Της Βασιλικής Μπουτκάρη,
Δωρεά αιτία θανάτου σύμφωνα με το άρθρο 2032 ΑΚ είναι η δωρεά που συμφωνείται με την αναβλητική αίρεση ότι ο δωρητής θα πεθάνει πριν από τον δωρεοδόχο ή ότι θα πεθάνουν συγχρόνως χωρίς να έχει στο μεταξύ ο δωρεοδόχος την απόλαυση των αντικειμένων που δωρήθηκαν.
Αν προαποβιώσει ο δωρεοδόχος, οι κληρονόμοι του δεν έχουν δικαίωμα στη δωρεά και η δωρεά αιτία θανάτου ορίζεται ως μια ειδική μορφή δωρεάς όπου ο δωρεοδόχος αποκτά κατά κανόνα αμέσως δικαίωμα στα πράγματα που του δωρίζονται. Διέπεται από τις γενικές διατάξεις για την εν ζωή δωρεά στο μέτρο που αυτές συμβιβάζονται με τη φύση της και ρυθμίζεται από τις ειδικές διατάξεις των άρθρων 2032 επ. ΑΚ. Εξασφαλίζεται με βάση το άρθρο 2035 ΑΚ από τον νομοθέτη η νομική θέση του προσώπου που επιθυμεί να μεταβιβάσει από ελευθεριότητα ορισμένα περιουσιακά του στοιχεία μετά τον θάνατο του, χωρίς να υφίσταται οικονομική θυσία κατά το ενδιάμεσο διάστημα, όσο και των μεριδούχων και των δανειστών του προσώπου αυτού.
Η δωρεά αιτία θανάτου είναι εν ζωή δικαιοπραξία, αφού ο δωρεοδόχος δεν λαμβάνει από την κληρονομία του δωρητή, αλλά με βάση την έννομη σχέση που τον συνδέει με αυτόν. Ο δωρεοδόχος με την σύναψη της σύμβασης αποκτά δικαίωμα προσδοκίας επί του δωρηθέντος αντικειμένου, το οποίο συνεπάγεται αντίστοιχη δέσμευση του δωρητή όσο αυτός βρίσκεται ακόμη εν ζωή σύμφωνα με τα άρθρα 204, 206 ΑΚ.
Σύσταση δωρεάς αιτία θανάτου
Η δωρεά αιτία θανάτου καταρτίζεται με συμφωνία μεταξύ δωρητή και δωρεοδόχου και αποτελεί σύμβαση μεταξύ ζώντων. Δωρητής μπορεί να είναι μόνο φυσικό πρόσωπο, ενώ δωρεοδόχος μπορεί να είναι και νομικό πρόσωπο. Μπορεί όμως να καταρτισθεί και υπό τρόπο, τούτη είναι εκείνη στην οποία περιλαμβάνεται και ο πρόσθετος όρος ότι ο δωρεοδόχος υποχρεούται σε ορισμένη παροχή. Η παροχή μπορεί να συνίσταται σε οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη, αρκεί να μην αντιτίθεται προς τα χρηστά ήθη ή τον νόμο. Αντικείμενο της δωρεάς αιτία θανάτου είναι ο προσπορισμός ενός περιουσιακού αντικειμένου από τον δωρητή στον δωρεοδόχο.
Για την σύναψη της δωρεάς αιτία θανάτου απαιτείται και δικαιοπρακτική ικανότητα του αιτία θανάτου δωρεοδόχου, αν όμως πρόκειται για δικαιοπραξία από την οποία αποκτάται μόνο έννομο όφελος τότε αρκεί η συμπλήρωση του δέκατου έτους της ηλικίας του δωρεοδόχου. Για τη σύστασή της ισχύουν οι γενικές διατάξεις περί δωρεάς (2032,498 ΑΚ) και καταρτίζεται με ποινή ακυρότητας με συμβολαιογραφικό έγγραφο κατά την 498 παρ.1 ΑΚ.
Πριν και μετά την πλήρωση της αίρεσης
Από τη σύναψη της σύμβασης μέχρι τον θάνατο του δωρητή, ο δωρεοδόχος έχει δικαίωμα προσδοκίας. Η προσδοκία του δωρεοδόχου είναι αμεταβίβαστη, διότι συνδέεται στενά με το πρόσωπο του. Ο δωρητής εξακολουθεί μέχρι την πλήρωση της αίρεσης να είναι φορέας του δικαιώματος που αποτελεί αντικείμενο της δωρεάς, αλλά οφείλει να συμπεριφέρεται επιμελώς, ώστε να αποφευχθεί βλάβη ή ματαίωση του δικαιώματος του δωρεοδόχου που εξαρτάται από την αίρεση. Αν ο δωρητής ματαιώσει ή βλάψει υπαίτια το δικαίωμα του δωρεοδόχου, τότε αυτός μπορεί μετά την πλήρωση της αίρεσης να ζητήσει αποζημίωση από τους κληρονόμους του δωρητή.
Με την πλήρωση της αίρεσης, δωρεά αιτία θανάτου καθίσταται οριστικά ενεργός και επέρχονται τα αποτελέσματα της 201 ΑΚ. Σε περίπτωση προαποβίωσης του δωρεοδόχου, η αίρεση από την οποία εξαρτάται η δωρεά αιτία θανάτου ματαιώνεται και η ενέργεια της δωρεάς παύει οριστικώς.
Ανάκληση
Το δικαίωμα της ανάκλησης συνδέεται στενά με το πρόσωπο του δωρητή και είναι αμεταβίβαστο, ακατάσχετο και ακληρονόμητο μέχρι την άσκηση του από αυτόν. Οι κληρονόμοι του δωρητή μπορούν να ανακαλέσουν τη δωρεά μονό αν συντρέχει κάποιος από τους περιοριστικά αναφερόμενους στις 506-508 ΑΚ δηλαδή εκ προθέσεως θανάτωση του δωρητή, παρακώλυσή του να ανακαλέσει τη δωρεά, υπαίτια παράλειψη εκτέλεσης του τρόπου, επιγέννηση τέκνου και η δήλωση για την ανάκληση γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Το δικαίωμα ανάκλησης ασκείται με μονομερή, άτυπη και απευθυντέα προς τον δωρεοδόχο δήλωση του δωρητή. Η δήλωση ανάκλησης οδηγεί σε ανατροπή της σύμβασης δωρεάς αιτία θανάτου ex nunc και όχι αναδρομικά. Η ανάκληση της δωρεάς αιτία θανάτου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη αναίρεση της δωρεάς και ενεργεί εμπραγμάτως ενώ αν συμφωνήθηκε αμετάκλητη, η ανάκληση της ενεργεί μόνο ενοχικώς. Το δικαίωμα ανάκλησης της δωρεάς αιτία θανάτου που δεν συμφωνήθηκε αμετάκλητη απόλλυται με την παραίτηση του δωρητή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Κληρονομικό Δίκαιο, Εκδόσεις Π. Ν. Σάκκουλας, 2023.
