Της Βερονίκης Στεριώτη,
Η Γενοκτονία των Αρμενίων, γνωστή και ως το Μεγάλο Έγκλημα (Meds Yeghern), έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και πιο συγκεκριμένα, το 1915 στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πρόκειται για ένα γεγονός το οποίο έχει προκαλέσει έντονες διαμάχες, καθώς μέχρι και σήμερα η Τουρκία δεν το αναγνωρίζει ως γενοκτονία, σε αντίθεση με άλλες χώρες και οργανισμούς. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μια οργανωμένη εκστρατεία μαζικής εξόντωσης και καταναγκαστικών εκτοπισμών του αρμενικού πληθυσμού.
Τον 19ο αιώνα και ενόσω η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρακμή, προέκυψε, μεταξύ άλλων, το Αρμενικό Ζήτημα με στόχο την ανεξαρτησία των χριστιανικών πληθυσμών, όπως είχε ήδη προηγηθεί από Έλληνες και Σέρβους. Ως χριστιανική μειονότητα, οι Αρμένιοι διεκδικούσαν περισσότερα δικαιώματα και προστασία από τις αυθαίρετες ενέργειες των τοπικών οθωμανικών αρχών, πράγμα που προκάλεσε δυσαρέσκεια αλλά και εχθρότητα από τους Τούρκους εθνικιστές. Κατά συνέπεια, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Οθωμανοί φοβούνταν πως οι Αρμένιοι θα συνεργάζονταν με την Ρωσία, η οποία αποτελούσε εχθρική ορθόδοξη δύναμη.
Επιπλέον, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο δεσποτικός Τούρκος Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β΄, εξαγριωμένος από την εκστρατεία των Αρμενίων για την διεκδίκηση των βασικών πολιτικών δικαιωμάτων τους, είχε δηλώσει πως σκόπευε να λήξει το «αρμενικό ζήτημα» δια παντός. Το κόμμα των Νεότουρκων ακόμη, που κυβερνούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, υιοθέτησε μια εθνικιστική πολιτική, η οποία είχε ως στόχο της τη δημιουργία ενός ομοιογενούς τουρκικού κράτους, χωρίς εθνοτικές μειονότητες.
Η 24η Απριλίου 1915, σηματοδοτεί την έναρξη της γενοκτονίας, όταν οι οθωμανικές αρχές συνέλαβαν και εκτέλεσαν περίπου 250 Αρμένιους διανοούμενους και πολιτικούς ηγέτες στην Κωνσταντινούπολη. Σύντομα, οι συστηματικές σφαγές εξαπλώθηκαν και στις γύρω περιοχές, με τους άνδρες να εκτελούνται και τις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους να υποβάλλονται σε πορείες θανάτου προς την έρημο της Συρίας. Η εκδίωξη των Αρμενίων από τις πόλεις τους και η μεταφορά τους στην έρημο πραγματοποιήθηκαν υπό ακραίες συνθήκες, χωρίς νερό και τροφή, ενώ όσο βρίσκονταν στον δρόμο για τα στρατόπεδα μέσω της Μεσοποταμίας, αναγκάζονταν να περπατήσουν γυμνοί κάτω από τον καυτό ήλιο μέχρι να πέσουν νεκροί. Όσοι σταματούσαν για λίγη ξεκούραση, πυροβολούνταν αμέσως. Οι περισσότεροι πέθαναν από πείνα, δίψα ή εξάντληση, ενώ άλλοι δολοφονήθηκαν καθοδόν, από Οθωμανούς στρατιώτες και παραστρατικούς.
Όσοι επιβίωσαν από τις πορείες, βρήκαν τραγικό θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Συρία, από ασθένειες ή άλλες κακουχίες. Σημαντικό είναι να αναγνωριστεί πως, εκτός από τις πορείες θανάτου, υπήρχαν μαζικές σφαγές και εκτελέσεις, ενώ δεν έλειπαν οι βιασμοί και οι απαγωγές παιδιών. Οι τελευταίες, ήταν έργο της ένωσης των Νεότουρκων, ονόματι «Ειδική Οργάνωση», μιας ομάδας η οποία οργάνωνε τα τάγματα σφαγής και ουσιαστικά πραγματοποιούσε την «εκκαθάριση των χριστιανικών στοιχείων». Αποτελούνταν κυρίως από δολοφόνους και άλλους πρώην κατάδικους. Στα χέρια τους χιλιάδες Αρμένιοι πνίγηκαν σε ποτάμια, σταυρώθηκαν, έπεσαν από γκρεμούς και κάηκαν ζωντανοί.
