Της Ιωάννας Αναστασίου,
Η υπέρταση αποτελεί ένα συχνό –αν όχι το συχνότερο– και συνάμα σοβαρό επιδημιολογικό πρόβλημα του σύγχρονου ανεπτυγμένου κόσμου. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: σε παγκόσμιο επίπεδο οι ασθενείς με υπέρταση υπερβαίνουν τους 1,4 δις, ενώ οι θάνατοι ανέρχονται σε 10 εκατ. ετησίως.
Κατά τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης αναφέρονται πάντα δύο τιμές, η μία εκ των οποίων αντιστοιχεί στη συστολική και η άλλη στη διαστολική πίεση. Υπέρταση υπάρχει αν η συστολική πίεση ξεπερνά τα 140 mmHg και/ή η διαστολική πίεση ξεπερνά τα 90 mmHg. Αν και στα υπερτασικά άτομα η πίεση μπορεί να φτάσει σε υπερβολικά υψηλές τιμές, μια πίεση 10 mmHg υψηλότερη από το φυσιολογικό θα μπορούσε να υποτιμηθεί ή και να αγνοηθεί σαν κάτι ελάσσονος σημασίας. Η πραγματικότητα, ωστόσο, απέχει πολύ από αυτό.
Η σοβαρότητα της υπέρτασης έγκειται στο γεγονός ότι συνδέεται με πολλές επιπλοκές, καθώς μακροπρόθεσμα μπορεί να αποτελέσει τη γενεσιουργό αιτία βλαβών σε ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά, ο εγκέφαλος και οι νεφροί. Το σύνολο αυτών των επιπλοκών αναφέρεται ως HMOD (Hypertension-Mediated Organ Damage) και περιλαμβάνει:
- Καρδιαγγειακά προβλήματα
- Νεφρικές παθήσεις
- Εγκεφαλικά επεισόδια
- Διαταραχές όρασης
Το πρώτο που επηρεάζεται από την αυξημένη αρτηριακή πίεση είναι το μεταφορτίο, η δύναμη, δηλαδή, που καλείται η καρδιά να αναπτύξει για να εξωθήσει αίμα προς την περιφέρεια. Το αυξημένο φορτίο προκαλεί υπερτροφία της αριστερής κοιλίας της καρδιάς, με αποτέλεσμα τη μείωση της χωρητικότητας των κοιλιών και ανάπτυξη καρδιακής ανεπάρκειας, ενώ έχει συσχετιστεί και με κολπική μαρμαρυγή. Παράλληλα, η υπέρταση προκαλεί βλάβες στο ενδοθήλιο, το εσωτερικό επένδυμα, των αγγείων, του οποίου η δυσλειτουργία μειώνει την ικανότητα διαστολής του. Πλέον, το ενδοθήλιο καθίσταται επιρρεπές στην ανάπτυξη αθηροσκληρωτικών πλακών, ιδίως αν συνυπάρχει και αυξημένη χοληστερόλη. Στην περίπτωση απόφραξης κάποιου στεφανιαίου αγγείου, παρεμποδίζεται η ροή αίματος προς την καρδιά και προκύπτει έμφραγμα. Φτάνει να σημειωθεί ότι η υπέρταση αποτελεί το κυριότερο αίτιο καρδιαγγειακής νόσου παγκοσμίως.
Η αρτηριακή υπέρταση επηρεάζει με ανάλογο τρόπο τα αγγεία του εγκεφάλου, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, το οποίο μπορεί να είναι είτε ισχαιμικό (συχνότερα) είτε αιμορραγικό. Στην πρώτη περίπτωση σχηματίζεται θρόμβος σε αγγείο του εγκεφάλου με τον μηχανισμό που αναφέρθηκε πιο πάνω, στερώντας την αιμάτωση από τμήμα του, με επακόλουθο τη νέκρωση εγκεφαλικών περιοχών. Στη δεύτερη περίπτωση, η νέκρωση είναι αποτέλεσμα ρήξης κάποιου αγγείου, λόγω της αυξημένης πίεσης μέσα σε αυτό, και της ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας που έπεται.
Επιπλέον, η υπέρταση οδηγεί σε καταστροφή των αγγείων των νεφρών, επηρεάζοντας αρνητικά τη λειτουργία τους. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΝ) και αποτελεί την είσοδο σε έναν φαύλο κύκλο, καθότι η ΧΝΝ επιδεινώνει περαιτέρω την αρτηριακή υπέρταση (η υπέρταση αποτελεί και αίτιο και αποτέλεσμα της ΧΝΝ). Αυτό συμβαίνει γιατί με τη μείωση της νεφρικής λειτουργίας οι νεφροί δεν αποβάλλουν αποτελεσματικά το περιττό νάτριο και νερό. Έτσι αυτά παραμένουν στο αίμα αυξάνοντας τον όγκο αίματος και άρα την πίεση. Εκτός αυτού, όμως, η νεφρική βλάβη δίνει τη λανθασμένη εντύπωση στους νεφρούς ότι η αιματική ροή είναι μειωμένη, οπότε επιστρατεύουν το σύστημα ρενίνης – αγγειοτενσίνης – αλδοστερόνης (RAAS). Το σύστημα αυτό όχι μόνο δεν μειώνει την αρτηριακή πίεση, αλλά την αυξάνει! Φυσιολογικά ενεργοποιείται όταν η πίεση είναι χαμηλή και την αυξάνει προκαλώντας αγγειοσυστολή, επαναρρόφηση νατρίου και κατακράτηση νερού.
Τέλος, η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια συνιστά μία ακόμα επιπλοκή της αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Η αιματική ροή στον οφθαλμό είναι ανεπαρκής, διότι η υπέρταση προκαλεί αγγειοσυστολή των αρτηριών που τον τροφοδοτούν, ως μέρος του μυογενούς μηχανισμού που ρυθμίζει τοπικά την αιματική ροή. Παράλληλα, η βλάβη του ενδοθηλίου είναι υπεύθυνη για την αδυναμία αγγειοδιαστολής.
Είναι γεγονός ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης HMOD είναι αυξημένος εάν η υπέρταση δεν αντιμετωπιστεί, αν διαγνωστεί αργά και αν δε ρυθμιστεί σωστά. Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί στις μέρες μας μια κατάσταση που μπορεί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή να ελεγχθεί. Η πρόκληση, επομένως, δεν είναι τόσο η αντιμετώπιση, όσο η έγκαιρη διάγνωσή της, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση σοβαρότατων επιπλοκών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hypertension mediated kidney and cardiovascular damage and risk stratification: Redefining concepts, ScienceDirect, διαθέσιμο εδώ
- Hypertension and the kidneys, MAG Online Library, διαθέσιμο εδώ
- Impact of Arterial Hypertension on the Eye: A Review of the Pathogenesis, Diagnostic Methods, and Treatment of Hypertensive Retinopathy, PubMed, διαθέσιμο εδώ
