Της Χαράς Γρίβα,
Η επιδίωξη των γυναικών για την ισότητα των φύλων διήρκεσε αιώνες και διαμορφώθηκε από κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς παράγοντες. Το ταξίδι για τα δικαιώματα των γυναικών ξεκίνησε σοβαρά κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού τον 18ο αιώνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τα θεμέλια της ισότητας των φύλων τον 18ο αιώνα
Ο 18ος αιώνας θεωρείται συχνά ως η αυγή της σύγχρονης φεμινιστικής σκέψης. Ο Διαφωτισμός, με την έμφαση που έδωσε στη λογική, την ισότητα και τα ατομικά δικαιώματα, παρείχε το πνευματικό υπόβαθρο για τους πρώτους υποστηρικτές της ισότητας των φύλων. Φιλόσοφοι όπως ο Τζον Λοκ και ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, παρά τις αντιφάσεις τους όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, συνέβαλαν σε μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης σχετικά με την ανθρώπινη ελευθερία και ισότητα.
Ωστόσο, ήταν γυναίκες διανοούμενες όπως η Mary Wollstonecraft που έκαναν τα σημαντικότερα βήματα στην αμφισβήτηση των παραδοσιακών ρόλων των γυναικών. Η δημοσίευση της Wollstonecraft το 1792, A Vindication of the Rights of Woman, αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη κείμενα της φεμινιστικής φιλοσοφίας. Υποστήριξε την εκπαίδευση των γυναικών και το δικαίωμά τους να αντιμετωπίζονται ως λογικά, ανεξάρτητα όντα. Η Wollstonecraft επέκρινε την επικρατούσα αντίληψη ότι οι γυναίκες ήταν εκ φύσεως κατώτερες από τους άνδρες και υποστήριξε ότι η κοινωνία είχε συστηματικά αρνηθεί στις γυναίκες τις ευκαιρίες για πνευματική ανάπτυξη.
Αν και οι ιδέες της Wollstonecraft ήταν αμφιλεγόμενες, άρχισαν να θέτουν τα πνευματικά θεμέλια για τα μεταγενέστερα φεμινιστικά κινήματα. Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, η πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση βελτιωνόταν σταδιακά σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης και οι φωνές που ζητούσαν την ισότητα των φύλων άρχισαν να ακούγονται, έστω και αχνά.
Ο 19ος αιώνας: Τα πρώιμα φεμινιστικά κινήματα και ο αγώνας για νομικά δικαιώματα
Ο 19ος αιώνας σηματοδότησε μια περίοδο σημαντικών κοινωνικών αλλαγών, που καθοδηγήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Καθώς τα οικονομικά και πολιτικά συστήματα μεταμορφώθηκαν, μεταμορφώθηκε και ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία. Ωστόσο, οι γυναίκες εξακολουθούσαν να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό στην οικιακή σφαίρα, στερούμενες βασικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα ψήφου, ιδιοκτησίας ή πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Το κίνημα της ψήφου
Μια από τις πιο διαρκείς και γνωστές πτυχές του αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών τον 19ο αιώνα ήταν η εκστρατεία για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Η Συνέλευση του “Seneca Falls” του 1848, που οργανώθηκε από την Elizabeth Cady Stanton και τη Lucretia Mott, θεωρείται ευρέως ως το σημείο εκκίνησης του οργανωμένου φεμινιστικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το συνέδριο παρήγαγε τη «Διακήρυξη των Συναισθημάτων», κατά το πρότυπο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, η οποία απαιτούσε ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ψήφου.
Η Stanton και άλλες ακτιβίστριες, συμπεριλαμβανομένης της Susan B. Anthony, πέρασαν δεκαετίες υποστηρίζοντας το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο εξωτερικό. Το κίνημα αυτό εξαπλώθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου προσωπικότητες όπως η Emmeline Pankhurst και η “Women’s Social and Political Union” ανέλαβαν τον αγώνα. Το κίνημα για το δικαίωμα ψήφου ήταν ριζοσπαστικό για την εποχή του, χρησιμοποιώντας τακτικές όπως δημόσιες διαδηλώσεις, απεργίες πείνας και πολιτική ανυπακοή για να τραβήξει την προσοχή στην υπόθεση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών.