Μάλιστα, αναγνωρίζεται πως για κάποιο χρονικό διάστημα, η τουρκική ύπαιθρος ήταν γεμάτη με πτώματα Αρμενίων. Υπάρχουν ακόμη πληροφορίες που αναφέρουν πως, κατά τη διάρκεια της «εκκαθάρισης», πολλά παιδιά προσηλυτίστηκαν στο Ισλάμ και δόθηκαν σε τουρκικές οικογένειες, ενώ οι γυναίκες χρησιμοποιήθηκαν ως σκλάβες. Στα σπίτια των διωγμένων Αρμενίων, μετακινήθηκαν Μουσουλμανικές οικογένειες, αφού μετά την απέλαση των πρώτων, τα περιουσιακά τους στοιχεία κατασχέθηκαν. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τα πατρογονικά τους εδάφη και αναγκάστηκαν να ζήσουν υπό άθλιες συνθήκες στα στρατόπεδα εξορίας.
Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των θυμάτων κυμαίνονται από 800.000, ενώ έως και πάνω από 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι που σκοτώθηκαν κατά την περίοδο 1915-1923. Ο πρώην στρατιωτικός και πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης στην Τουρκία την περίοδο 1922-1923 Σεμιόν Ιβάνοβιτς Αράλοφ, περιγράφει στο βιβλίο του «Απομνημονεύματα ενός σοβιετικού διπλωμάτη, 1922-1923» ορισμένα περιστατικά από τις βιαιότητες των Τούρκων κατά των Αρμενίων: «Τα τουρκικά στρατεύματα, τα οποία διοικούσε ο αντιδραστικός στρατηγός Κιαζίμ Καραμπεκίρ πασάς, προέβαιναν σε ομαδικές σφαγές Αρμενίων, ύστερα από προγραφές. Σφάχτηκαν περισσότερο από 69.000 άνθρωποι».
Το 1922, όταν η γενοκτονία ολοκληρώθηκε, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν επιβιώσει μόλις 388.000 Αρμένιοι, γεγονός που αναγνωρίστηκε από ιστορικούς ως μία από τις πιο σύγχρονες γενοκτονίες με συστηματικό σχέδιο για εξάλειψη από την Ανατολία. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, παρά τις μαρτυρίες διπλωματών, ιεραποστόλων και άλλων παρατηρητών, η διεθνής κοινότητα δεν ανέλαβε αποφασιστική δράση για να τη σταματήσει. Ο όρος «γενοκτονία» εισήχθη μεταγενέστερα και συγκεκριμένα το 1944, από τον Πολωνό νομικό Ραφαέλ Λέμκιν. Η Τουρκία, από την άλλη, όπως προαναφέρθηκε, ως διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρνείται μέχρι σήμερα να αναγνωρίσει την γενοκτονία. Υποστηρίζει πως οι θάνατοι ήταν αποτέλεσμα του πολέμου και των αντεπιθέσεων των Αρμενίων.
Παρά την άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει το γεγονός ως έχει, πολλές χώρες και διεθνείς οργανισμοί, μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχουν αναγνωρίσει επίσημα τον όρο. Είναι, λοιπόν, πλέον αναμφίβολο πως η γενοκτονία άφησε ένα βαθύ τραύμα στον αρμενικό λαό και εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο μνήμης, διαμάχης και διεθνούς διπλωματίας, συμπληρωματικά με τον τίτλο του Μεγάλου Εγκλήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γενοκτονία των Αρμενίων, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Το 1915 ξεκινά η Γενοκτονία των Αρμενίων, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- The Armenian Genocide, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
