τους σε διάφορες χώρες.
Η παραβίαση των δικαιωμάτων επί των εμπορικών σημάτων συνιστά μια μορφή αθέμιτου ανταγωνισμού που έχει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι απομιμήσεις και τα παραποιημένα προϊόντα πλήττουν την κερδοφορία των αυθεντικών εταιρειών μόδας, μειώνοντας τα έσοδά τους και υπονομεύοντας την φήμη και την αξία των εμπορικών τους σημάτων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις τού Παρατηρητηρίου τής Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Παραβιάσεις Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας, οι απώλειες εσόδων λόγω απομιμήσεων στην αγορά μόδας ανέρχονται σε δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Σύμφωνα με το άρθρο 9 του προαναφερθέντος κανονισμού 2017/1001 της ΕΕ, ο κάτοχος ενός ευρωπαϊκού σήματος έχει το δικαίωμα να εμποδίσει οποιαδήποτε χρήση παρόμοιου ή ταυτόσημου σήματος για παρόμοια προϊόντα, εάν αυτή η χρήση μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο καταναλωτικό κοινό. Παρέχεται, επίσης, η δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών μέτρων και επιβολής κυρώσεων κατά των παραβατών, συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής των παραποιημένων προϊόντων και της επιβολής χρηματικών ποινών.
Τα πνευματικά δικαιώματα στη βιομηχανία της μόδας αποτελούν ένα ακόμη καίριο σημείο για την προστασία της δημιουργικής εργασίας και των καινοτομιών που συνδέονται με τη δημιουργία ρούχων, αξεσουάρ και υποδημάτων. Ενώ τα εμπορικά σήματα καλύπτουν την ταυτότητα της εταιρείας, τα πνευματικά δικαιώματα στοχεύουν στην προστασία της δημιουργικότητας των σχεδιαστών και των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στη διαδικασία παραγωγής. Στην Ελλάδα, η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων ρυθμίζεται κυρίως από τον Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ο οποίος καθορίζει τα δικαιώματα των δημιουργών επί των έργων τους.
Τα πνευματικά δικαιώματα παρέχουν στους δημιουργούς το αποκλειστικό δικαίωμα να εκμεταλλεύονται τα έργα τους, να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν τη χρήση τους από τρίτους, καθώς και να λαμβάνουν αμοιβές για αυτήν την εκμετάλλευση. Ωστόσο, η προστασία αυτή δεν καλύπτει τη γενική ιδέα ενός ρούχου, γεγονός που συχνά δυσχεραίνει την προστασία των σχεδιαστών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα ρυθμίζεται από τη Οδηγία 2001/29/ΕΚ.
Η παραβίαση εμπορικών σημάτων αποτελεί συχνά αντικείμενο έντονων δικαστικών διενέξεων, ιδιαίτερα στον τομέα της μόδας, όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις επενδύουν σημαντικά στην ανάπτυξη και προστασία των διακριτικών τους γνωρισμάτων. Ένα χαρακτηριστικό και πολυσυζητημένο παράδειγμα είναι η διαμάχη μεταξύ του διάσημου οίκου μόδας Christian Louboutin και της Zara, που αφορά την αποκλειστική χρήση της κόκκινης σόλας στα παπούτσια, ένα στοιχείο που έχει καταστεί σύμβολο ταυτότητας για τα προϊόντα του οίκου Louboutin. Η υπόθεση της Christian Louboutin με τη Zara αναδεικνύει τις πολυπλοκότητες που υπάρχουν στην προστασία εμπορικών σημάτων σε διεθνές επίπεδο.
Ειδικότερα, παρόλο που ο οίκος Louboutin εξασφάλισε δικαστικές νίκες σε μερικές χώρες για την προστασία της κόκκινης σόλας ως εμπορικό σήμα, η αναγνώριση της νομικής προστασίας δεν ήταν καθολική στην Ευρώπη. Ορισμένα, δηλαδή, δικαστήρια θεώρησαν ότι η κόκκινη σόλα λειτουργούσε περισσότερο ως διακοσμητικό στοιχείο παρά ως διακριτικό γνώρισμα, και επομένως, δεν πληρούσε τα κριτήρια για αποκλειστική προστασία. Αυτό τονίζει τη σημασία της καταχώρισης εμπορικών σημάτων διεθνώς και της προσαρμογής στις διαφορετικές νομικές πραγματικότητες, καθώς κάθε νομική αρχή μπορεί να αντιμετωπίζει τα διακριτικά στοιχεία διαφορετικά.
Η παραβίαση των εμπορικών σημάτων στη βιομηχανία της μόδας αποτελεί ένα πολυδιάστατο ζήτημα, με σοβαρές οικονομικές και νομικές συνέπειες. Η προστασία των εμπορικών σημάτων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κρίνεται σκόπιμο να ενισχυθεί για την προάσπιση της καινοτομίας και της δικαιοσύνης στην αγορά, ενώ η καταπολέμηση των απομιμήσεων απαιτεί συντονισμένες ενέργειες από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Zara wins court of appeal case against Christian Louboutin, Ruth Faulkner, drapersonline.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Γεωργία Χίονη, To Δίκαιο της Μόδας ή άλλως «Φύλαγε τα ρούχα σου για να ΄χεις τα μισά», lawspot.gr. Διαθέσιμο εδώ.
