Του Βαγγέλη Ζαμινού,
Μπορεί οι βεντέτες να έχουν γίνει γνωστές στην Ελλάδα από τις διαμάχες στην Κρήτη, όμως αντίστοιχες περιπτώσεις με αυτές που αργότερα έγιναν γνωστές ως «βεντέτες» πιάνουν το νήμα της ύπαρξής τους ήδη από τις καταγραφές του Αριστοτέλη στα «Ηθικά Νικομάχεια» κάνοντας λόγο για τον εθιμικό «νόμο της ανταπόδοσης», αλλά και στη Μέση Ανατολή και πιο συγκεκριμένα στην οθωμανική εποχή, που υπήρχε κανόνας δικαίου, για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας που όριζε την ανταπόδοση του εγκλήματος με φόνο ή με «εξαγορά του αίματος», δηλαδή με χρηματική αποζημίωση στους συγγενείς του θύματος.
Σε όλες τις περιπτώσεις, αυτό που συνδέει τις ελληνικές βεντέτες της σύγχρονης ιστορίας του εθιμικού δικαίου και του γενικότερου ελληνικού γίγνεσθαι, είναι η ανταπόδοση του φονικού με φόνο προς την αντίπαλη οικογένεια για την αποκατάσταση της τιμής. Αυτό ακριβώς το σχήμα τηρείται και στην περίπτωση της κρητικής βεντέτας, που μένει ζωντανή έως σήμερα, παρ΄ ότι οι διαφορές λύνονται με νομικούς τρόπους, η κρητική βεντέτα έχει πια όλα τα χαρακτηριστικά για να θεωρείται έθιμο και «κοινωνικός κώδικας» για την κρητική κοινωνία.
Φυσικά, σήμερα οι βεντέτες δεν συμβαίνουν τόσο συχνά όσο παλαιότερα, καθώς το ελληνικό κράτος δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ήταν τα προεπαναστατικά και μεταεπαναστατικά χρόνια ή τα χρόνια των παγκοσμίων πολέμων ή ακόμα και αυτά πριν τη μεταπολίτευση, έχοντας πια αναπτύξει ικανό κράτος δικαίου. Το σημαντικότερο στοιχείο για την ανάπτυξη και την εδραίωση τέτοιων μεθόδων «δίκαιου» είναι η έλλειψη ενός σύγχρονου γραφειοκρατικού κράτους δικαίου. Δεν είναι τυχαίο που την ίδια εποχή η Αγγλία ή η Γαλλία δεν είχαν να αναφέρουν αντίστοιχα φαινόμενα. Χωρίς, λοιπόν, την ύπαρξη και τήρηση νόμων δικαίου στην ουσία οι βεντέτες ήταν ένας τρόπος ανάθεσης της απονομής δικαιοσύνης στην ίδια την κοινωνία με τους δικούς της μηχανισμούς.
Μια βεντέτα μπορεί να κρατήσει για πολλά χρόνια με τη λογική του «οφθαλμός αντί οφθαλμού» ως που να έρθει, εάν έρθει, ο «σασμός», η συμφιλίωση, δηλαδή των δυο αντιμαχόμενων οικογενειών, που συμβολίζει τη λήξη της βεντέτας. Σημαντικό ρόλο για την επίτευξη του «σασμού» έχουν οι «σαστάδες», οι διαμεσολαβητές ανάμεσα στις δύο οικογένειες που συνήθως έχουν το κύρος μιας αξιοσέβαστης προσωπικότητας.
Η πιο αιματηρή βεντέτα στα χρονικά της κρητικής κοινωνίας κράτησε από το 1941 ως το 1956 με συνεχή αιματηρά γεγονότα που μετρά πάνω από 140 θανάτους, ενώ τυπικά έληξε το 1985 και αφορούσε τις οικογένειες Σαρτζετάκηδων και Πενταράκηδων. Η βεντέτα ήταν τόσο έντονη που είχε φτάσει έως και τα πολιτικά δρώμενα με την εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη στο ανώτατο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1985, όταν ήρθε ο σασμός με την επίσκεψη του Σαρτζετάκη στο Κάνδανο Σελίνου στα Χανιά. Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν προτείνει για Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, όπως όλοι περίμεναν. Κάνει την έκπληξη με το όνομα του Χρήστου Σαρτζετάκη για το κορυφαίο αξίωμα του πολιτεύματος μας.
Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ εκείνη την περίοδο ήταν ο Βαγγέλης Πεντάρης. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην 3η ψηφοφορία, εκεί όπου χρειαζόταν 180 ψήφους. Η 181η ψήφος προήλθε από την οικογένεια Πενταράκη, με τον Βαγγέλη Πενταράκη να ψηφίζει έναν Σαρτζετάκη για ΠτΔ, βάζοντας και τυπικά έτσι ένας τέλος στην κόντρα των δύο οικογενειών.
Πάντοτε, οι βεντέτες συνέβαιναν και συμβαίνουν με σκοπό την αποκατάσταση της τιμή της οικογένειας (όπως και στη βεντέτα Σαρτζετάκηδων και Πενταράκηδων) εάν και τις περισσότερες φορές είχαν αφετηρία σχεδόν ασήμαντα γεγονότα στα νεοτερικά μας μάτια, όπως ζωοκλοπές, κτηματικές διαφορές και λογομαχίες που όμως σε μια κλειστή και παραδοσιακή κοινωνία όπως αυτή της Κρήτης μοιάζουν διαφορετικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σαρτζετάκηδες και Πενταράκηδες. η αιματηρή βεντέτα της Κρήτης με 140 νεκρούς, maleviziotis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία της βεντέτας, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
