Της Τάνιας Στέφου,
Η εγγύηση αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα μέσα εξασφάλισης απαιτήσεων κάθε είδους, ανεξάρτητα από το αντικείμενο και τον παραγωγικό τους λόγο. Συνιστά προσωπική ασφάλεια καθώς ο εγγυητής ενεχόμενος προσωπικά καθιστά όλη του την περιουσία υπέγγυα στον δανειστή, αν ο πρωτοφειλέτης δεν εκπληρώσει την οφειλή του. Στα πλαίσια σύμβασης ένα πρόσωπο, που ονομάζεται εγγυητής, αναλαμβάνει απέναντι σε ένα άλλο πρόσωπο, που ονομάζεται δανειστής, την ευθύνη ότι θα καταβληθεί η οφειλή ενός τρίτου προσώπου, που ονομάζεται πρωτοφειλέτης, προς τον δανειστή (847ΑΚ). Ο εγγυητής ευθύνεται όχι μόνο για ξένη οφειλή αλλά γίνεται και ο ίδιος επικουρικός οφειλέτης. Η οφειλή του εγγυητή είναι αυτοτελής και διακριτή από την οφειλή του πρωτοφειλέτη, γεγονός που είναι εννοιολογικό γνώρισμα της εγγύησης που την διαφοροποιεί από την αναδοχή χρέους.
Εάν ο εγγυητής καταβάλει την οφειλή, αποσβένεται η δική του οφειλή αλλά όχι η οφειλή του πρωτοφειλέτη απέναντι στον δανειστή, η οποία μεταβιβάζεται στον εγγυητή που φέρει αναγωγικό δικαίωμα. Η εγγύηση είναι υποσχετική και ενοχική δικαιοπραξία, καθώς δημιουργεί ενοχικές υποχρεώσεις, δικαιώματα αλλά δεν επιφέρει μεταβολές στις εμπράγματες σχέσεις των μερών. Δημιουργεί ενοχική υποχρέωση μόνο σε βάρος του εγγυητή για αυτό είναι ετεροβαρής. Πρόκειται για αιτιώδη σύμβαση, αφού η αιτία της είναι η εξασφάλιση των απαιτήσεων του δανειστή κατά του πρωτοφειλέτη. Η ευθύνη του εγγυητή έχει επικουρικό και παρεπόμενο χαρακτήρα που προκύπτει από τα εξής κύρια σημεία:
α) η εγγύηση προϋποθέτει έγκυρη κύρια οφειλή (850ΑΚ), β) η απόσβεση της κύριας οφειλής ελευθερώνει τον εγγυητή (864ΑΚ), γ) ο εγγυητής μπορεί να προτείνει κατά του δανειστή, της μη προσωποπαγείς ενστάσεις του πρωτοφειλέτη (853ΑΚ), δ) ο εγγυητής ευθύνεται για την έκταση που έχει η κύρια οφειλή (851ΑΚ). Ο εγγυητής έχει την δυνατότητα να αρνηθεί την καταβολή της οφειλής μέχρι ο δανειστής να επιχειρήσει, αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη και αυτήν αποβεί άκαρπη (855ΑΚ). Ο επικουρικός χαρακτήρας ενισχύεται και από το δικαίωμα του εγγυητή να αντιτάξει σε συμψηφισμό ανταπαίτηση του πρωτοφειλέτη κατά του δανειστή.