Νομικά δικαιώματα και η ώθηση για μεταρρυθμίσεις
Παράλληλα με τον αγώνα για το δικαίωμα ψήφου, οι φεμινίστριες του 19ου αιώνα επεδίωκαν και νομικές μεταρρυθμίσεις. Τα δικαιώματα των γυναικών στην ιδιοκτησία, το διαζύγιο και την επιμέλεια των παιδιών ήταν αυστηρά περιορισμένα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ψήφιση των νόμων “Married Women’s Property Acts” σε διάφορες πολιτείες στα μέσα του 19ου αιώνα αποτέλεσε σημαντική νίκη για τις φεμινίστριες. Οι νόμοι αυτοί επέτρεπαν στις γυναίκες να διατηρούν την κυριότητα της περιουσίας τους μετά το γάμο, ένα κρίσιμο βήμα προς την οικονομική ανεξαρτησία.
Η εκπαίδευση ήταν ένα άλλο πεδίο μάχης. Μέχρι το τέλος του αιώνα, πρωτοποριακά ιδρύματα όπως το Girton College στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και το Vassar College στις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να προσφέρουν τριτοβάθμια εκπαίδευση στις γυναίκες, αν και αυτή παρέμενε περιορισμένη σε έκταση.
Οι αρχές του 20ου αιώνα: Δικαιώματα ψήφου και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις
Στις αρχές του 20ου αιώνα σημειώθηκαν μερικές από τις πιο κρίσιμες νίκες στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών, ιδίως όσον αφορά την πολιτική ισότητα. Η εποχή αυτή σημαδεύτηκε από την κορύφωση του κινήματος για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, το οποίο είχε αναπτυχθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Το δικαίωμα ψήφου
Ο αγώνας για το δικαίωμα ψήφου εντάθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1918, το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε περιορισμένο δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες άνω των 30 ετών, ενώ το 1928 ακολούθησε το πλήρες δικαίωμα ψήφου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ψήφιση της 19ης τροπολογίας το 1920 έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου, σηματοδοτώντας μια ιστορική νίκη μετά από δεκαετίες ακτιβισμού.
Άλλες χώρες ακολούθησαν το παράδειγμα, με τις γυναίκες σε πολλά μέρη της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερική, της Ασίας αλλά και της Αυστραλίας να αποκτούν δικαίωμα ψήφου στις αρχές του 20ου αιώνα. Ωστόσο, ο αγώνας για την ψήφο δεν ήταν καθολικός και σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων περιοχών της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας, οι γυναίκες απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου πολύ αργότερα.
Φεμινισμός και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις
Παράλληλα με το κίνημα για το δικαίωμα ψήφου, οι φεμινίστριες των αρχών του 20ου αιώνα υποστήριζαν επίσης ευρύτερες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Επιδίωκαν τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας για τις γυναίκες, τη θέσπιση νόμων για την παιδική εργασία, την πρόσβαση στην εκπαίδευση και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα. Το κίνημα για τον έλεγχο των γεννήσεων, με επικεφαλής προσωπικότητες όπως η Margaret Sanger στις Ηνωμένες Πολιτείες, πίεσε για την αυτονομία των γυναικών όσον αφορά την αναπαραγωγική τους υγεία, θέτοντας τις βάσεις για μεταγενέστερα κινήματα που υποστήριζαν τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Οι φεμινίστριες έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στα εργατικά κινήματα, αγωνιζόμενες για δίκαιους μισθούς, ασφαλείς συνθήκες εργασίας και την προστασία των εργαζομένων γυναικών. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι γυναίκες συμμετείχαν όλο και περισσότερο στο εργατικό δυναμικό, ιδίως κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι γυναίκες ανέλαβαν ρόλους που παραδοσιακά κατείχαν οι άνδρες. Ωστόσο, μόλις τελείωσε ο πόλεμος, πολλές γυναίκες ωθήθηκαν πίσω σε οικιακούς ρόλους, αναζωπυρώνοντας τις συζητήσεις σχετικά με την ισότητα των φύλων στον εργασιακό χώρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- A Vindication of the Rights of Woman, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Margaret Fuller (1997), Woman in the 19th Century, εκδ: W. W. Norton & Company
- Elizabeth Cady Stanton, Susan B. Anthony (1970), History of Woman Suffrage, εκδ: Source Book Press
