Της Χριστίνας Σεφθελή,
Οικίες της Γεωμετρικής περιόδου
Κατά τη διάρκεια του 9ου και του 8ου αιώνα π.Χ. καθώς τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα αρχίζουν να αποκτούν πλούτο, οι διαφορές ανάμεσα στις οικίες τους και τις οικίες των ελίτ αρχίζουν να υποχωρούν. Ένα παράδειγμα είναι ο οικισμός της Ζαγοράς στην Άνδρο, όπου οι οικίες των ελίτ έχουν ίδιο μέγεθος με τις οικίες των απλών κοινωνικών στρωμάτων. Στη Ζαγορά, οι κατοικίες ήταν χτισμένες με ορθογώνιες πέτρες και πλίνθους, που προσέφεραν ανθεκτικότητα στις κατασκευές. Τα σπίτια ήταν συνήθως μικρά, με ένα ή δύο δωμάτια, και ήταν συχνά οργανωμένα γύρω από αυλές. Υπήρχαν επίσης μεγαλύτερα κτήρια που πιθανώς είχαν δημόσια ή θρησκευτική χρήση, όπως ιερά ή χώροι συγκέντρωσης της κοινότητας.
Στους οικισμούς του Αιγαίου είναι δύσκολο να ανιχνευθεί η κοινωνική διαστρωμάτωση μέσω των κατοικιών, βέβαια μάλλον μπορεί να διακριθεί η κατοικία του άρχοντα, όπως στο Εμπορειό (ή Εμποριό ή Καμάρι) της Χίου και στη Λαθούριζα Αττικής.
Οι αριστοκρατικές κατοικίες του 9ου και του 8ου αιώνα π.Χ. ήταν κυρίως με ορθογώνια ή αψιδωτή κάτοψη. Είχαν ένα κυρίως δωμάτιο και έναν πρόδομο. Τα ωοειδή κτήρια δεν χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες των αριστοκρατών επειδή θεωρούνταν πιο ταπεινά και συνήθως προορίζονταν για τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα ή για εργαστήρια. Πολλές φορές όμως χρησιμοποιούνταν και ως χώροι λατρείας.
Οι οικιστικές μονάδες του Ωρωπού
Στον Ωρωπό έχουν ανασκαφεί κατοικίες όλων των τύπων που μάλλον ανήκαν στη Γεωμετρική Περίοδο. Οι οικιστικές μονάδες στον Ωρωπό ήταν κατασκευασμένες με απλά υλικά όπως λάσπη, ξύλο και πέτρα. Η χρήση των υλικών αυτών ήταν ανάλογη με τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους και την τεχνολογία της εποχής. Τα σπίτια ήταν γενικά μονώροφα ή διώροφα, με χώρους που χρησίμευαν για διαβίωση, αποθήκευση και άλλες καθημερινές δραστηριότητες. Υπήρχαν αυλές και κοινόχρηστοι χώροι που χρησιμοποιούνταν για καθημερινές δραστηριότητες όπως το μαγείρεμα και οι χειρωνακτικές εργασίες.
Οι οικιστικές μονάδες είχαν ποικίλα μεγέθη, υποδεικνύοντας την κοινωνική και οικονομική διαφοροποίηση μεταξύ των κατοίκων. Τα μεγαλύτερα κτήρια φαίνεται ότι μάλλον ήταν κατοικίες των ελίτ και μάλλον εξυπηρετούσαν και θρησκευτικές δραστηριότητες. Η κοινότητα ήταν οργανωμένη και μάλλον έμοιαζε με τους οίκους που περιγράφονται στην Οδύσσεια. Ο οίκος αποτελούνταν από διάφορα κτήρια οργανωμένα γύρω από ένα περίβολο. Μια οικογενειακή μονάδα ανάλογα με την κοινωνική και οικονομική της θέση περιελάβανε μια ή και παραπάνω οικιστικές μονάδες.
Ομοιότητες με τον ομηρικό οίκο παρουσιάζει και το μέγαρο (έρκος) στον Ωρωπό, το οποίο περιλάμβανε τον βωμό του Δία, τις σωρούς κοπριάς στην αυλή, εφ’ όσων τα ζώα φυλάσσονταν εκεί καθώς και τη λαύρη που μάλλον ήταν οι στενοί διάδρομοι ανάμεσα στα κτήρια. Ο σχεδιασμός των κτηρίων στον Ωρωπό μας δείχνει ότι μάλλον κάθε οικογένεια είχε οικονομική αυτάρκεια.
Οι ανασκαφές στον Ωρωπό έχουν αποκαλύψει πλήθος ευρημάτων, όπως κεραμικά, εργαλεία και διακοσμητικά αντικείμενα, που παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι οι κάτοικοι του Ωρωπού είχαν αναπτύξει τεχνικές για την κατασκευή και τη διακόσμηση των σπιτιών τους, καθώς και για την παραγωγή και την αποθήκευση τροφίμων.
Οι οικιστικές μονάδες του Ωρωπού αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα της γεωμετρικής κοινωνίας στην αρχαία Ελλάδα. Η αρχιτεκτονική τους, η χρήση των υλικών και η διάταξη των χώρων προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την κατανόηση της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της εποχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Alexandros Mazarakis Ainian (2019), «Αρχιτεκτονική και κοινωνία κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους», Αρχαιολογία και Τέχνες 112, Εκδόσεις Δωδώνη
- Alexandros Mazarakis Ainian (2000), ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, Εκδόσεις Καρδαμίτσα