Είδη εγγύησης
α) αντεγγύηση, είναι σύμβαση μεταξύ του εγγυητή και του αντεγγυητή με την οποία ο τελευταίος αναλαμβάνει ότι αν ο εγγυητής ικανοποιήσει τον δανειστή και αναχθεί κατά του πρωτοφειλέτη θα πετύχει η αναγωγή αυτήν, δηλαδή ο αντεγγυητής είναι ο εγγυητής της αναγωγής, του εγγυητή κατά του πρωτοφειλέτη. Ο εγγυητής που ικανοποίησε τον δανειστή και εφόσον η αναγωγή του κατά του πρωτοφειλέτη, είναι άκαρπη, μπορεί κατά του αντεγγυητή για το ποσό της αναγωγής. Επιτρέπεται η συμφωνία μεταξύ του αντεγγυητή και του εγγυητή ότι η ευθύνη του πρώτου έναντι του δεύτερου θα υλοποιείται κατά το περιεχόμενο εκείνης του πρωτοφειλέτη έναντι του εγγυητή (ΑΠ.1884/2013), β) μετεγγύηση, στην οποία ο μετεγγυητής εγγυάται στον δανειστή εγγράφως την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του εγγυητή από την σύμβαση εγγύησης. Αν ο μετεγγυητής ικανοποιήσει τον δανειστή, υποκαθίσταται στα δικαιώματα του δανειστή απέναντι στον πρώτο εγγυητή και στον πρωτοφειλέτη.
Το άρθρο 853ΑΚ ορίζει ότι ο εγγυητής μπορεί να προτείνει έναντι του δανειστή της μη προσωποπαγείς ενστάσεις του πρωτοφειλέτη. Ως προσωποπαγείς ορίζονται οι ενστάσεις που συνδέονται στενά με το πρόσωπο του πρωτοφειλέτη και δεν μεταβιβάζονται, ούτε ενεργητικά, ούτε παθητικά. Οι ενστάσεις αυτές μπορεί να αφορούν την γέννηση, την απόσβεση, το ληξιπρόθεσμο της κύριας της κύριας οφειλής (γνήσιες ή καταχρηστικές). Ειδικότερα μπορεί να προτείνει:
α) την ακυρότητα της δικαιοπραξίας από την οποία απορρέει η κύρια οφειλή,
β) το μη απαιτητό της κύριας οφειλής όπως π.χ. όταν η οφειλή προέρχεται από παίγνιο η στοίχημα,
γ) αναβλητικές ενστάσεις όπως την ένσταση μη εκπλήρωσης της σύμβασης (374ΑΚ),
δ) απόσβεση κύριας οφειλής λόγω κύριας καταβολής ή με άλλο τρόπο πχ άρθρο 453ΑΚ),
ε) συμψηφισμός ανταπαίτησης του πρωτοφειλέτη κατά του δανειστή,
στ) μείωση υπέρμετρης ποινικής ρήτρας, η καταβολή της οποίας ασφαλίζει η εγγύηση,
ζ) δεδικασμένο υπέρ του πρωτοφειλέτη που παράγεται από δίκη μεταξύ δανειστή και πρωτοφειλέτη,
η) παραγραφή της ασφαλιζόμενης απαίτησης που επήλθε μετά την σύναψη της εγγυητικής σύμβασης ή μετά την άσκηση αγωγής του δανειστή κατά του εγγυητή.
Μπορεί επίσης ο τελευταίος να προτείνει ενστάσεις του ίδιου του εγγυητή: Πρόκειται για την γνήσια αναβλητική ένσταση διηζήσεως, δηλαδή το δικαίωμα να αρνηθεί την καταβολή της οφειλής μέχρι ο δανειστής να προβεί σε αναγκαστική εκτέλεση κατά του πρωτοφειλέτη, και αυτή αποβεί άκαρπη. Σύμφωνα με το άρθρο 857ΑΚ, ο εγγυητής δεν έχει την ένσταση διηζήσεως στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) αν παραιτήθηκε από αυτήν και ο ίδιος αν εγγυήθηκε ως αυτοφειλέτης,
β) αν ο πρωτοφειλέτης, πτώχευσε και ο δανειστής, δεν έχει ενέχυρο σε πράγμα του,
γ) αν η δίωξη του πρωτοφειλέτη είναι δύσκολη λόγω μεταβολής της κατοικίας ή διαμονής του μετά την συνομολόγηση της εγγύησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πάνος Κ. Κορνηλάκης, Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο, 3η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2023.
